Nghiên cứu lâm sàng và thay đổi siêu âm-doppler trong thấp tim cấp và viêm tim do thấp ở trẻ em

Luận án Nghiên cứu lâm sàng và thay đổi siêu âm-doppler trong thấp tim cấp và viêm tim do thấp ở trẻ em. Thấp tim là bệnh tim mắc phải thường gặp ờ trẻ em tuổi đến trường. Tại các nước cống nghiệp phát triển bệnh giảm nhiều trong vài thập kỷ gần dây, tuy nhiên tại các nước đang phát triển bệnh thấp tim và bệnh tim do thấp vẫn còn là nguyên nhân quan trọng gây tử vong cho trẻ em và người trẻ độ tuổi dưới 40 [72][126][160]. Tỷ lệ mắc bệnh ờ trỏ em các nước khu vực này từ 2,1- I4,6%0 [21 ][142][160].

Việi Nam nằm trong số những nước có trẻ mắc thấp tim cao. Trong những năm 1970, tỷ lệ mác bệnh là 7,2 – 9,8%0 và tử vong do thấp tim lại Viện Nhi irung ương chiếm 60% trong số các bệnh tim mạch và 6,7% tổng số từ vong chung [45]. Những năm gần đây tỷ lộ mắc bệnh luy có giảm, nhưng ihấp tim vẫn là một trong những bệnh ihường gặp ờ trẻ tuổi đến trường.

Trôn lâm sàng bênh thấp tim có biểu hiện đa dạng ờ nhiéu bộ phận nhưng không có xét nghiệm dạc trưng nên việc chấn đoán gặp nhiều khó khăn. Tiêu chuẩn Jones ngay khi dề xuất dà sớm dược áp dụng rộng rãi. Mặc dù vậy, nó vẫn thường xuyên dược sừa đổi và bổ sung. Trong quá trình chỉnh lý Tiêu chuẩn Joncs, biểu hiện viêm tim và bằng chứng nhiễm liên cầu nhóm A là hai vấn đề luôn dược quan lâm. Việc xác định viêm tim trong Ihấp lim là rất quan trọng cho chần đoán, điều trị lẫn tiên lượng lâu dài của bệnh. Trôn lâm sàng chẩn đoán viêm tim chủ yếu dựa vào dấu hiệu nghe dể phái hiện các liếng thổi hố van. Nhiều trường hợp các tiếng thổi do viêm tim trờ nén nhẹ và khó nghe trong khi một tiếng thổi tâm thu có thể gặp trên những trỏ hình thường. Đây là nguyên do dẫn đến việc chẩn đoán quá mức bệnh thấp lim hoặc bỏ sót để sau này mới bộc lộ những di chuñe van tim.

Sử dụng sicu âm trong thăm dò tim mạch, nhiều tác giả dà nhấn mạnh vai trò của kỹ thuật thăm dò này trong chẩn doán thấp tim và bệnh tim do thấp [12][63][67J[112j. Nghiôn cứu về vai trò siêu âm thường quy trong viêm lim do ihấp, Adhard và cs [47] Schiecken và cs [131],Vardi và cs [148] nhận thấy dấu hiệu giãn buồng tim trái mang tính đặc trưng cao. Nhừng ihay đổi về chức năng thất trái được xcm là một yếu tố có giá trị tiên lượng về mức độ tiến triển và khả năng phục hổi cùa bộnh [51][67][96]. Tuy nhiên vai trò chẩn đoán viêm tim của kỹ thuật siêu âm này còn hạn chế do klỉôns có khả năng phát hiện các dấu hiệu trực tiếp cùa bệnh lý hở van .

Siôu âm Doppler, đặc biệt là Doppler mầu đã bổ sung những dấu hiệu trực tiếp của hờ van và cho phép chẩn đoán bệnh lý hử van với dộ nhậy cao. Veasy, Folger và cs là những tác giả đầu tiên ihăm dò siêu âm Doppler trong bệnh thấp lim cấp và dã phái hiện tý lộ viêm tim cao hơn so với chẩn đoán lâm sàng [81] [150]. Các tác già nhận thấy siêu âm Doppler có khả năng phát hiện những bênh hờ van mà không nghe tiếng thổi, nhờ vậy chẩn doán đựơc những trường hợp viôm tim không triệu chứng lám sàng (subclinical carditis). Các nghiên cứu gần dây [96J[164] cũng dưa ra kết quả lương tự. Tuy nhiên nghiên

cứu cùa một số các tác già như Brand, Yshida và cs lại gặp ở những trẻ bình ihường một tỷ lệ hờ van trên siêu âm Doppler mầu kể cả các van hai lá và động mạch chủ [56][61 ][112][154].

Vấn đổ đặt ra là liệu nhừng hờ van phát hiện trên siêu âm Doppler có phải là nhừng hở van bệnh lý trong vicm tim hay klìồng. Hình ảnh hờ van trong viêm tim do thấp tim có đặc trưng gì so với các phổ hử van sinh lý hay do nguyên nhân khác ?.

