BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG ĐIỀU TRỊ NGOẠI TÂM THU THẤT CỦA BÀI THUỐC CHÍCH CAM THẢO THANG GIA VỊ

by

BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG ĐIỀU TRỊ NGOẠI TÂM THU THẤT CỦA BÀI THUỐC CHÍCH CAM THẢO THANG GIA VỊ

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG ĐIỀU TRỊ NGOẠI TÂM THU THẤT CỦA BÀI THUỐC CHÍCH CAM THẢO THANG GIA VỊ.Bệnh tim mạch là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong ở loài người hiện nay, mỗi năm toàn thế giới tử vong do bệnh tim mạch đến 17 triệu người, mà nguyên nhân chủ yếu gây tử vong đột ngột có nguồn gốc bệnh tim là rối loạn nhịp tim ác tính. Loạn nhịp tim ngoại tâm thu thất là loại rối loạn nhịp tim do cơ chế rối loạn hình thành xung động từ một ổ ngoại vi ở tâm thất. Tỷ lệ mắc trong cộng đồng từ 1 – 3%, trong bệnh nội khoa là 10%, trong bệnh tim mạch gặp tới trên 30% trường hợp [1]. Nhịp NTTT (Ngoại tâm thu thất) có thể tích tống máu chỉ bằng 25 – 30% thể tích tống máu của nhịp tim bình thường, do đó NTTT có thể gây nên ngất, suy tim nặng lên [2].Nguy hiểm hơn NTTT có thể gây nên nhanh thất, rung thất dẫn tới tử vong, nhất là xẩy ra ở những bệnh nhân có suy tim mức độ nặng, ngộ độc digitalis, nhồi máu cơ tim.Vì vậy điều trị tối ưu NTTT luôn là yêu cầu cấp thiết trong lâm sàng.

Điều trị NTTT đến nay đã có nhiều phương pháp, gồm cóphương pháp dùng thuốc chống loạn nhịp, triệt đốt ổ ngoại vi bằng năng lượng sóng có tần số Radio qua đường ống thông. Tuy nhiên việc điều trị NTTT bằng các thuốc chống rối loạn nhịp (RLN) theo y học hiện đại (YHHĐ)còn gặp nhiều khó khăn do thuốc có nhiều tác dụng không mong muốn, không dùng kéo dài được, bệnh nhân không dung nạp, thậm chí có độc tính, thuốc đắt tiền, theo dõi chỉ định phải chặt chẽ, các biện pháp khác cần phải có trang thiết bị và chỉ thực hiện được ở những trung tâm kỹ thuật cao, có cán bộ chuyên sâu. Vì vậy việc tìm ra một loại thuốc có nguồn gốc thảo dược có thể điều trị an toàn ngoại tâm thu thất luôn là yêu cầu cấp bách của y học lâm sàng.

Y học cổ truyền (YHCT) mô tả loạn nhịp tim NTTT trong chứng tâm quý, có hai mức độ là kinh quý và chính xung[3]. Trên lâm sàng chứng trạng chủ yếu biểu hiện là hồi hộp dễ kinh sợ, mệt mỏi, tức ngực, chóng mặt…Nguyên nhân chủ yếu là khí hư, đàm ẩm, tâm dương bất túc, huyết dịch hư thiếu gây ra[4]. Phương pháp điều trị chính là hành khí, hoạt huyết, dưỡng tâm an thần[5],[6],[7]. YHCT có một số bài thuốc cổ phương quý dùng trong điều trị chứng Kinh quý, chính xung như Quy tỳ thang, Phục mạch thang, Thiên vương bổ tâm đan, Chích cam thảo thang. Trong đó bài Chích cam thảo thang được một số tác giả Trung Quốc dùng điều trị NTTT có kết quả tốt. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu gần đây cho thấy có một số vị thuốc YHCT khác cũng có tác dụng hỗ trợ điều trị tốt cho các rối loạn nhịp tim như: Thủy xương bồ, Đan sâm, lá sen, ngũ vị tử…

Trên cơ sở lý luận của y học cổ truyền kết hợp với cơ chế bệnh sinh của y học hiện đại, chúng tôi xây dựng bài thuốc nghiên cứu là bài Chích cam thảo thang gia thêm Đan sâm, Ngũ vị tử để điều trị NTTT.

