CHẩN ĐOáN UNG THƯ PHổI Và MàNG PHổI BằNG Kĩ THUậT KHốI Tế BàO DịCH MàNG PHổI

Luận văn BSNT CHẩN ĐOáN UNG THƯ PHổI Và MàNG PHổI BằNG Kĩ THUậT KHốI Tế BàO DịCH MàNG PHổI .Trong các bệnh lý về hô hấp, tràn dịch màng phổi (TDMP) là hội chứng thường gặp và do nhiều nguyên nhân. Chẩn đoán (CĐ) đúng nguyên nhân gây TDMP là vấn đề khó nhưng rất cần thiết cho điều trị và tiên lượng bệnh.

Trong những năm gần đây, y học thế giới đã có nhiều tiến bộ rõ rệt để CĐ căn nguyên của TDMP như sinh thiết màng phổi (STMP) mở, sinh thiết mù, sinh thiết màng phổi qua nội soi… nhưng phương pháp (PP) xét nghiệm tế bào học dịch màng phổi (DMP) là một PP CĐ quan trọng hàng đầu với nhiều ưu điểm đơn giản, dễ thực hiện và có thể áp dụng ở tất cả các phòng xét nghiệm đồng thời cho kết quả nhanh và độ chính xác cao.
Tuy nhiên, xác định đúng tế bào trong dịch là ác tính hay trung biểu mô phản ứng là một vấn về khó khăn đối với chẩn đoán tế bào học phết lam thông thường (cell smear: CS). Chẩn đoán CS có độ nhạy thấp do các tế bào thường bị chồng lên nhau hoặc bị mất trong quá trình làm kỹ thuật.
Kỹ thuật khối tế bào (cell block: CB) là một PP có nhiều giá trị trong CĐ dịch các khoang cơ thể. Để tăng độ nhạy, hầu hết các phòng xét nghiệm đều dùng hai hoặc nhiều PP chẩn đoán dịch. Với phiến đồ đơn thuần, xác định được khoảng 67% các dung dịch ác tính. Nếu kết hợp với ly tâm, lọc và làm CB thì xác định được khoảng 83%. Trong nghiên cứu của một số tác giả trên thế giới, độ nhạy và độ đặc hiệu của CB lên tới 90% [19]. Nythzamanda Nathan và cộng sự khi nghiên cứu giá trị của CB trên 1009 trường hợp (TH) dịch chọc hút kim nhỏ và dịch các màng thấy độ nhạy của khối tế bào là 89,4% [38]. Kỹ thuật CB DMP giúp chẩn đoán thêm 15% TH ác tính so với kỹ thuật CS trong nghiên cứu của Udasimath S. [51]. Giá trị chẩn đoán đúng của CB cao hơn CS do lưu giữ được những mảnh cấu trúc mô tốt hơn, đồng thời áp dụng được nhuộm đặc biệt, nhất là hóa mô miễn dịch (HMMD) bởi vì có thể chuẩn bị được rất nhiều tiêu bản giống nhau, hạn chế được nền và có thể chuẩn hóa được tiêu bản chứng [14].
Khối tế bào đã được biết đến và áp dụng thành công từ lâu trên thế giới. Ở Việt nam hiện nay có một số Bệnh viện lớn ở miền Nam đã tiến hành kỹ thuật này tại các phòng xét nghiệm Giải phẫu bệnh. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu khoa học về CB các loại dịch nói chung và dịch màng phổi nói riêng còn tản mạn, chưa được công bố trên các tạp chí y học. Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài nghiên cứu này nhằm hai mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm tế bào học một số ung thư phổi và màng phổi qua kỹ thuật khối tế bào.
2. Nhận xét sự bộc lộ một số dấu ấn miễn dịch qua khối tế bào và so sánh giá trị của CB với CS và sinh thiết màng phổi mù.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. SƠ LƯỢC CẤU TẠO GIẢI PHẪU HỌC, SINH LÝ HỌC, MÔ HỌC VÀ TẾ BÀO HỌC (TBH) CỦA MÀNG PHỔI 3
1.1.1. Giải phẫu học màng phổi 3
1.1.2. Sinh lý học màng phổi 3
1.1.3. Mô học màng phổi 4
1.1.4. Tế bào học dịch màng phổi 4
1.2. NGUYÊN NHÂN GÂY TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI 6
1.2.1. Nguyên nhân tràn dịch màng phổi nước trong – vàng chanh 6
1.2.2. Nguyên nhân tràn dịch màng phổi máu 7
1.2.3. Nguyên nhân tràn dịch màng phổi dưỡng chấp 7
1.2.4. Nguyên nhân tràn dịch màng phổi mủ 7
1.3. CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÁT HIỆN TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI 7
1.3.1. Triệu chứng lâm sàng 7
1.3.2. Hình ảnh X Quang 8
1.3.3. Chọc dò màng phổi 9
1.3.4. Sinh thiết màng phổi 9
1.3.5. Chẩn đoán xác định 10
1.4. CHẨN ĐOÁN TẾ BÀO HỌC DỊCH MÀNG PHỔI ÁC TÍNH 10
1.4.1. Các khối u nguyên phát 11
1.4.2. Các khối u thứ phát 11
1.5. MỘT SỐ DẤU ẤN MIỄN DỊCH THƯỜNG SỬ DỤNG TRONG CHẨN ĐOÁN UNG THƯ PHỔI VÀ MÀNG PHỔI 11
1.5.1. Thyroid transcription factor -1 11
