Chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 điều trị tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên

Chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 điều trị tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên.Đái tháo đường là một bệnh lý mạn tính có liên quan với nhiều bệnh lý chuyển hóa khác, một căn bệnh được biết từ rất lâu và đang bùng phát với tốcđộ kỷ lục trên diện rộng. Theo ước tính của Tổ chức y tế thế giới (WHO) năm 2000 trên thế giới có khoảng 175 triệu người đến năm 2010 là 220,7 triệu người, trong đó đái tháo đường typ 2 chiếm 97% riêng ở Châu Á có khoảng123,3 triệu người bị đái tháo đường. Đái tháo đường là một trong số các yếu tố nguy cơ gây vữa xơ động mạch (VXĐM) hiện nay đang là mối quan tâm của toàn cầu bởi tỷ lệ ngày càng tăng, gây nhiều biến chứng nguy hiểm và đứng hàng đầu là những biến chứng về tim mạch. Bệnh sau một thời gian tiến triển có nhiều biến chứng, đặc biệt là biến chứng mạch máu lớn, xảy ra sớm và gây nhiều hậu quả nghiêm trọng, 70-75% bệnh nhân đái tháo đường tử vong do những biến chứng của VXĐM gây nên trong đó có bệnh động mạch chi dưới .

Bệnh động mạch chi dưới (BĐMCD) nguyên nhân chủ yếu là VXĐM,  thường tiến triển âm thầm, không rầm rộ trong những giai đoạn đầu do liên quan tổn thương thành mạch kéo dài trong nhiều tháng nhiều năm, đây cũng là nguyên nhân làm cho bệnh nhân đến khám ở giai đoạn cuối của bệnh. Cùng với sự gia tăng của một số yếu tố nguy cơ như: tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu… bệnh ảnh hưởng nhiều đến mọi hoạt động do thiếu máu cục bộ tại chi và gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm như hoại thư và khôngít trường hợp phải cắt cụt chi. BĐMCD là một yếu tố báo hiệu bệnh lý lan tỏa của hệ thống động mạch không những có tính chất dự báo các biến cố về tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ… mà còn có ý nghĩa tiên lượng về tỷ lệ tử vong chung cũng như tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch nói riêng. Do vậy việc phát hiện sớm BĐMCD là một yếu tố tiên lượng giúp cho điều trị dự phòng đối với các bệnh lý trên, vấn đề phát hiện BĐMCD trong những giaiđoạn sớm, thậm chí chưa có biểu hiện lâm sàng trong nhóm các đối tượng có yếu tố nguy cơ cao đóng vai trò hết sức quan trọng [13].
Trong các phương pháp phát hiện BĐMCD, đo chỉ số huyết áp tâm thucổ chân cánh tay ABI (Ankle Brachial pressure Index) là phương pháp đơn giản hiện đại, không xâm lấn, dễ thực hiện, có thể sử dụng cho quần thể lớn có nguy cơ cao. Giá trị ABI < 0,9 có độ nhạy 85%, độ đặc hiệu 95%, giá trị dựbáo dương tính 85%, độ chính xác chung 90% trong trường hợp VXĐM, giúp cho sàng lọc sớm, chính xác các tổn thương của hệ động mạch chi dưới cũng như theo dõi tiến triển của bệnh [20], [40]. Trên thế giới và ở Việt Nam có nhiều nghiên cứu dựa trên chỉ số ABI phát hiện tỷ lệ BĐMCD trên bệnh nhân đái tháo đường typ 2. Tác giả Đào Thị Dừa tỷ lệ đó là 65,12% và Lê Hoàng Bảo là 23,5% [1], [10]. Mặt khác một số nghiên cứu so sánh đối chiếu tổn thương động mạch lớn chi dưới trên bệnh nhân đái tháo đường typ 2 bằng chỉ số ABI và siêu âm doppler mạch kết quả cho thấy tỷ lệ bệnh được phát hiện bằng hai phương pháp không có sự khác biệt [36]. Tại Thái Nguyên chưa có tác giả nào nghiên cứu về vấn đề này. Do đó chúng tôi thực hiện đề tài: “Chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 điều trị tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên” với hai
mục tiêu sau:
