Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân alzheimer, người chăm sóc và đánh giá hiệu quả của một số biện pháp can thiệp không dùng thuốc

Luận án Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân alzheimer, người chăm sóc và đánh giá hiệu quả của một số biện pháp can thiệp không dùng thuốc.Theo nhận định của TCYTTG (WHO), dân số thế giới đang bị “già hoá”. Toàn thế giới có khoảng 600 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Số lượng người cao tuổi sẽ tăng gấp đôi vào năm 2025 và đạt xấp xỉ 3 tỷ người năm 2050. Hơn một nửa số người cao tuổi của thế giới sống ở Châu Á. Số liệu điều tra biến động dân số và kế hoạch hóa gia đình 1/4/2012 của Tổng cục Thống kê cho thấy tỷ trọng dân số từ 60 tuổi trở lên của Việt Nam là 10,2% tổng số dân, dân số từ 65 tuổi trở lên là 7,1%. Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn được gọi là “thời kỳ già hóa dân số”. Thời gian để Việt Nam chuyển đổi từ cơ cấu dân số “đang già hóa” sang “dân số già” sẽ ngắn hơn nhiều so với nhiều quốc gia khác, chỉ khoảng 20 năm.

Tuổi già làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh mạn tính và thoái hóa, trong đó có sa sút trí tuệ mà bệnh Alzheimer chiếm 50 – 70%. Nó thật sự là thảm họa đối với người cao tuổi, không những do tỷ lệ mắc bệnh cao ở nhóm tuổi này, mà còn do bệnh gây ảnh hưởng lớn và lâu dài về mọi mặt cho bệnh nhân, gia đình và xã hội, làm giảm chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, người chăm sóc. Để góp phần giảm bớt gánh nặng này, ngoài các nghiên cứu về dịch tễ, các thuốc chữa bệnh thì các phương pháp không dùng thuốc, chất lượng cuộc sống (CLCS) và vấn đề chăm sóc bệnh nhân Alzheimer được tiến hành nghiên cứu ở nhiều vùng trên thế giới. Tại Việt Nam, sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer cũng bắt đầu được y học và xã hội quan tâm. Một số nghiên cứu đã được tiến hành để tìm hiểu tỷ lệ mắc bệnh, các yếu tố nguy cơ, tiêu chuẩn sàng lọc và chẩn đoán sa sút trí tuệ, bệnh Alzheimer tại Việt Nam. Tuy nhiên, số lượng đề tài nghiên cứu về bệnh này còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào nghiên cứu lâm sàng, chưa có đề tài nào về chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer, người chăm sóc cũng như các biện pháp điều trị hỗ trợ. Vì vậy, đề tài này được tiến hành nhằm mục tiêu:

1. Mô tả thực trạng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer điều trị tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương từ tháng 1/2011 đến tháng 6/2013 và gánh nặng chăm sóc, chất lượng cuộc sống của người chăm sóc họ.  

2. Đánh giá hiệu quả của một số biện pháp can thiệp không dùng thuốc nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer và người chăm sóc họ.

2. Những đóng góp mới của luận án

Đây là công trình nghiên cứu có hệ thống đầu tiên về thực trạng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer, gánh nặng và chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe của người chăm sóc họ và đánh giá hiệu quả của một số biện pháp can thiệp không dùng thuốc.

Các thang điểm đánh giá của quốc tế đã được Việt hóa và áp dụng đánh giá thành công cho bệnh nhân, người chăm sóc. Có thể ứng dụng các bộ công cụ này để đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, gánh nặng chăm sóc trong chương trình quản lý chăm sóc bệnh nhân Alzheimer. Luận án đã nghiên cứu được 120 bệnh nhân Alzheimer có nhiều biểu hiện rối loạn tư duy, cảm xúc và hành vi, có chất lượng cuộc sống chỉ đạt khoảng 50% so với mức tốt và liên quan mật thiết đến nhiều yếu tố thuộc về tình trạng của bệnh. Kết quả nghiên cứu đã lượng hóa được chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer, gánh nặng chăm sóc, chất lượng cuộc sống của người chăm sóc và các yếu tố liên quan. 

