Kiến thức, thái độ, thực hành và yếu tố liên quan đến sàng lọc ung thư cổ tử cung của phụ nữ Ê Đê độ tuổi 30-50 tại huyện Krông Pắc tỉnh Đắk Lắk năm 2019

Luận văn Kiến thức, thái độ, thực hành và yếu tố liên quan đến sàng lọc ung thư cổ tử cung của phụ nữ Ê Đê độ tuổi 30-50 tại huyện Krông Pắc tỉnh Đắk Lắk năm 2019.Ung thư cổ tử cung là bệnh xảy ra phổ biến ở phụ nữ, chỉ xếp sau ung thƣ vú và là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thƣ ở nữ giới. Theo Tổ chức Y tế thế giới, có khoảng 570 ngàn ca mắc mới đƣợc phát hiện trong năm 2018, chiếm 6,6% tổng số ca ung thƣ ở phụ nữ. Mỗi năm trên toàn cầu có khoảng 266 ngàn trƣờng hợp ung thƣ cổ tử cung tử vong, tỉ lệ tử vong do ung thƣ cổ tử cung xấp xỉ 50%. Trong đó, khoảng 90% trƣờng hợp tử vong do ung thƣ cổ tử cung xảy ra ở các nƣớc có thu nhập thấp và trung bình, phần lớn gánh nặng bệnh tật và tử vong do ung thƣ cổ tử cung xảy ra ở các nghèo [42], [51]. Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 5,1 ngàn ca ung thƣ cổ tử cung đƣợc phát hiện mới và khoảng 2,5 ngàn trƣờng hợp tử vong do ung thƣ cổ tử cung. Cũng theo WHO, Việt Nam là nƣớc có xu hƣớng tăng lên về tỉ lệ mắc và tử vong do ung thƣ cổ tử cung [13]. Những nguyên nhân cơ bản mà các nƣớc có tỉ lệ mắc và chết vì bệnh ung thƣ cổ tử cung cao đƣợc xác định là phụ nữ trong độ tuổi nguy cơ cao chƣa đƣợc khám sàng lọc ung thƣ cổ tử cung đầy đủ, không khám phụ khoa thƣờng xuyên, những chƣơng trình sàng lọc ung thƣ cổ tử cung cũng chƣa đƣợc bao phủ rộng khắp, cùng với ý thức phòng ngừa bệnh ung thƣ cổ tử cung vẫn còn hạn chế. Ngoài ra việc đến khám muộn, không đƣợc điều trị kịp thời đang diễn ra nhiều nơi, nhất là ở các nƣớc có thu nhập thấp, khi hệ thống y tế chƣa đáp ứng cũng là nguyên nhân dẫn đến tỉ lệ tử vong do ung thƣ cổ tử cung cao [51].

Ung thư cổ tử cung đƣợc xác định là bệnh nguy hiểm song có thể phòng tránh và chữa khỏi đƣợc khi bản thân ngƣời phụ nữ có hiểu biết đầy đủ và chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Sàng lọc ung thƣ cổ tử cung là một trong những biện pháp đƣợc khuyến cáo thực hiện đối với phụ nữ, bởi nó có vai trò quan trọng góp phần phát hiện sớm những trƣờng hợp nguy cơ ung thƣ cổ tử cung để có ứng phó kịp thời nhằm góp phần làm tăng khả năng chữa khỏi, tiết kiệm chi phí, nguồn lực cho công tác điều trị, phòng ngừa ung thƣ cổ tử cung cho phụ nữ trong cộng đồng. Từ đó giảm đƣợc những gánh nặng về kinh tế, sức khỏe do ung thƣ cổ tử cung gây ra cho cá nhân và cộng đồng, sàng lọc hiệu quả làm giảm tỷ lệ hiện mắc2 ung thƣ cổ tử cung ở tất cả các nhóm tuổi (từ 12,7 xuống còn 4,9 trên 100.000) [5], [42], [51], [34]. Tuy nhiên, nhiều phụ nữ chƣa hiểu biết đầy đủ, khoa học và có thái độ đúng đắn để chủ động thực hiện sàng lọc ung thƣ cổ tử cung. Ngoài ra, việc khám sàng lọc ung thƣ cổ tử cung của phụ nữ còn phụ thuộc các yếu tố tác động bên ngoài nhƣ tính sẵn có của dịch vụ, khả năng kinh tế và sự hỗ trợ hay cản trở từ chồng [2], [9], [29].