1. Mô tả chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên.
2. Xác định mối liên quan giữa chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) và một số yếu tố nguy cơ bệnh động mạch chi dưới ở bệnhnhân đái tháo đường typ

MỤC LỤC Chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 điều trị tại bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….i
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN ……………………………………………………………………………………………………………………3
1.1. Đặc điểm dịch tễ học của bệnh đái tháo đường…………………………………………………………..3
1.2. Định nghĩa, chẩn đoán, phân loại bệnh đái tháo đường ………………………………………4
1.3. Tóm tắt giải phẫu hệ động mạch chi dưới và cấu trúc mô học của thành
động mạch ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………6
1.4. Đại cương về bệnh động mạch chi dưới ……………………………………………………………………………9
1.5. Nghiên cứu về chỉ số HATT cổ chân – cánh tay (ABI)…………………………………….19
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………….26
2.1. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………………………………………………………………………….27
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ………………………………………………………………………………………28
2.3. Phương pháp nghiên cứu …………………………………………………………………………………………………………….28
2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu ………………………………………………………………………………………………………………………….28
2.5. Một số tiêu chuẩn đánh giá ……………………………………………………………………………………………………….29
2.6. Các bước nghiên cứu – cách thu thập số liệu……………………………………………………………..32
2.7. Vật liệu nghiên cứu ………………………………………………………………………………………………………………………….35
2.8. Phương pháp xử lý số liệu………………………………………………………………………………………………………….36
2.9. Đạo đức nghiên cứu…………………………………………………………………………………………………………………………36
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ……………………………………………………………………………….38
3.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu………………………………………………………………………………….38
3.2. Đặc điểm chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) ở nhóm
nghiên cứu…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..43
3.3. Mối liên quan giữa chỉ số ABI với một số yếu tố nguy cơ bệnh động
mạch chi dưới ở nhóm bệnh nhân nghiên cứu …………………………………………………………………….45
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN………………………………………………………………………………………………………………………51
4.1. Đặc điểm của nhóm nghiên cứu ……………………………………………………………………………………………51
4.2. Đặc điểm chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay ở nhóm nghiên cứu ..58
4.3. Mối liên quan giữa chỉ số ABI với một số yếu tố nguy cơ bệnh động
mạch chi dưới ở nhóm nghiên cứu ………………………………………………………………………………………………..64
KẾT LUẬN……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………72
KHUYẾN NGHỊ………………………………………………………………………………………………………………………………………………73
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………………………………………………………………………76

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Lê Hoàng Bảo, Nguyễn Thị Bích Đào (2012), ―Tỷ lệ bệnh động mạch ngoại
biên chi dưới trên bệnh nhân đái tháo đường typ 2 xác định bằng chỉ số cổ
chân – cánh tay ABI và các yếu tố có liên quan‖, Tạp chí nội tiết – Đái tháo
đường, Kỷ yếu toàn văn các đề tài khoa học hội nghị nội tiết và đái tháo
đường toàn quốc lần thứ VI, số 7. tr. 507 – 513.
2. Tạ Văn Bình (2007), Những nguyên lý nền tảng bệnh đái tháo đường tăng
glucose máu, Nhà xuất bản Y học.
3. Bộ môn nội – Trường Đại học Y Hà Nội (2012), Bệnh học Nội khoa, Nhà
xuất bản y học, tr. 322 – 342
4. Trần Văn Châu, và cộng sự (2010), ―Nghiên cứu sự biến đổi chỉ số huyết áp
tâm thu cổ chân – cánh tay ở bệnh nhân nhồi máu não bằng siêu âm doppler
mạch‖, Tạp chí Y học Việt Nam, Tập 374. tr. 9 – 13.
5. Nguyễn Hữu Chức, Nguyễn Kim Lương (2010), Nghiên cứu tình trạng động
mạch lớn chi dưới ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2, Luận văn tốt nghiệp
bác sỹ nội trú, Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên.
6. Nguyễn Huy Cường (2008), Bệnh đái tháo đường – những quan điểm hiện
đại, Nhà xuất bản Y học, Tái bản lần 4.
7. Trần Thị Anh Đào (2009), ―Nghiên cứu hình thái và chức năng động mạch
hai chi dưới ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 bằng phương pháp siêu âm
doppler mạch‖, Tạp chí Y Dược lâm sàng 108, Tập 4 (Số 1). tr. 9 – 12.