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là:

1. Đánh giá hiệu quả điều trịngoại tâm thu thất chưa rõ nguyên nhân chứng tâm quý thể khí âm lưỡng hư của bài thuốc chích cam thảo thang gia vị.

2. Theo dõi tác dụng không mong muốn của bài thuốc.

MỤC LỤC BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG ĐIỀU TRỊ NGOẠI TÂM THU THẤT CỦA BÀI THUỐC CHÍCH CAM THẢO THANG GIA VỊ

ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. NGOẠI TÂM THU THẤT THEO QUAN ĐIỂM YHHĐ 3
1.1.1. Cơ chế bệnh sinh của ngoại tâm thu thất 3
1.1.2. Nguyên nhân thường gặp gây ngoại tâm thu thất 10
1.1.3. Biểu hiện lâm sàng của loạn nhịp ngoại tâm thu thất 12
1.1.4. Biểu hiện trên điện tâm đồ và phân loại ngoại tâm thu thất 13
1.1.5. Hậu quả lâm sàng và huyết động của ngoại tâm thu thất 15
1.1.6. Tỷ lệ ngoại tâm thu thất thường gặp 17
1.1.7. Các phương pháp điều trị loạn nhịp ngoại tâm thu thất 17
1.2. NGOẠI TÂM THU THẤT THEO QUAN ĐIỂM Y HỌC CỔ TRUYỀN 23
1.2.1. Nguyên nhân 23
1.2.2. Bệnh chứng luận trị 24
1.3. MỘT SỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐIỀU TRỊ NGOẠI TÂM THU THẤT BẰNG Y HỌC CỔ TRUYỀN 26
1.3.1. Trong nước 26
1.3.2. Nước ngoài 27
1.4. BÀI THUỐC NGHIÊN CỨU 28
1.4.1. Xuất xứ, thành phần, tác dụng của bài thuốc Chích cam thảo thang 28
1.4.2. Thành phần, tác dụng của bài thuốc nghiên cứu 29
1.4.3. Những nghiên cứu về bài thuốc “Chích cam thảo thang” trong điều trị rối loạn nhịp tim. 29
Chương 2: CHẤT LIỆU – ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 30
2.1. CHẤT LIỆU NGHIÊN CỨU 30
2.2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 31
2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân 31
2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 33
2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 33
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 33
2.3.2. Cỡ mẫu nghiên cứu 34
2.3.3. Phương pháp tiến hành 34
2.3.4. Địa điểm nghiên cứu 34
2.3.5. Thời gian nghiên cứu 35
2.3.6. Phương pháp dùng thuốc 35
2.3.7. Chỉ tiêu quan sát 36
2.3.8. Tiêu chuẩn đánh giá kết quả điều trị 39
2.3.9. Phương pháp xử lý số liệu 39
2.3.10. Khía cạnh đạo đức của đề tài 40
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 41
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU 41
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi và giới 41
3.1.2. Đặc điểm về triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân nghiên cứu. 42
3.1.3. Đặc điểm bệnh nhân đánh giá qua Holter 24h theo bảng phân độ của Lown B 1971 42
3.1.4. Các yếu tố nguy cơ 43
3.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ 44
3.2.1. Kết quả điều trị chung 44
3.2.2. So sánh số lượng NTTT trong 24h của nhóm nghiên cứu trước điều trị và sau điều trị 15 ngày 44