Huyện Krông Pắc là một trong bảy huyện của tỉnh Đắk Lắk có thực hiện cung ứng các dịch vụ sàng lọc ung thƣ cổ tử cung hƣởng lợi từ chƣơng trình dự án những năm gần đây. Tuy nhiên trong vòng 3 năm tổ chức sàng lọc ung thƣ cổ tử cung cho cộng đồng, chƣa tới 20% phụ nữ trong độ tuổi khuyến cáo đƣợc khám sàng lọc ung thƣ cổ tử cung [17]; cho đến nay trên địa bàn huyện cũng chƣa có nghiên cứu nào đề cập đến sàng lọc ung thƣ cổ tử cung của phụ nữ, nhất là ngƣời dân tộc thiểu số, trong đó có ngƣời Ê Đê. Các câu hỏi nghiên cứu đƣợc đặt ra là kiến thức, thái độ, thực hành của phụ nữ Ê Đê về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung nhƣ thế nào? Yếu tố nào liên quan đến kiến thức, thái độ, thực hành sàng lọc ung thƣ cổ tử cung của phụ nữ Ê Đê? Sự hỗ trợ của ngƣời chồng có hay không liên quan đến sàng lọc ung thƣ cổ tử cung của phụ nữ Ê Đê? Để trả lời những câu hỏi này nghiên cứu “Kiến thức, thái độ, thực hành và yếu tố liên quan đến sàng lọc ung thư cổ tử cung của phụ nữ Ê Đê độ tuổi 30-50 tại huyện Krông Pắc tỉnh Đắk Lắk năm 2019” đƣợc thực hiện.3
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
MỤC TIÊU CHUNG: Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành phụ nữ Ê Đê độ tuổi 30-50 và xác định yếu tố liên quan về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung tại huyện Krông Pắc tỉnh Đắk Lắk năm 2019.
MỤC TIÊU CỤ THỂ:
1. Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung của phụ nữ Ê Đê nhóm tuổi 30-50 có chồng tại huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk năm 2019.
2. Xác định mối liên quan giữa yếu tố cá nhân, kiến thức, thái độ vể sàng lọc ung thƣ cổ tử cung với thực hành sàng lọc ung thƣ cổ tử cung của phụ nữ Ê Đê tuổi 30-50 có chồng tại huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk năm 2019.
3. Xác định mối liên quan giữa sự hỗ trợ của ngƣời chồng với thực hành khám sàng lọc ung thƣ cổ tử cung của phụ nữ Ê Đê nhóm tuổi 30-50 có chồng tại huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk năm 2019

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN………………………………………………………………….
MỤC LỤC……………………………….……….……….…….……………
i
ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT……………………….………..……… v
DANH MỤC BẢNG……………………..…………………….……..…… vi
DANH MỤC HÌNH…………………………………………………..……… vii
TÓM TẮT NGHIÊN CỨU………………………………………….………… viii
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………..…………….……… 1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU………………………….…..…….…………… 3
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU………………………………………….. 4
1.1. Một số khái niệm sử dụng trong nghiên cứu………………………. 4
1.2. Dịch tễ học và gánh nặng bệnh ung thƣ cổ tử cung trên thế giới và Việt
Nam
5
1.2.1. Tình hình ung thƣ cổ tử cung và sàng lọc UTCTC trên thế giới 5
1.2.2 Tình hình ung thƣ cổ tử cung và sàng lọc UTCTC tại Việt Nam 8
1.3. Vai trò và các phƣơng pháp sàng lọc ung thƣ cổ tử cung ……………. 11
1.3.1 Vai trò của sàng lọc…………………………………………………………. 11
1.3.2. Các phƣơng pháp sàng lọc ung thƣ cổ tử cung……………………. 12
1.4. Kiến thức, thái độ, thực hành về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung……… 14
