Chọc dò tủy sống: ý nghĩa lâm sàng giá trị kết quả

Nhận định chung

Chọc dò tủy sống là một thủ thuật để thu và xem xét dịch (dịch não tủy, hoặc CSF) bao quanh não và tủy sống.

Trong khi chọc dò tủy sống, một cây kim được chèn cẩn thận vào ống sống thấp ở lưng (vùng thắt lưng). Các mẫu của dịch não tủy được thu thập. Các mẫu được nghiên cứu về màu sắc, số lượng tế bào máu, protein, glucose và các chất khác. Một số mẫu có thể được đưa vào ống chứa có chất tăng trưởng. Đây được gọi là nuôi cấy. Nếu bất kỳ vi khuẩn hoặc nấm phát triển trong môi trường nuôi cấy, nhiễm trùng có thể có mặt. Áp lực của dịch não tủy cũng được đo trong suốt quá trình.

Chỉ định chọc dò tủy sống

Chọc dò dịch não tủy được thực hiện để:

Tìm một nguyên nhân cho các triệu chứng có thể do nhiễm trùng (như viêm màng não), viêm, ung thư hoặc chảy máu ở khu vực xung quanh não hoặc tủy sống (như xuất huyết dưới nhện).

Chẩn đoán một số bệnh về não và tủy sống, chẳng hạn như đa xơ cứng hoặc hội chứng Guillain-Barré.

Đo áp lực của dịch não tủy (CSF) trong không gian xung quanh tủy sống. Nếu áp suất cao, nó có thể gây ra một số triệu chứng nhất định.

Chọc dò dịch não tủy cũng có thể được thực hiện để:

Đặt thuốc gây mê hoặc thuốc vào dịch não tủy. Thuốc có thể được tiêm để điều trị bệnh bạch cầu và các loại ung thư khác của hệ thần kinh trung ương.

Đặt thuốc nhuộm trong dịch não tủy làm cho tủy sống và dịch trong hơn trên hình ảnh X quang (myelogram). Điều này có thể được thực hiện để xem liệu đĩa đệm hoặc ung thư đang phình ra trong ống sống.

Trong một số ít trường hợp, có thể sử dụng chọc dò dịch não tủy để giảm áp lực trong não do quá nhiều dịch não tủy.

Chuẩn bị chọc dò tủy sống

Trước khi chọc dò tủy sống, hãy nói với bác sĩ nếu:

Đang dùng bất kỳ loại thuốc nào. Nếu dùng thuốc mỗi ngày, hãy hỏi bác sĩ xem có nên dùng những loại thuốc này vào ngày chọc dò tủy sống.

Bị dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào, chẳng hạn như những loại được sử dụng để làm tê da (thuốc gây mê).

Đã có vấn đề về chảy máu, hoặc uống thuốc làm loãng máu, chẳng hạn như aspirin, clopidogrel (Plavix) hoặc warfarin (Coumadin) hoặc dùng thuốc không kê đơn, chẳng hạn như ibuprofen (Advil, Motrin) hoặc naproxen (Aleve). Bác sĩ sẽ cho biết khi nào nên ngừng dùng các loại thuốc này vài ngày trước khi làm thủ thuật. Hãy chắc chắn rằng hiểu chính xác những gì làm.

Đang hoặc có thể mang thai.

Dùng bất kỳ sản phẩm sức khỏe tự nhiên. Một số biện pháp này có thể làm loãng máu.

Sẽ làm trống bàng quang trước khi làm chọc dò tủy sống.

Sẽ được yêu cầu ký vào một mẫu đơn đồng ý cho biết hiểu các rủi ro của chọc dò tủy sống và đồng ý thực hiện.

Nói chuyện với bác sĩ về bất kỳ mối quan tâm nào về sự cần thiết của chọc dò tủy sống, rủi ro của nó, cách thức thực hiện hoặc kết quả sẽ có ý nghĩa gì.

Thực hiện chọc dò tủy sống

Việc chọc dò tủy sống có thể được thực hiện tại phòng của bác sĩ, trong phòng cấp cứu hoặc tại giường bệnh trong bệnh viện. Nó cũng có thể được thực hiện trong khoa X quang nếu sử dụng nội soi.