3.2.3. So sánh số lượng NTTT trong 24h của nhóm nghiên cứu trướcvà sau điều trị 30 ngày 45
3.2.4. So sánh số lượng NTTT trong 24h của nhóm nghiên cứu ngày thứ 15 và ngày thứ 30 45
3.2.5. Hiệu sất cải thiện tần số NTTT theo thời gian 46
3.2.6. Sự cải thiện triệu chứng lâm sàng 48
3.2.7. Sự thay đổi các triệu chứng lâm sàng theo YHCT 49
3.2.8. Kết quả điều trị chung theo YHCT 50
3.3. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN CỦA THUỐC 50
3.3.1. Tác dụng không mong muốn trên lâm sàng ở nhóm nghiên cứu 50
3.3.2. Ảnh hưởng của thuốc trên một số chỉ tiêu cận lâm sàng 51
3.3.3. Ảnh hưởng của thuốc lên nhiệt độ và huyết áp 52
3.3.4. Ảnh hưởng của thuốc trên điện giải máu 52
Chương 4: BÀN LUẬN 53
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA BỆNH NHÂN TRONG NGHIÊN CỨU 53
4.1.1 Đặc điểm về tuổi và giới 53
4.1.2. Đặc điểm về các yếu tố nguy cơ 53
4.1.3. Đặc điểm bệnh nhân đánh giá qua Holter 24h theo bảng phân độ của Lown B 1971 53
4.2. HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ CỦA BÀI THUỐC “CHÍCH CAM THẢO THANG GIA VỊ ” ĐỐI VỚI RỐI LOẠN NHỊP TIM NGOẠI TÂM THU THẤT 54
4.2.1. Tác dụng giảm số NTTT 24h 54
4.2.2. Tác dụng giảm các triệu chứng lâm sàng 55
4.3 HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ CỦA BÀI THUỐC “CHÍCH CAM THẢO THANG GIA VỊ” ĐỐI VỚI CÁC CHỨNG TRẠNG CỦA YHCT 57
4.4. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN CỦA THUỐC 61
4.4.1. Trên lâm sàng 61
4.4.2. Trên cận lâm sàng 63
4.4.3. Trên Mạch, Nhiệt độ, Huyết áp 64
KẾT LUẬN 68
KIẾN NGHỊ 69
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Phân cấp mức độ chứng trạng YHCT trong “RLNT NTTT” 38
Bảng 3.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi 41
Bảng 3.2. Đặc điểm về triệu chứng lâm sàng. 42
Bảng 3.3. Số NTTT trong 24h. 42
Bảng 3.4. Phân bố bệnh nhân theo các yếu tố nguy cơ 43
Bảng 3.5. Phân bố bệnh nhân theo số lượng các yếu tố nguy cơ 43
Bảng 3.6. Kết quả điều trị NTTT 44
Bảng 3.7. Số NTTT trước điều trị và sau điều trị 15 ngày. 44
Bảng 3.8. Số NTTT trước và sau điều trị 45
Bảng 3.9. Số NTTT ngày thứ 15 và ngày thứ 30. 45
Bảng 3.10. Hiệu suất cải thiện Số NTTT theo thời gian dùng thuốc 46
Bảng 3.11. Tỷ lệ các triệu chứng lâm sàng trước và sau điều trị 48
Bảng 3.12. Thay đổi chứng trạng lâm sàng theo quan điểm của YHCT ở nhóm nghiên cứu sau 30 ngày điều trị 49
Bảng 3.13. Hiệu quả điều trị trên lâm sàng theo YHCT 50
Bảng 3.14. Các tác dụng không mong muốn trên lâm sàng 50
Bảng 3.15. Ảnh hưởng của thuốc trên một số chỉ số huyết học 51
Bảng 3.16. Ảnh hưởng của thuốc đối với một số chỉ số sinh hoá 51
Bảng 3.17. Thay đổi nhiệt độ, Mạch, HA động mạch trước và sau điều trị. 52
Bảng 3.18. Hàm lượng một số điện giải huyết thanh của bệnh nhân trước và sau dùng thuốc. 52

