Bước đầu xây dựng và đánh giá hiệu quả “chương trình điều trị phục hồi chức năng cho người bệnh copd” tại bệnh viện lao và bệnh phổi trung ương

Bênh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) đặc trưng bởi sự tắc nghẽn luồng khi” thở ra không hồi phục hoàn toàn. Sự cản trở thông khí này thường tiên triển từ từ và là hâu quả của sự tiếp xúc lâu ngày với các chất và khí độc hại
[54]    , [55]. Quá trình viêm, mất cân bằng của hê thống proteinase, anti – proteinase, sự tấn công của các gốc ôxy tự do, làm phá huỷ cấu trúc đường thở cũng như là nhu mô phổi dẫn đến suy giảm chức năng hô hấp.
Bênh phổi tắc nghẽn mạn tính trước và nay vẫn đang là một thách thức lớn về sức khoẻ đối với y học toàn cầu, vì tỷ lê mắc cũng như tỷ lê tử vong ngày càng gia tăng, kèm chi phí điều trị cao và hâu quả gây tàn phế của bênh.
Các nghiên cứu về gánh nặng bênh tât trên toàn cầu (Global hurden of disease study) dưới sự bảo trợ của TCYTTG và Ngân hàng thế giới cho thấy, trên thế giới hiên nay có khoảng hơn 600 triêu người mắc COPD. Tỷ lê mắc ước tính khoảng 9,34/1000 ở nam giới và 7,33/1000 ở nữ giới [54]. Tuy nhiên những nghiên cứu gần đây từ các cuộc điều tra của các quốc gia ở châu âu cho thấy, tỷ lê mắc vào khoảng 80 – 100/100.000 dân ở những vùng có tỷ lê hút thuốc lá cao. Bênh phổi tắc nghẽn mạn tính đang là gánh nặng bênh tât, là nguyên nhân gây tàn phế đứng hàng thứ 12 và dự đoán sẽ vươn lên đứng hàng thứ 5 trong năm 2020 [16], [55].
Tỷ lê tử vong do COPD cũng gia tăng theo thời gian, năm 1990 trên thế giới có khoảng 2,2 triêu người chết vì COPD chiếm 8% tổng số người chết do bênh tât là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 6 trong nguyên nhân gây tử vong. Năm 2000 có 2,7 triêu người chết vì COPD [51]. Hiên nay COPD đang là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 5. TCYTTG dự đoán số người mắc bênh sẽ tăng 3 – 4 lần trong thâp kỷ này, gây ra 2,9 triêu người chết mỗi năm và đến năm 2020 COPD sẽ là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 3 [27],
[55]    . Với tính chất tiên triển trầm trọng như vây COPD đang trở thành mối lo ngại về sức khoẻ và là mục tiêu quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới.
COPD dẫn đến suy giảm chức năng hô hấp và việc điều trị mang lại kết quả rất hạn chế. Người bệnh bị tàn phế về hô hấp thường bị lệ thuộc, kém vân đông, kém giao tiếp và thay đổi khí chất, chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng trầm trọng. Theo quan điểm hiện nay COPD không còn được xem là bệnh hô hấp đơn thuần mà được xem là bệnh toàn thân.
Điều trị COPD trong giai đoạn ổn định đã được GOLD (2006) nêu rõ bao gồm sự kết hợp giữa điều trị dùng thuốc và điều trị không dùng thuốc. Điều trị không dùng thuốc là chương trình phối hợp cai nghiện thuốc lá và phục hồi chức năng, đã được nghiên cứu và áp dụng nhiều nơi trên thế giới và đem lại kết quả rất khả quan.
Ở Việt Nam cũng đã có nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu về tác dụng của tâp thở đối với sức khoẻ nói chung và với các bệnh hô hấp nói riêng. Tuy nhiên việc áp dụng mới chỉ dừng ở các bài tâp thở để phục hồi chức năng hô hấp cho bệnh nhân, phần lớn bệnh nhân COPD được kê đơn, hướng dẫn sử dụng thuốc, tư vấn bỏ thuốc lá,… Một số ít được tư vấn tâp thở, nhưng chưa được tổ chức thành một Chương trình điều trị phục hồi chức năng cho bệnh nhân COPD phù hợp với điều kiện Việt Nam.Vì vây chúng tôi tiến hành đề tài này nhằm mục tiêu:
1.    Xây dựng Chương trình điều trị phục hồi chức năng hô hấp cho bệnh nhân COPD tại bệnh viện Lao và Bệnh phổi trung ương.
2.    Bước đầu đánh giá hiệu quả của Chương trình điều trị phục hồi chức năng hô hấp cho bệnh nhân COPD giai đoạn II trở lên tại Bệnh viện Lao và Bệnh phổi trung ương.