Luận án đã chứng minh được hiệu quả rõ rệt của các biện pháp can thiệp không dùng thuốc đối với bệnh nhân Alzheimer và người chăm sóc họ. Các biện pháp can thiệp không dùng thuốc được áp dụng trong luận án tương đối đơn giản, dễ thực hiện nhưng hiệu quả và có thể chuyển giao để áp dụng rộng rãi vào thực tế để chăm sóc điều trị bệnh nhân Alzheimer và triển khai các nghiên cứu sâu rộng hơn.

Kết quả nghiên cứu của luận án đóng góp mới cho sự nghiên cứu người già đặc biệt trong sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer nói riêng, đóng góp tư liệu cho việc hoạch định chính sách chăm sóc sức khỏe người cao tuổi nói chung trong đó có bệnh nhân Alzheimer đang ngày nhiều ở Việt Nam. 

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án

Ý nghĩa khoa học: Luận án sử dụng thiết kế nghiên cứu mô tả qua quan sát hàng loạt các ca bệnh và nghiên cứu can thiệp có nhóm chứng, so sánh trước sau phù hợp với vấn đề, mục tiêu nghiên cứu. Phương pháp thu thập thông tin phong phú, đảm bảo độ chính xác với bộ câu hỏi chuẩn đã được thử nghiệm và đánh giá độ tin cậy nội tại, sử dụng đồng thời nhiều công cụ và nghiệm pháp đánh giá nên tăng được tính chính xác. Số liệu được xứ lý thống kê toán phù hợp, kết quả thu được có độ tin cậy cao. Luận án đã nêu được thực trạng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer và người chăm sóc họ, chứng minh được hiệu quả của các biện pháp can thiệp không dùng thuốc đối với bệnh nhân Alzheimervà người chăm sóc họ.

Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả của luận án đã cung cấp bằng chứng về thực trạng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Alzheimer, gánh nặng chăm sóc, chất lượng cuộc sống của người chăm sóc và hiệu quả rõ rệt của các biện pháp can thiệp không dùng thuốc giúp các nhà lập kế hoạch và hoạch định chính sách chăm sóc sức khỏe bệnh nhân Alzheimer, hỗ trợ người chăm sóc nói riêng và người cao tuổi nói chung cũng như áp dụng mô hình can thiệp cho các tuyến và tại cộng đồng.

4. Bố cục của luận án: 

Nội dung chính của luận án được trình bày trên 140 trang và được chia ra: Đặt vấn đề: 2 trang, Chương 1. Tổng quan: 31 trang, Chương 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 27 trang, Chương 3. Kết quả nghiên cứu: 40 trang, Chương 4. Bàn luận: 37 trang, Kết luận: 2 trang, Kiến nghị: 1 trang. Luận án gồm 34 bảng, 7 biểu đồ, 2 sơ đồ, 1 hình minh họa, 153 tài liệu tham khảo (17 tài liệu tiếng Việt và 136 tài liệu tiếng Anh được cập nhật đến năm 2013), Phần phụ lục gồm: các tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh Alzheimer, bệnh án nghiên cứu, các bộ câu hỏi, các bài tập cho bệnh nhân và danh sách bệnh nhân nghiên cứu.

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

1.  Nguyễn  Bích  Ngọc,  Đỗ  Thị  Khánh  Hỷ,  Phạm  Thắng,  Kim  Bảo  Giang, Hoàng Văn Minh, Nguyễn Thị  Thùy Dương,  (2012), “Đánh  giá chất  lượng cuộc sống của bệnh nhân  bằng bộ  câu hỏi QOL-AD”,  Tạp chí Y học dự phòng, Tập XXII, 6(133), tr. 108 -116.

2.  Nguyễn  Bích  Ngọc,  Phạm  Thắng,  Đỗ  Thị  Khánh  Hỷ,  Kim  Bảo  Giang, Hoàng Văn Minh, Nguyễn Thị Thùy Dương, Nguyễn Hoàng Long  (2013), "Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân  Alzheimer", Tạp  chí Y học dự phòng, Tập XXIII, số 5(141), tr. 80 -87.

3.  Nguyễn Bích Ngọc, Đỗ Thị Khánh Hỷ, Kim Bảo Giang, Hoàng Văn 

Minh, Nguyễn Thị Thùy Dương, Nguyễn Hoàng Long, Nguyễn Quý 

Phong, Trần Thị  Oanh (2013), “Đánh giá gánh nặng của người chăm 

sóc trong bệnh Alzheimer”, Tạp chí Y học dự  phòng, Tập XXIII, số  5 

(141), tr. 88-94.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1.   Nguyễn Văn Chương (2009),  Suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ  và bệnh Alzheimer, NXB Y học, Hà Nội.