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Phân bố bệnh nhân theo giới 41
Biểu đồ 3.2. Thay đổi tần số NTTT theo thời gian dùng thuốc 47
Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ các triệu chứng lâm sàng trước và sau điều trị 48
TÀI LIỆU THAM KHẢO BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG ĐIỀU TRỊ NGOẠI TÂM THU THẤT CỦA BÀI THUỐC CHÍCH CAM THẢO THANG GIA VỊ

1. Nguyễn Phú Kháng (1996), “Loạn nhịp tim và điều trị, Lâm sàng tim mạch”, Nhà xuất bản Y học.
2. Nguyễn Phú Kháng (2001), Lâm sàng tim mạch, Nhà xuất bản Y học.
4. Trần Văn Kỳ (1995), Điều trị bệnh tim mạch. Nhà xuất bản tổng hợp Đồng Tháp.
5. Hoàng Bảo Châu (1997), Nội khoa học, Nhà xuất bản Y học.
6. Hải Thượng Lãn Ông – Lê Hữu Trác (1997), Y trung quan kiện, Nhà xuất bản Y học.
7. Trần Thúy, Phạm Duy Nhạc, Hoàng Bảo Châu(1985), Bài giảng bệnh học nội khoa sau đại học, Học viện quân y.
8. Vũ Đình Hải, Trần Đỗ Trinh(1984), Những rối loạn nhịp tim, Nhà xuất vản Y học.
9. Trần Đỗ Trinh (1972), Điện tâm đồ trong lâm sàng, Nhà xuất bản Y học.
10. Trần Đỗ Trinh, Vũ Đình Hải, Nguyễn Ngọc Tước (1999), “Lựa chọn các phương pháp điều trị rối loạn nhịp tim”, Tạp chí tim mạch học Việt Nam số 20.
11. Trần Trịnh An (1990) “Siêu cấu trúc và đặc tính sinh lý cơ tim”. Một số chuyên đề sinh lý học.
13. Phạm Tử Dương (1999), Thuốc tim mạch, Nhà xuất bản Y học.
19. Lê Ngọc Hà, Nguyễn Viêt Châu, Đặng Nguyễn Thị Hồng Thủy, Phạm Tử Dương.(2000), “Bước đầu nghiên cứu rối loạn nhịp tim ở bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim”, Tạp chí tim mạch học số 21-2000.
28. Nguyễn Phú Kháng (1993), Điều trị cấp cứu loạn nhịp tim nhanh thất mức độ nặng”, Tạp chí Y hoc quân sự số 4.
29. Nguyễn Phú Kháng, Nguyễn Đức Công, Nguyễn Oanh Oanh (1990), “Điều trị ngoại tâm thu thất bằng điện châm”, Y học thực hành số 5.
32. Lê Tuấn Kiến (1999), Nghiên cứu ý nghĩa của Block nhánh, Block phân nhánh trong nhồi máu cơ tim cấp, Luận án thạc sỹ Y học.
37. Vũ Đình Hải, Trần Đỗ Trinh(1984), Những rối loạn nhịp tim, Nhà xuất vản Y học.
40. Việt Lê Thị Yến (2000), “Biến đổi nồng độ Magnenium máu và rối loạn nhịp tim”, Tạp chí tim mạch học Nam, số 21.
68. Hoàng Quốc Hòa (1998), “Hiệu lực của Amiodarone bằng đường uống trong điều trị ngoại tâm thu thất dai dẳng có triệu chứng kháng trị với những thuốc chống loạn nhịp khác”, Tạp chí tim mạch học số 6-1998.
69. Lê Viết Định (1998), “Đánh giá tác dụng của Amiodarone với các loạn nhịp tim kháng trị”, Tạp chí Tim mạch học số 16-1998.
74. Nguyễn Nam(1995), “Tìm hiểu chúng tâm quý trong thương hàn luận”, Tạp chí Y học cổ truyền Việt Nam số 7.
75. Nguyễn Thị Lê Hồng, Nguyễn Ngọc Tước, Trần Đỗ Trinh (1995), Nghiên cứu hiệu quả lâm sàng và tính có thể chấp nhận được của viên Senin (tinh chất lá sen) trong điều trị ngoại tâm thu thất”, Tạp chí tim mạch học số 5.
78. Thiên Tân Trung y 3, 1985.
79. Thiên tây trung y 7, 1998.
80. Quảng tây trung y dược 4, 1984
81. Nguyên tắc chỉ đạo nghiên cứu lâm sàng thuốc trung dược mới điều trị bệnh lão khoa. Nhà xuất bản khoa học y dược Trung Quốc 2002, Tr. 70-72.
82. Thương Hàn Luận.
83. Đỗ Tất Lợi, Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam.
84. Nguyễn Nhược Kim, TS Hoàng Minh Chung, Dược học y học cổ truyền.Nhà xuất bản y học, 2009.

Leave a Comment