8. Đoàn Văn Đệ, Đoàn Việt Cường, Đặng Văn Ba (2012), ―Nghiên cứu chỉ số
huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 có loét
bàn chân‖, Tạp chí Y Dược học quân sự, Số 37 (tập 7). tr. 69 – 74.
9. Mai Văn Điển, Chu Thị Phương (2012), ―Tỷ lệ biến chứng mạch máu ở bệnh
nhân đái tháo đường typ 2 mới phát hiện tại bệnh viện nhân dân 115‖, Tạp
chí Y Dược học quân sự, Số 37 (tập 7). tr. 74 – 82.
10. Đào Thị Dừa, Hoàng Thị Lan Hương (2011), ―Khảo sát tổn thương động
mạch 2 chi dưới ở bệnh nhân đái tháo đường bằng chỉ số áp lực cổ chân cánh
tay ABI‖, Tạp chí Nội tiết Đái Tháo đường, số 4. tr. 15 – 23.
11. Nguyễn Tiến Dũng, Phạm Thắng (2011), Tìm hiểu tỷ lệ tổn thương bàn chân
và các yếu tố nguy cơ gây tổn thương bàn chân ở bệnh nhân đái tháo đường
typ 2 người cao tuổi, Luận văn Thạc sỹ y học, Trường đại học Y Hà Nội.
12. Võ Bảo Dũng, Nguyễn Hải Thủy, Hoàng Minh Lợi (2012), ―Nghiên cứu
giãn mạch qua trung gian dòng chảy động mạch cánh tay và độ dày nội trung
mạc động mạch cảnh ở bệnh nhân Đái tháo đường typ 2 mới phát hiện‖, Tạp
chí nội tiết – Đái tháo đường, Kỷ yếu toàn văn các đề tài khoa học hội nghị
nội tiết và đái tháo đường toàn quốc lần thứ VI, số 7. tr. 438 – 445.
13. Nguyễn Hữu Trâm Em (2010), ―Bệnh động mạch ngoại biên chi dưới, những
vấn đề lâm sàng‖, Chuyên đề Tim mạch học.
14. Netter FH (2011), ―Atlas giải phẫu người‖, Vietnamese Eddition. h. 500 – 531
15. Hoàng Khánh Hằng, Nguyễn Thị Phương Anh (2012), ―Nghiên cứu thông số
lưu huyết chi dưới và các yếu tố nguy cơ ở bệnh nhân đái tháo đường‖, Tạp
chí nội tiết – Đái tháo đường, Kỷ yếu toàn văn các đề tài khoa học hội nghị
nội tiết và đái tháo đường toàn quốc lần thứ VI, số 7. tr. 714 – 719.
16. Trần Đức Hùng, Đoàn Văn Đệ, và cộng sự (2010), ―Đặc điểm lâm sàng, cận
lâm sàng và điều trị bệnh động mạch chi dưới tại bệnh viện 103‖, Tạp chí y
học Việt Nam. tr. 8 – 12.
17. Nguyễn Thế Khánh, Phạm Tử Dương (2007), Xét nghiệm sử dụng trên lâm
sàng, Nhà xuất bản y học. tr 55 -59.
18. Phạm Khuê (2008), ―Vữa xơ động mạch‖, Bách khoa thư bệnh học, Tập 2,
Nhà xuất bản giáo dục. tr 265 – 271.
19. Trần Trọng Lam, Nguyễn Thị Nhạn (2012), ―Nghiên cứu vữa xơ động mạch
đùi qua đánh giá bề dày lớp nội trung mạc (IMT) và Trở kháng động mạch
đùi (IR) ở người béo phì dạng nam‖, Tạp chí nội tiết – Đái tháo đường, Kỷ
yếu toàn văn các đề tài khoa học hội nghị nội tiết và đái tháo đường toàn
quốc lần thứ VI, số 7. tr. 714 – 719.
20. Vũ văn Long (2005), Nghiên cứu chỉ số áp lực cổ chân cánh tay ở bệnh nhân
đái tháo đường typ 2 bằng máy siêu âm Doppler bỏ túi, Luận văn tốt nghiệp
bác sỹ chuyên khoa cấp 2, Trường Đại học Y Hà Nội.