1.5.2. Cytokeratin 7 11
1.5.3.Cytokeratin 20 11
1.5.4. Carcinoembryonic antigen 11
1.5.5. Calretinin (Calre) và Mesothelin (Meso) 11
1.5.6. Các dấu ấn thần kinh nội tiết 11
1.6. VÀI NÉT VỀ KỸ THUẬT KHỐI TẾ BÀO 11
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 11
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 11
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 11
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 11
2.1.3. Cỡ mẫu 11
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 11
2.2.1. Lấy mẫu bệnh phẩm 11
2.2.2. Qui trình khối tế bào 11
2.2.3. Nhuộm hóa mô miễn dịch 11
2.2.4. Đọc và nhận định kết quả 11
2.3. CÁC CHỈ SỐ NGHIÊN CỨU 11
2.3.1. Đặc điểm chung 11
2.3.2. Đặc điểm hình thái học 11
2.4. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÍ SỐ LIỆU 11
2.5. KHÍA CẠNH ĐẠO ĐỨC CỦA NGHIÊN CÚU 11
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 11
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU 11
3.1.1. Đặc điểm về tuổi 11
3.1.2. Đặc điểm về giới 11
3.1.3. Đặc điểm về màu sắc dịch 11
3.1.4. Đặc điểm về số lượng dịch 11
3.2. KẾT QUẢ CHẨN ĐOÁN TẾ BÀO HỌC KHỐI TẾ BÀO 11
3.2.1. Phân loại các típ mô bệnh học trên khối tế bào 11
3.2.2. Nguồn gốc ung thư trong dịch màng phổi 11
3.2.3. Đặc điểm tế bào học của ung thư biểu mô tuyến trên khối tế bào 11
3.2.4. Đặc điểm tế bào học của nhóm không phải ung thư biểu mô tuyến 11
3.3. SỰ BỘC LỘ MỘT SỐ DẤU ẤN MIỄN DỊCH TRONG UNG THƯ PHỔI VÀ MÀNG PHÔI 11
3.3.1. Ung thư biểu mô tuyến nguồn gốc phổi 11
3.3.2. Kết hợp các dấu ấn miễn dịch trong chẩn đoán phân biệt UTBM tuyến của phổi với các UTBM tuyến khác trong trường hợp TTF-1 âm tính 11
3.3.3. Ung thư biểu mô không phải tuyến của phổi 11
3.4. ĐỐI CHIẾU CHẨN ĐOÁN TẾ BÀO HỌC CB VỚI CS VÀ MÔ BỆNH HỌC STMP MÙ 11
3.4.1. Đối chiếu chẩn đoán tế bào học giữa CB và CS 11
3.4.2. Đối chiếu giữa chẩn đoán tế bào học CB và mô bệnh học STMP mù 11
3.4.3. Xác định giá trị của các phương pháp 11
Chương 4: BÀN LUẬN 11
4.1. VỀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU 11
4.1.1. Đặc điểm về tuổi 11
4.1.2. Đặc điểm về giới 11
4.1.3. Đặc điểm về màu sắc dịch 11
4.1.4. Đặc điểm về số lượng dịch 11
4.2. CHẨN ĐOÁN TẾ BÀO HỌC KHỐI TẾ BÀO 11
4.2.1. Về phân loại các típ mô bệnh học trên khối tế bào 11
4.2.2.Về nguồn gốc ung thư trong dịch màng phổi 11
4.2.3. Đặc điểm tế bào học của ung thư biểu mô tuyến trên khối tế bào 11
4.2.4. Đặc điểm tế bào học của nhóm không phải ung thư biểu mô tuyến trên khối tế bào 11
4.3. SỰ BỘC LỘ MỘT SỐ DẤU ẤN MIỄN DỊCH TRONG UNG THƯ PHỔI VÀ MÀNG PHỔI 11
4.3.1. Ung thư biểu mô tuyến nguồn gốc phổi 11
4.3.2. Một số típ ung thư biểu mô không phải tuyến của phổi 11
4.4. ĐỐI CHIẾU CHẨN ĐOÁN TẾ BÀO HỌC CB VỚI CS VÀ MÔ BỆNH HỌC STMP MÙ 11
4.4.1. Đối chiếu giữa chẩn đoán CB và CS 11
4.4.2. Đối chiếu với mô bệnh học STMP mù và xác định giá trị các phương pháp 11
KẾT LUẬN 11
KIẾN NGHỊ 11
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT
1. Bài giảng bệnh học nội khoa (2007). Tập I, Nhà xuất bản Y học Hà nội.
2. Giải phẫu bệnh học (2002). Bộ môn giải phẫu bệnh-Trường Đại học y Hà Nội, Nhà xuất bản Y học Hà nội.
3. Đỗ Xuân Hợp (1978), Giải phẫu ngực, Nhà xuất bản Y học Hà nội.
4. Nguyễn Ngọc Hùng (1996), Nghiên cứu đặc điểm hình thái tế bào học dịch màng phổi, Luận án Phó Tiến Sĩ Y học.
5. Nguyễn Thúy Hương (1990), Góp phần nghiên cứu lâm sàng, hình thái học tràn dịch màng phổi do ung thư, Luận văn tốt nghiệp bác sĩ nội trú.
6. Mô học (1998), Nhà xuất bản Y học Hà nội tr 6.
7. Hà Văn Như (1989), Nhận xét 290 bệnh nhân tràn dịch màng phổi điều trị lao và phổi trong 2 năm 1987 – 1988, Luận Văn tốt nghiệp BSNT Bệnh viện.
8. Lê Đình Roanh, Nguyễn Thu Hương, Đặng Thế Chân (1990), “Nghiên cứu hình thái học dịch tràn màng phổi do ung thư”, Công trình nghiên cứu khoa học Bệnh viện Bạch mai, tr. 134.