BƯỚC ĐẦU XÁC ĐỊNH CÁC ĐA HÌNH ĐƠN TRÊN CÁC BỆNH NHÂN TĂNG CHOLESTEROL MÁU CÓ TÍNH CHẤT GIA ĐÌNH

BƯỚC ĐẦU XÁC ĐỊNH CÁC ĐA HÌNH ĐƠN TRÊN CÁC BỆNH NHÂN TĂNG CHOLESTEROL MÁU CÓ TÍNH CHẤT GIA ĐÌNH
Đặng Thị Ngọc Dung1, Vũ Đức Anh1, Hoàng Thị Yến2
1 Đại học Y Hà Nội
2 Bệnh viện Tim Hà Nội
Nội dung chính của bài viết
Tóm tắt
Bệnh tăng cholesterol có tính chất gia đình (Familial Hypercholesterolemia – FH) là một bệnh di truyền trội nhiễm sắc thể thường đặc trưng bởi nồng độ LDL-cholesterol (LDL-C) trong máu tăng cao bất thường. Đột biến gây bệnhxảy ra chủ yếu trên các gen: LDLR, apoB, PCSK9, LDLRAP1, 80% trong đó được phát hiện đột biến gen LDLR. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chứng minh các đa hình đơn là một trong các yếu tố đồng thời góp phần làm tăng lipid máu trên các bệnh nhân FH, cũng là một trong các yếu tố hay bị bỏ sót. Nghiên cứu thực hiện trên 26 bệnh nhi được chẩn đoán FH phát hiện SNP rs1003723 với tỷ lệ 7/26 (26,92%); SNP rs5925 xuất hiện 11/26 bệnh nhi (42,31%). 6/26 bệnh nhi (23,08%) có xuất hiện SNP rs1003723 và/hoặc SNP rs5925 dị hợp tử mà chưa tìm thấy các bằng đột biến gây bệnh. Còn lại 13/26 bệnh nhi FH (50%) chưa phát hiện cả đột biến và đa hình đơn trên một số exon trọng điểm gen LDLR. Trong nhóm chưa phát hiện đột biến, các BN có mang các SNP có chỉ số TC cao hơn nhóm BN không mang SNP có ý nghĩa thống kê (p=0.005). Xác định các đa hình đơn trên các bệnh nhân và gia đình bệnh nhân FH là bước đầu có ý nghĩa vô cùng quan trọng, là một trong những bằng chứng giúp các bác sỹ lâm sàng can thiệp điều trị sớm, theo dõi và dự phòng tránh các biến chứng nguy cơ về tim mạch xảy ra.

Bệnh tăng cholesterol có tính chất gia đình (Familial Hypercholesterolemia -FH) là một bệnh di truyền trội nhiễm sắc thể thường đặc trưng bởi nồng độ LDL-cholesterol  (LDL-C)  trong  máu tăng cao bất thường. Một số nghiên cứu trên thế giới cho thấy hơn 1.000 đột biến của gen LDLR đã được xác định ở bệnh nhân tăng cholesterol có tính chất gia đình.Tỷ lệ mắc bệnh ước tính trên toàn thế giới từ 1:500 đến 1:300. Đây là bệnh di truyền đơn gen, nguyên nhân có thể do đột  biến  ở  các  gen:  LDLR,  apoB,  PCSK9, LDLRAP1, trong đó chủ yếu liên quan đến đột biến gen LDLR với tỷ lệ đột biến trên 80%1.Viện quốc gia về y tế và lâm sàng của Anh (NICE) đã đưa ra khuyến cáo về sàng lọc phân tầng đối với người thân có quan hệ huyết thống gần với bệnh nhân  đã  được  chẩn  đoán  lâm  sàng  FH,  giúp giảm tỷ lệ bệnh tật và tử vong do bệnh tim mạch ở những người FH thông qua chẩn đoán bệnh sớm và quản lý bệnh hiệu quả2.Gần  đây  một  số  lượng  đáng  kể  các  bệnh nhân FH không có các đột biến gây bệnh đã biết trước, làm tăng số lượng SNP liên quan đến tăng cao LDL-C, do đó có thể nguyên nhân liên quan đến đa gen3. Một số nghiên cứu trên toàn bộ hệ gen -Genome Wide Association Studies (GWAS) được thực hiện trong thập kỷ qua đã phát hiện sự biến đổi ở một số vị trí LDLR có liên quan đến mức độ LDL-C. Các GWAS chỉ ra LDLR là một gen ứng cử  viên  cho tăng cholesterol máu đa gen.  Ví  dụ,  kiểu  gen  thứ  phát  SNP  rs6511720 gen LDLR có liên quan đến việc giảm 6,99 mg/dL cholesterol tổng số và biến thể này đã được đưa vào điểm số gen LDL-C do Talmud đề xuất, tuy nhiên chức năng của nó vẫn chưa rõ4