21. Nguyễn Kim Lương (2011), Bệnh đái tháo đường trong thực hành lâm sàng,
Nhà xuất bản Y học.
22. Nguyễn Hoài Mãnh, Nguyễn Thị Nhạn (2012), ―Đánh giá tổn thương động
mạch hai chi dưới ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 qua siêu âm Doppler‖,
Tạp chí nội tiết – Đái tháo đường, Kỷ yếu toàn văn các đề tài khoa học hội
nghị nội tiết và đái tháo đường toàn quốc lần thứ VI, số 7. tr. 726 – 731.
23. Nguyễn Hoài Mãnh, Nguyễn Thị Nhạn (2012), ― Nghiên cứu tổn thương
động mạch chi dưới ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 qua đo chỉ số huyết áp
tâm thu cổ chân cánh tay (ABI)‖, Tạp chí nội tiết – Đái tháo đường, Kỷ yếu
toàn văn các đề tài khoa học hội nghị nội tiết và đái tháo đường toàn quốc
lần thứ VI, số 7. tr. 747 – 754.
24. Nguyễn Thị Thu Minh, Nguyễn Kim Lương (2011), Đánh giá hiệu quả điều
trị bệnh nhân đái tháo đường typ 2 từ 60 tuổi trở lên bằng Gliclazid đơn
thuần và phối hợp Metformin tại bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên,
Luận án chuyên khoa cấp 2.
25. Trần Hồng Nghị (2003), ―Đánh giá hiệu lực của một phương pháp mới xác
định chỉ số huyết áp tâm thu mắt cá chân cánh tay bằng máy đo huyết áp tự
động để chẩn đoán bệnh động mạch chi dưới‖, Tạp chí tim mạch học Việt
Nam. tr. 17 – 21.
26. Trần Hồng Nghị (2004), ―Giá trị của chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh
tay trong chẩn đoán sớm bệnh động mạch chi dưới và tiên lượng nguy cơ tim
mạch ở bệnh nhân tăng huyết áp‖, Kỷ yếu toàn văn các đề tài khoa học – Đại
hội tim mạch học Quốc gia Việt Nam lần thứ X. tr. 3 – 12.
27. Nguyễn Thị Nhạn (2012), ―Bệnh động mạch ngoại biên chi dưới ở bệnh
nhân đái tháo đường typ 2‖, Tạp chí nội tiết – Đái tháo đường, Kỷ yếu toàn
văn các đề tài khoa học hội nghị nội tiết và đái tháo đường toàn quốc lần thứ
VI,, số 7. tr. 69 – 85.
28. Vũ Thị Hà Ninh, Trần Hữu Đàng, và cộng sự (2012), ―Nghiên cứu đặc điểm
siêu âm Doppler các động mạch chi dưới của bệnh nhân đái thái đường typ
2‖, Tạp chí nội tiết – Đái tháo đường, Kỷ yếu toàn văn các đề tài khoa học
hội nghị nội tiết và đái tháo đường toàn quốc lần thứ VI, số 7. tr. 741 – 745.
29. Đỗ Trung Quân (2011), ―Bệnh nội tiết chuyển hóa‖, Nhà xuất bản Giáo dục
VN. tr. 268 – 298.
30. Nguyễn Trường Sơn, Phạm Nguyên Sơn (2008), Nghiên cứu sự biến đổi của
chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay ở bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim,
Luận văn tốt nghiệp bác sỹ chuyên khoa cấp 2, Học viện Quân Y.
31. Theresa O’ Keefe, Claudia Smith, Harry Gibbs (2010), ―So sánh độ chính
xác và tin cậy của việc đo chỉ số cổ chân – cánh tay bằng máu dao động ký
mạch máu VP- 1000 plus với phương pháp thủ công trên bệnh nhân mạch
máu.‖, Tạp chí Tim mạch Việt Nam, (Số 48). tr. 11 – 13.
32. Nguyễn Hải Thủy, Võ Bảo Dũng, Châu Mỹ Chi (2011), ―Các yếu tố nguy cơ
tim mạch không truyền thống ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2‖, Tạp chí
nội tiết đái tháo đường, Số 4. tr. 3 – 2