Tại Việt Nam các tác giả Phạm Gia Khải, Nguyễn Lán Việt, Phạm Nguyễn Vinh cùng các đồng nghiệp khác đà nghiên cứu vai trò siêu âm trong chẩn đoán các bệnh van tim do thấp lim [11][41 ][44]. Tô Hải và cs [8] nghiên cứu thay đổi kích thước và chức năng tâm thu thất trái trong viOm tim do thấp tim ờ trỏ em. Chúng tồi chưa thấy có lác giả nào nghiên cứu hình ánh siêu âm Doppler trong viêm tim. Xuất phát từ nhận thức và thực tiễn trôn, đề tài nghiên cứu này dược tiến hành này với mục đích:

* Nghiên cứu biểu hiện lúm sàng của bệnh thấp tỉm.

* Đánh giá thay đoi Siêu ám- Doppler trong viêm tim do thấp và vai trò cùa nó trong chắn đoán thấp tim ở trẻ em.

MỤC LỤC

Trang phụ bìa Lời cảm ơn Lời cam đoan Chừ viết tắt

Danh mục các bảng biếu

Đặt vấn đé 1

Chương 1: Tổng quan tài liệu 4

1.1 Tình hình nghiên cứu chung vé tháp tim 4

1.1.1 Lịch sử và thuật ngữ 4

1.1.2 Nghiên cứu dịch tẻ học 5

1.1.3 Nghiên cứu về sinh bệnh học y

1.1.4 Tổn thưưng cơ thổ bệnh 16

1. ỉ .5 Nghiên cứu lâm sàng và chấn đoán bệnh 17

1.2 Nghiên cứu viêm tim trong thấp tim 24

1.2.1 Thương tổn van lim trong vicm tim do thấp 24

1.2.2 Biểu hiện lâm sàng và xác định vicm tim 26

1.3 Nghiên cứu siêu ảm trong bệnh tháp tim 29

1.3.1 Siêu âm Dopplcr trong thăm dò tim mạch 29

1.3.2 Siêu âm đánh giá chức năng tâm thu thất trái và thăm dò hớ 32

van ở trò

1.3.3 Siêu âm trong ihấp tim 37

Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 41

2.1 Đói tưựng nghiên cứu 41

2.1.1 Nhóm chứng (nhóm bình thường) 41

2.1.2 Nhóm bênh 41

2.2 Phương pháp nghiên cứu 44

2.2.1 Các thông số nghiên cứu lâm sàng 44

2.2.2 Thống số cận làm sàng phục vụ cho chẩn đoán 45

Thăm dò siêu âm Dopplcr Xử lý sô liệu

Chương 3: Két quả Tuổi, giới và diện tích da của bệnh nhân và nhóm chứng Lám sàng và cận lâm sàng Biểu hiện lâm sàng chính của bệnh Thay đổi cận lám sàng

Thay dổi siêu âm thường quy trong thấp tim

Kích thước và chức năng lâm thu thất trái

Thay dổi chức năng thất trái và hình thái van tim

Thav đổi siêu âm Doppler trong thấp tim

Hình ảnh hở van trên siêu âm Dopplcr màu

Đặc điém hớ van trong nhổm bệnh nhân viêm tim

Tương quan giữa mức độ hờ van hai lávà thay dổi hình thái

buồng tim trái

Siêu àni Doppler ứ bệnh nhân thấp tim kỉiỏng biểu hiện vicni tim trên lâin sàng.

Vai trò siêu âm Doppler màu trong chẩn đoán vicm tim Hình anh hở van bệnh lý trons nhóm viêm tim tiềm ẩn Thay đổi siêu âm thường quy ỏ bệnh nhân thấp tim không viêm tim trcn lâm sàng

Siêu âm Doppler ở giai đoạn tháp tim ổn định

Tỷ lộ bệnh nhân được theo dõi

Kết quá siêu âm thường quy ỏ giai đoạn ổn định

Hình ánh siêu âm Dopplcr

Chương 4: Bàn luận

Về tuổi và giới 

4.2 vể thay đổi lâm sàng và cận lâm sàng chủ yếu 98

4.2.1 Biểu hiện lám sàng theo thế bệnh 98

4.2.2 Vẻ thay đổi cận lâm sàng chủ yếu 101

4.3 Về thay đổi siêu âm trong viêm tỉm do tháp tim 103

4.3.1 Giãn buồng tim và chức năng tâm thu thất trái 103

4.3.2 Giãn vòng van và sa van hai lá irong vicm tim do thấp tim 107

4.4 Về thay đoi siêu ảm Doppler và hình ảnh hở van trong thấp tim 108

4.4.1 Khả năng phát hiện và lượng giá hớ van trong viêm tim 108

4.4.2 Siêu âm Dopplcr mầu trong thấp tim thể vicm da khớp và múa 114

giật đơn thuần

4.4.3 Siêu âm Doppler mẩu chấn đoán hớ hai lá trong thấp tim 118

4.5 Vặn dụng lâm sàng 121

4.6 Để xuất qui trình thăm dò siêu âm Doppler phát hiện viêm 122

tim do thấp tim

Kết luân 123

Đề nghị

Tài liệu tham khảo

Các công trình liên quan đến luận án đã công bố Phẩn phụ lục

Danh sách bệnh nhân nghiên cứu, nhóm chứng