Sẽ nằm trên một chiếc giường ở bên cạnh với đầu gối kéo về phía ngực. Hoặc có thể ngồi trên mép ghế hoặc giường và nghiêng về phía trước bàn với đầu và ngực cong về phía đầu gối. Những vị trí này giúp mở rộng khoảng trống giữa xương cột sống dưới để kim có thể được chèn dễ dàng hơn. Nếu sử dụng nội soi, sẽ nằm sấp để máy soi huỳnh quang có thể chụp ảnh cột sống trong suốt quá trình.

Bác sĩ đánh dấu lưng dưới (vùng thắt lưng) bằng bút nơi chọc dò tủy sống. Khu vực này được làm sạch bằng xà phòng đặc biệt và lau khô bằng khăn vô trùng. Một loại thuốc gây tê (gây tê cục bộ) được đưa vào da.

Sau đó, một cây kim dài và nhỏ được đặt vào ống sống. Khi kim được đặt đúng vị trí, lõi trung tâm của kim (stylet) sẽ bị loại bỏ. Nếu kim nằm đúng vị trí trong ống sống, một lượng nhỏ dịch não tủy (CSF) sẽ nhỏ giọt từ đầu kim. Nếu không, stylet sẽ được đưa trở lại và kim sẽ được di chuyển xa hơn một chút hoặc ở một góc khác để lấy dịch. Bác sĩ có thể cần phải di chuyển đến một khu vực khác của cột sống nếu khó lấy dịch.

Khi kim nằm trong ống sống, một thiết bị gọi là áp kế được móc vào kim để đo áp suất của dịch. Có thể được yêu cầu duỗi thẳng chân trong khi đang nằm. Bác sĩ lấy chỉ số áp lực, được gọi là áp suất mở và kiểm tra xem chất dịch có trong, đục hay có máu hay không. Một số mẫu nhỏ của chất dịch được thu thập và gửi đến phòng xét nghiệm để nghiên cứu.

Việc đọc áp suất cuối cùng, được gọi là áp suất đóng, có thể được lấy sau khi các mẫu chất dịch được thực hiện. Kim được lấy ra và vị trí đâm thủng được làm sạch và băng bó.

Bác sĩ cũng có thể nhìn bằng kính soi để xem áp lực có cao không.

Toàn bộ thủ thuật mất khoảng 30 phút.

Để giảm nguy cơ bị đau đầu sau khi chọc dò tủy sống, có thể được yêu cầu nằm thẳng trên giường hoặc ngẩng đầu lên trong 1 đến 4 giờ. Vì não tạo ra dịch não tủy mới mọi lúc và thay thế nó 2 hoặc 3 lần một ngày, một lượng nhỏ chất dịch được loại bỏ sẽ nhanh chóng được thay thế. Có thể được yêu cầu uống thêm chất dịch sau khi làm thủ thuật để giúp ngăn ngừa hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của cơn đau đầu.

Cảm thấy khi chọc dò tủy sống

Một số người cảm thấy không thoải mái khi nằm cuộn tròn. Xà phòng có thể cảm thấy lạnh trên lưng. Có thể sẽ cảm thấy một nhúm hoặc chích khi thuốc gây tê được sử dụng. Có thể cảm thấy đau ngắn khi kim được chèn hoặc đặt lại vị trí.

Trong quá trình thực hiện, kim có thể chạm vào một trong các dây thần kinh cột sống và gây ra cảm giác ngứa ran, như một cú sốc điện nhẹ, chạy xuống một chân.

Có thể cảm thấy mệt mỏi và đau lưng nhẹ vào ngày sau khi làm thủ thuật. Một số người khó ngủ trong 1 đến 2 ngày.

