Áp dụng quy trình xác định đột biến gen mã hóa yếu tố viii gây bệnh hemophilia a

Bệnh rối loạn đông máu di truyền Hemophilia A hay bệnh ưa chảy máu do đột biến gen F8 mã hóa cho yếu tố VIII. Dạng đột biến gen F8 chiếm tỉ lệ cao nhất là đột biến điểm (47,5 %), đột biến đảo đoạn intron 1 và intron 22 (36,7 %). Cho đến nay ở Việt Nam chưa có nghiên cứu toàn diện về phân tích đột biến gen F8, giúp cho việc phân tích phát hiện người lành mang gen bệnh và chẩn đoán trước sinh bệnh Hemophilia A. Mục tiêu: (1) Áp dụng quy trình kỹ thuật sinh học phân tử để phát hiện đột biến gen F8 gây bệnh Hemophilia A, (2) Thực hiện quy trình xác định người mang gen và chẩn đoán trước sinh cho người có nguy cơ cao. Đối tượng và phương pháp: Một thai phụ có con trai đã được chẩn đoán bị bệnh Hemophilia A dựa trên tiêu chuẩn lâm sàng và cận lâm sàng điển hình. DNA bệnh nhân được tách chiết và phân tích đột biến bằng kỹ thuật PCR và giải trình tự. Thai phụ được phân tích xác định là người mang gen đột biến và chẩn đoán trước sinh. Két quả: Phát hiện đột biến del2605C ở bệnh nhân Hemophilia A, thai phụ (người mẹ bệnh nhân) là người lành mang gen bệnh, thai nhi mang đột biến del2605C, em gái của bệnh nhân là người lành không mang gen bệnh. Két luận: (1) Áp dụng thành công quy trình xác định đột biến gen F8 gây bệnh Hemophilia A; (2) Áp dụng thành công quy trình xác định người mang gen và chẩn đoán trước sinh cho thai phụ (người lành mang gen bệnh).

Hemophilia là bệnh rối loạn đông máu di truyền hay còn gọi là bệnh ưa chảy máu. Quá trình đông máu phụ thuộc vào sự tương tác của nhiều thành phần trong máu. Vai trò của hệ thống đông máu tạo ra khối fibrin bền vững tại vị trí tổn thương và có tác dụng cầm máu. Một trong số các yếu tố đông máu không có hoặc bị thiếu hụt dẫn đến sự chảy máu kéo dài khi thành mạch bị tổn thương vì nguyên do nào đó. Bệnh hemophilia do thiếu hụt hoặc bất thường chức năng của các yếu tố đông máu: yếu tố VIII gây bệnh hemophilia A, yếu tố IX gây bệnh hemophilia B, yếu tố XI gây bệnh hemophilia C. Hemophilia là bệnh rối loạn đông máu di truyền hay gặp nhất. Theo thống kê của tổ chức Hemophilia thế giới, hiện nay có khoảng 250.000 bệnh nhân mắc bệnh hemophilia và chỉ có khoảng 50.000 được điều trị đặc hiệu. Cho đến nay cấu trúc gen mã hóa yếu tố VIII (gen F8) và cơ chế bệnh học phân tử bệnh hemophilia A đã được nghiên cứu đầy đủ và rõ ràng. Gen F8 là một trong những gen lớn nhất cơ thể, có kích thước 186kb gồm 26 exon. Khi gen F8 đột biến, tế bào bị giảm hoặc mất khả năng tổng hợp yếu tố VIII, gây nên bệnh hemophilia A. Có nhiều dạng đột biến gen F8 gây bệnh hemophilia A, trong đó phổ biến nhất là đột biến điểm (47,5%) và đảo đoạn intron (36,7%) [6,7]. Hiện nay, kĩ thuật giải trình tự toàn bộ 26 exon mã hóa gen F8 được coi như tiêu chuẩn vàng phát hiện đột biến gây bệnh Hemophilia A, kỹ thuật Long Distance PCR (LD-PCR) được sử dụng để phát hiện đột biến đảo đoạn intron 1 và 22. Thực tế cho thấy việc chẩn đoán sớm bệnh hemophilia A bằng kỹ thuật phân tích gen giúp các bác sỹ lâm sàng đưa ra hướng điều trị sớm, chính xác và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Kết quả phân tích gen cũng là tiền đề quan trọng giúp chẩn đoán trước sinh đối với các đối tượng có nguy cơ cao (người lành mang gen bệnh) và đưa ra tư vấn di truyền nhằm ngăn ngừa và giảm tỷ lệ sinh con mắc bệnh. Các nghiên cứu về bệnh hemophilia ở nước ta mới chỉ tập trung chủ yếu vào tỷ lệ mắc bệnh, đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng, điều trị, những tác động tâm lý đối với bệnh nhân và thành viên gia đình [1,2,3,4,5]; chưa có nghiên cứu toàn diện về phân tích đột biến gen F8 và phát hiện người lành mang gen bệnh. Xuất phát từ thực tế trên, đề tài nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục tiêu: Nghiên cứu xây dựng quy trình xác định đột biến gen mã hóa yếu tố VIII gây bệnh Hemophilia A.