Đặt vấn đề    1
Chương 1: Tổng quan    3
1.1.    Định nghĩa:    3
1.2.    Gánh nặng dịch tễ:    3
1.2.2. Tinh hình dịch tễ COPD ở Việt Nam    6
1.3.    Sinh bệnh học:    7
1.4.    Lâm sàng – cân lâm sàng – chẩn đoán COPD    8
1.4.1.    Biển hiện lâm sàng của COPD    8
1.4.2.    Cân lâm sàng trong COPD    11
1.4.3.    Chẩn đoán COPD „    16
1.4.4.    Phân loại giai đoạn COPD:    17
1.4.5.    Điều trị cOpD ổn định    17
Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu    21
2.1.    Đối tượng nghiên cứu    21
2.2.    Phương pháp nghiên cứu    21
2.2.1.    Phương pháp xây dựng CTĐTPHCNHH    21
2.2.2.    Đánh giá hiệu qUả CTĐTPHCNHH    22
2.3.    Xử lý số liệu    28
2.4.    Biện pháp khống chế sai số    28
2.5.    Khía cạnh đạo đức trong nghiên cứu:    28
Chương 3: Kết quả nghiên cứu    29
3.1.    Xây dựng chương trình điều trị PHCNHH cho người bệnh COPD    29
3.1.1.    Thời gian:    29
3.1.2.    Các thành phần của chương trình:    29
3.1.3.    Chỉ định:            35
3.1.4.    Theo dõi thực hiện chương trình:    36
3.1.5.    Kết thúc chương trình tâp:    36
3.2.    Thông tin về thu dung người bệnh vào chương trình    36
3.3.    Phân tích đánh giá 2 nhổm trước can thiệp    38
3.3.1 Tuổi và giới    38
3.3.2.    Phân loại giai đoạn    39
3.3.3.    Tình trạng hút thuốc lá    40
3.3.4.    Tình trạng dinh dưỡng cuả người bệnh qua chỉ số khối cơ thể …. 40
3.3.5.    Mức đô khổ thở của người bệnh đánh giá theo thang điểm MRC.41
3.3.6.    Mức đô giảm bão hoà oxy lúc nghỉ ngơi và sau gắng sức    42
3.3.7.    Số trung bình của FEVj và FVC trước can thiệp    42
3.3.8.    Khả năng vân đông    43
3.3.9.    Khi” máu đông mạch    44
3.3.10.    Điện tâm đổ    45
3.3.11.    Chất lượng cuôc sống của người bệnh COPD    46
3.4.    Phân t”ch đánh giá các chỉ tiêu của 2 nhổm sau can thiệp    47
3.4.1.    Hiệu quả tư vấn cai nghiện thuốc lá sau can thiệp    47
3.4.2.    Hiệu quả tư vấn dinh dưỡng và tâp luyện trên BMI sau can thiệp.48
3.4.3.    Hiệu quả của PHCNHH trên triệu chứng khổ thở sau can thiệp… 49
3.4.4.    Hiệu quả PHCNHH trên chỉ số SpO2 sau can thiệp    50
3.4.5.    Sự tương quan giữa giai đoạn bệnh với FEV 1, FVC sau can thiệp. ..51
3.4.6.    Khả năng vân đông sau can thiệp    52
3.4.7.    Tình trạng kh” máu sau can thiệp    55
3.4.8.    Điện tâm đổ sau can thiệp    55
3.4.9.    Chất lượng cuôc sống sau can thiệp    56
Chương 4: Bàn luận    60
4.1.    Xây dựng Chương trình điều trị phục hổi chức năng hô hấp cho bệnh nhân COPD giai đoạn II trở lên tại bệnh viện lao và bệnh phổi TW…60
4.2.    Đánh giá hiệu quả của Chương trình điều trị phục hổi chức năng cho
bệnh nhân COPD giai đọan II trở lên tại Bệnh viện Lao và Bệnh viện phổi trung ương    62
4.2.1.    Tình trạng hút thuốc lá    62
4.2.2.    Chỉ số bMi    62
4.2.3.    Thang điềm khổ thở MRC    63
4.2.4.    Mức độ giảm bão hoà oxy (SpO2) gắng sức    65
4.2.5.    Sự tương quan giữa giai đoạn bệnh với FEV 1, FVC    65
4.2.6.    Khả năng vân đông qua nghiệm pháp đi bô 6 phút    66
4.2.7.    Các thông số kh” máu    68
4.2.8.    Điện tâm đổ    68
4.2.9.    Chất lượng cuôc sống qua thang điểm SGQR    68
Kết luận    72
Đề nghị    73
Tài liệu tham khảo
Phụ lục