Rủi ro của chọc dò tủy sống

Chọc dò thắt lưng nói chung là một thủ thuật an toàn. Trong một số trường hợp, rò rỉ dịch não tủy (CSF) có thể phát triển sau khi chọc dò tủy sống. Các triệu chứng của vấn đề này là đau đầu không hết sau 1 đến 2 ngày. Rò rỉ dịch não tủy có thể được xử lý bằng miếng dán máu, trong đó máu của chính người đó được bơm vào khu vực xảy ra rò rỉ để bịt kín chỗ rò rỉ.

Một số người (10% đến 25%) bị đau đầu sau khi chọc dò tủy sống. Trong số những người bị đau đầu, chỉ có khoảng một nửa báo cáo rằng họ nghiêm trọng. Những cơn đau đầu này có thể kéo dài đến 48 giờ và sau đó tự hết. Thuốc giảm đau không giúp kiểm soát cơn đau đầu, nhưng nằm thẳng trên giường trong vài giờ sau khi làm thủ thuật có thể giúp giảm đau đầu.

Khoảng 1 trong số 1.000 người chọc dò tủy sống bị chấn thương thần kinh nhẹ. Điều này tự chữa lành với thời gian. Chấn thương thần kinh nghiêm trọng là rất hiếm. Cũng có một khả năng nhỏ bị viêm màng não, chảy máu bên trong ống sống hoặc tổn thương sụn giữa các đốt sống. Bác sĩ sẽ nói chuyện về những rủi ro này.

Chọc dò tủy sống có thể gây ra vấn đề nghiêm trọng cho những người bị áp lực cao trong não do khối u, áp xe não hoặc chảy máu lớn trong não. Bác sĩ sẽ kiểm tra hệ thống thần kinh, tủy sống và não trước khi thực hiện chọc dò tủy sống. Trong một số trường hợp, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể được thực hiện trước khi chọc dò tủy sống để biết rằng an toàn khi thực hiện chọc dò.

Sau chọc dò tủy sống, gọi cho bác sĩ ngay lập tức nếu có:

Ớn lạnh hoặc sốt.

Cổ cứng. Đây có thể là một dấu hiệu của nhiễm trùng đang phát triển.

Bất kỳ thoát dịch hoặc chảy máu từ các vị trí thủng.

Đau đầu dữ dội.

Bất kỳ tê hoặc mất sức ở chân.

Ý nghĩa lâm sàng giá trị kết quả

Chọc dò tủy sống là một thủ thuật để thu thập và nhìn vào dịch não tủy, bao quanh não và tủy sống. Nhiều xét nghiệm khác nhau có thể được thực hiện trên dịch não tủy. Một số kết quả sẽ sẵn sàng ngay lập tức, một số sẽ mất vài giờ sau khi làm thủ thuật và những loại khác sẽ mất vài tuần.

Các giá trị bình thường được liệt kê ở đây, được gọi là phạm vi tham chiếu, chỉ là một hướng dẫn. Các phạm vi này khác nhau từ phòng xét nghiệm đến phòng xét nghiệm khác và phòng xét nghiệm có thể có một phạm vi bình thường khác nhau. Kết quả của phòng xét nghiệm nên chứa phạm vi sử dụng. Ngoài ra, bác sĩ sẽ đánh giá kết quả dựa trên sức khỏe và các yếu tố khác. Điều này có nghĩa là một giá trị nằm ngoài các giá trị bình thường được liệt kê ở đây có thể vẫn bình thường.

Kết quả bình thường

Xuất hiện: Dịch não tủy thường trong và không màu.

Áp lực: Áp lực dịch não tủy bình thường ở lưng dưới đối với người trưởng thành dao động trong khoảng 90 – 180 mm H2O. Đối với trẻ em dưới 8 tuổi, phạm vi áp suất mở bình thường là 80 100 mm H2O.

Chất đạm: Hàm lượng protein bình thường của dịch não tủy ở vùng lưng dưới (thắt lưng) của người trưởng thành là 15 – 45 miligam mỗi decilitre (mg / dL) hoặc 150 – 450 miligam mỗi lít (mg / L). Người lớn tuổi và trẻ em có thể có giá trị cao hơn vẫn còn trong phạm vi bình thường.

