Áp dụng quy trình xác định đột biến gen mã hóa yếu tố VIII gây bệnh Hemophilia A

Hemophilia là bệnh rối loạn ñông máu di truyền hay còn gọi là bệnh ưa chảy máu. Quá trình ñông máu phụ thuộc vào sự tương tác của nhiều thành phần trong máu. Vai trò của hệ thống ñông máu tạo ra khối fibrin bền vững tại vị trí tổn thương và có tác dụng cầm máu. Một trong số các yếu tố ñông máu không có hoặc bị thiếu hụt dẫn ñến sự chảy máu kéo dài khi thành mạch bị tổn thương vì nguyên do nào ñó. Bệnh hemophilia do thiếu hụt hoặc bất thường chức năng của các yếu tố ñông máu: yếu tố VIII gây bệnh hemophilia A, yếu tố IX gây bệnh hemophilia B, yếu tố XI gây bệnh hemophilia  C.  Hemophilia  là  bệnh  rối  loạn ñông máu di truyền hay gặp nhất. Theo thống kê của tổ chức Hemophilia thế giới, hiện nay có khoảng 250.000 bệnh nhân mắc bệnh hemophilia và chỉ có khoảng 50.000 ñược ñiều trị ñặc hiệu. Cho ñến nay cấu trúc gen mã hóa yếu tố VIII (gen F8) và cơ chế bệnh học phân tử bệnh hemophilia A ñã ñược nghiên cứu ñầy ñủ và rõ ràng. Gen F8 là một trong những gen lớn nhất cơ thể, có kích thước 186kb gồm 26 exon. Khi gen F8 ñột biến, tế bào bị giảm hoặc mất khả năng tổng hợp yếu tố VIII, gây nên bệnh hemophilia A. Có nhiều dạng ñột biến gen F8 gây bệnh hemophilia A, trong ñó phổ biến nhất là  ñột biến ñiểm (47,5%) và ñảo ñoạn intron (36,7%) [6,7]. Hiện nay, kĩ thuật giải trình tự toàn bộ 26 exon mã hóa gen F8 ñược coi như tiêu chuẩn vàng phát hiện ñột biến gây bệnh Hemophilia A, kỹ thuật Long Distance PCR  (LD-PCR) ñược  sử  dụng  ñể phát hiện ñột biến ñảo ñoạn intron 1 và 22. Thực tế cho thấy việc chẩn ñoán sớm bệnh hemophilia A bằng kỹ thuật phân tích gen giúp các bác sỹ lâm sàng ñưa ra hướng ñiều trị sớm, chính xác và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Kết quả phân tích gen cũng là tiền ñề quan trọng giúp chẩn ñoán trước sinh ñối với các ñối tượng có nguy cơ cao (người lành mang gen bệnh) và ñưa ra tư vấn di truyền nhằm ngăn ngừa và giảm tỷ lệ sinh con mắc bệnh. Các nghiên cứu về bệnh hemophilia ở nước ta mới chỉ tập trung chủ yếu vào tỷ lệ mắc bệnh, ñặc ñiểm lâm sàng và cận lâm sàng, ñiều trị, những tác ñộng tâm lý ñối với bệnh nhân và thành viên gia ñình [1,2,3,4,5]; chưa có nghiên cứu toàn diện về phân tích ñột biến gen F8 và phát hiện người lành mang gen bệnh. Xuất phát từ thực tế trên, ñề tài nghiên cứu này ñược thực hiện nhằm mục tiêu: Nghiên cứu xây dựng quy trình xác ñịnh ñột biến gen mã hóa yếu tố VIII gây bệnh Hemophilia A.
Bệnh rối loạn ñông máu di truyền Hemophilia A hay bệnh ưa chảy máu do ñột biến gen F8 mã hóa cho yếu tố VIII. Dạng ñột biến gen F8 chiếm tỉ lệ cao nhất là ñột biến ñiểm (47,5 %), ñột biến ñảo ñoạn intron 1 và intron 22 (36,7 %). Cho ñến nay ở Việt Nam chưa có nghiên cứu toàn diện về phân tích ñột biến gen F8, giúp cho việc phân tích phát hiện người lành mang gen bệnh và chẩn ñoán trước sinh bệnh Hemophilia A. Mnc tiêu: (1) Áp dụng quy trình kỹ thuật sinh học phân tử ñể phát hiện ñột biến gen F8 gây bệnh Hemophilia A, (2) Thực hiện quy trình xác ñịnh người mang gen và chẩn ñoán trước sinh cho người có nguy cơ cao. ðoi tu¤ng  và phuơng pháp: Một thai phụ có con trai ñã ñược chẩn ñoán bị bệnh Hemophilia A dựa trên tiêu chuẩn lâm sàng và cận lâm sàng ñiển hình. DNA bệnh nhân ñược tách chiết và phân tích ñột biến bằng kỹ thuật PCR và giải trình tự. Thai phụ ñược phân tích xác ñịnh là người mang gen ñột biến và chẩn ñoán trước sinh. Ket quá: Phát hiện ñột biến del2605C ở bệnh nhân Hemophilia A, thai phụ (người mẹ bệnh nhân) là người lành mang gen bệnh, thai nhi mang ñột biến del2605C, em gái của bệnh nhân là người lành không mang gen bệnh.  Ket lu¾n: (1) Áp dụng thành công quy trình xác ñịnh ñột biến gen F8 gây bệnh Hemophilia A; (2) Áp dụng thành công quy trình xác ñịnh người mang gen và chẩn ñoán trước sinh cho thai phụ (người lành mang gen bệnh).