2.   Nguyễn Ngọc Hoà (2006),  Nghiên cứu tỷ  lệ  mắc và một số  yếu tố  liên quan đến SSTT ở  người cao tuổi huyện Ba Vì, tỉnh Hà Tây 2005-2006, Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ Y học, Trường Đại học Y Hà Nội.

3.   Trần Viết Lực (2011),  Nghiên cứu một  số  yếu tố  nguy cơ của sa sút trí tuệ ở bệnh nhân Alzheimer, Luận án Tiến sĩ Y học, Đại học Y Hà Nội.

4.   Trần Viết Lực, Phạm Thắng, Tạ  Thành Văn và CS, (2008), “Bước đầu đánh giá vai trò của các marker sinh học trong chẩn đoán sa sút trí tuệ”, Tạp chí nghiên cứu khoa học, 56(4-2008), pp. 87-91.

5.   Lê Quốc Nam, Trần Duy Tâm (2007),  Khảo sát sơ bộ  tỷ  lệ  sa sút tâm thần  trong  cộng đồng  dân,  Nghiên  cứu  khoa  học  tại  Bệnh  viện  Tâm thần TP. Hồ Chí Minh.

6.   Trần Viết Nghị  và cộng sự  (2001), “Bước đầu đánh giá sa  sút trí tuệ  ởngười già tại m ột quần thể  dân cư TP. Thái Nguyên với sự  áp dụng test sàng lọc MMSE”, Nội san Hội Tâm thần học, 5pp. 40-45.

7.   Phạm Thắng (2007),  Chẩn đoán và điều trị  bệnh Alzheimer,  Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.

8.   Phạm Thắng (2010), Bệnh Alzheimer và các thể sa sút trí tuệ khác, Nhà Xuất b ản Y học Hà Nội.

9.   Phạm  Thắng,  Nguyễn  Thanh  Bình,  (2010),  “Nghiên  cứu  một  số  đặc điểm lâm sàng và trắc nghiệm thần kinh tâm lý của bệnh Alzheimer”, Tạp chí nghiên cứu Y học, 68(3), pp. 91-96.

10.   Phạm Thắng và cộng sự (2010), Hợp tác nghiên cứu một số yếu tố nguy cơ của hội ch ứng sa sút trí tuệ  ở  người cao tuổi và đề  xuất biện pháp can thiệp dự phòng, Báo cáo nghiệm thu đề tài cấp nhà nước, Hà Nội. 

11.   Lương Hữu Thông và CS (1998), “Kết quả  khảo sát tình hình sa sút trí tuệ  và bệnh Alzheimer “,  Nội san Bệnh viện tâm thần Biên Hoà,  10pp.5-15.

12.   Tổng cục Thống kê (2012), Điều tra biến động dân số  và kế hoạch hóa gia đình thời điểm 1/4/2012: Các kết quả chủ yếu, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Hà Nội.

13.   Lê Văn Tuấn (2010), Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học sa sút trí tuệ  và suy giảm nhận thức nhẹ  (MCI)  ở  người cao tuổi Hà Nội, Mã số01C-08/08-2009-2, Đ ề tài nghiên cứu cấp thành phố, Hà Nội.

14.   UNPD  (2011),  Già  hóa  dân  số  và  người  cao  tuổi  Việt  Nam:  Thực trạng, dự báo và một số khuyến nghị chính sách, Hà Nội.

15.   Nguyễn  Thanh  Vân,  Phạm  Thắng  (2004),  “Alzheimer:  Cơ  chế  và nguyên tắc của các phương pháp điều trị”,  Tạp chí thông tin Y học,  11, pp. 9-12.

16.   Nguyễn  Thanh  Vân,  Phạm  Thắng  (2005),  “Ứng  dụng  test  5  từ  trong khám sàng lọc suy giảm nhận thức ở người có tuổi”, Tạp chí Y học thực hành, 4, pp.  32-34.

17.   Nguyễn Kim Việt (2005), Nghiên cứu chẩn đoán bệnh Alzheimer, Luận án Tiến sĩ Y học, Đại học Y Hà Nội.