1.4.1. Những nghiên cứu trong và ngoài nƣớc về kiến thức thái độ, thực
hành sàng lọc ung thƣ cổ tử cung…………………………………
15iii
1.4.2 Yếu tố liên quan đến sàng lọc ung thƣ cổ tử cung………………… 18
1.4.3 Yếu tố ngƣời chồng trong sàng lọc ung thƣ cổ tử cung ………… 23
1.5. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu …………………………………… 25
1.6. Khung lí thuyết 29
Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…..………….. 30
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu ……………………….………………… 30
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu…………………………………… 30
2.3. Thiết kế nghiên cứu…………….………………….…………………. 30
2.4 Phƣơng pháp chọn mẫu và cỡ mẫu 30
2.4. 1 Cỡ mẫu ……….………………………..………………………. 30
2.4.2 Phƣơng pháp chọn mẫu……….…………………………………… 31
2.5. Phƣơng pháp thu thập số liệu ……….…………………….…………. 31
2.5.1. Công cụ thu thập số liệu……….………………….………… 31
2.5.2. Quy trình thu thập số liệu ……….…………………… 33
2.6. Biến số nghiên cứu ……….………………….……………………….. 34
2.7. Các khái niệm và thƣớc đo, tiêu chuẩn đánh giá ……….…………… 35
2.8. Phƣơng pháp phân tích số liệu ……….………………….………… 36
2.9. Đạo đức nghiên cứu 37
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………………………………….. 39
3.1. Thông tin chung về đối tƣợng nghiên cứu ……….…………………. 39iv
3.2. Kiến thức về bệnh và sàng lọc ung thƣ cổ tử cung ….……………… 40
3.3. Thái độ về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung ….…………………………. 44
3.4 Thực hành về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung ….………………….…… 47
3.5. Thực hành hỗ trợ của ngƣời chồng trong sàng lọc UTCTC 49
3.6 Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ, thực hành sàng lọc
UTCTC
51
Chƣơng 4. BÀN LUẬN ……………………………………………………… 55
4.1. Kiến thức, thái độ, thực hành về sàng lọc UTCTC của phụ nữ Ê Đê 55
4.2.Môṭ số yếu tố liên quan đến kiến thƣ́ c , thái độ, thƣc̣ hành về sàng lọc
UTCTC
59
4.3. Hạn chế nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục 61
KẾT LUẬN ……………………………………………………………….… 63
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………..………………… 65
TÀI LIỆU THAM KHẢO……………..……………………………………… 66
PHỤ LỤC 1
PHỤ LỤC 2
71
75
PHỤ LỤC 3 81
PHỤ LỤC 4 8

DANH MỤC BẢNG
Bảng Tên bảng Trang
3.1 Một số thông tin chung về ĐTNC phụ nữ Ê Đê 39
3.2 Một số thông tin chung về ĐTNC ngƣời chồng……………. 40
3.3 Kiến thức về bệnh ung thƣ cổ tử cung… 41
3.4 Kiến thức về khám sàng lọc ung thƣ cổ tử cung…………………. 42
3.5 Tỷ lệ kiến thức chung về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung…………. 43
3.6 Bảng mô tả thái độ về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung 44
3.7 Bàng phân loại thái độ về sàng lọc ung thƣ cổ tử cung ………. 46
3.8 Mô tả thực hành khám sàng lọc ung thƣ cổ tử cung ……………. 47
3.9 Mô tả hành động hỗ trợ của ngƣời chồng 49
3.10 Sự hỗ trợ của ngƣời chồng 51
3.11 Liên quan giữa yếu tố cá nhân với thực hành sàng lọc ung thƣ
cổ tử cung……………………………………………………………………… 52
3.12 Liên quan giữa kiến thƣ́ c vớ i sàng lọc ung thƣ cổ tử cung ….. 53
3.13 Liên quan giữa thái độ vớ i sàng lọc ung thƣ cổ tử cung 53
3.14
Liên quan giữa sự hỗ trợ của ngƣời chồng với sàng lọc ung
thƣ cổ tử cung của ngƣời vợ.. 53
3.15
Liên quan giữa sự hỗ trợ của ngƣời chồng với sàng lọc ung
thƣ cổ tử cung của ngƣời vợ