Glucose: Phạm vi bình thường đối với hàm lượng glucose dịch não tủy đối với người trưởng thành là 2,2 – 3,9 milimol mỗi lít (mmol / L) hoặc 40 – 70 mg / dL. Đối với trẻ em, phạm vi bình thường của glucose trong dịch não tủy là 3,3 – 4,4 mmol / L hoặc 60 – 80 mg / dL.

Số lượng tế bào: Dịch não tủy bình thường không chứa hồng cầu (RBCs). Số lượng tế bào bạch cầu (WBC) cho người trưởng thành là 0 – 5 WBC trên mỗi milimét khối (mm3). Trẻ em thường có thể có số lượng WBC cao hơn. Không có bạch cầu trung tính có mặt.

Kết quả khác: Không có sinh vật truyền nhiễm (như vi khuẩn, nấm hoặc virus) được tìm thấy trong mẫu dịch não tủy. Không có tế bào khối u có mặt.

Kết quả bất thường

Xuất hiện: Máu trong dịch não tủy có thể do chảy máu (xuất huyết) trong hoặc xung quanh tủy sống hoặc não, nhưng nó cũng có thể được gây ra bởi các mạch máu nhỏ khi chọc dò. Nếu xuất huyết não đã xảy ra, màu của dịch não tủy có thể thay đổi từ đỏ sang vàng sang nâu trong vài ngày. Chảy máu gây ra bởi chính lỗ chọc dò sẽ cho thấy nhiều tế bào hồng cầu trong mẫu đầu tiên được thu thập hơn so với các mẫu sau này. Dịch não tủy có vẩn đục có thể có nghĩa là nhiễm trùng (như viêm màng não hoặc áp xe não).

Áp lực: Áp lực dịch não tủy cao có thể xảy ra do sưng (phù) hoặc chảy máu (xuất huyết) trong não, nhiễm trùng (như viêm màng não), đột quỵ hoặc các vấn đề về tuần hoàn khác. Áp suất dưới mức bình thường có thể có nghĩa là một ống sống bị chặn.

Chất đạm: Nồng độ protein cao có thể do chảy máu trong dịch não tủy, khối u hoặc ung thư lan truyền từ một khu vực khác của cơ thể, bệnh tiểu đường, nhiễm trùng, chấn thương, hội chứng Guillain-Barré, suy giáp nặng hoặc các bệnh thần kinh khác. Sự gia tăng các kháng thể (protein hệ thống miễn dịch) có thể được gây ra bởi viêm ở những người bị bệnh đa xơ cứng, rối loạn hệ thống miễn dịch hoặc nhiễm trùng do vi khuẩn và virus.

Glucose: Nồng độ glucose thấp trong dịch não tủy là bất thường và có thể do viêm màng não do vi khuẩn. Viêm màng não do virus thường không gây ra mức glucose thấp trong dịch não tủy. Xuất huyết não cũng có thể gây ra mức glucose thấp vài ngày sau khi chảy máu bắt đầu. Nồng độ glucose cao hơn bình thường thường do bệnh tiểu đường.

Số lượng tế bào: Các tế bào hồng cầu (RBCs) trong dịch não tủy có thể bị chảy máu. Nồng độ bạch cầu cao (WBCs) có thể chỉ ra viêm màng não.

Kết quả khác: Vi khuẩn hoặc các sinh vật khác trong dịch não tủy có nghĩa là nhiễm trùng (như giang mai) hoặc bệnh tật. Các dấu hiệu vi khuẩn (kháng nguyên vi khuẩn) cho thấy có nghĩa là viêm màng não. Nuôi cấy hoặc vết bẩn của dịch não tủy cũng có thể giúp hiển thị nguyên nhân gây viêm màng não hoặc viêm não. Xác định các tế bào khối u có thể cho thấy ung thư.

Bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm đặc biệt khác về chất dịch não tủy tùy thuộc vào các triệu chứng và sức khỏe trong quá khứ.

Yếu tố ảnh hưởng đến chọc dò tủy sống

Những lý do có thể không thể thực hiện chọc dò tủy sống hoặc tại sao kết quả có thể không hữu ích bao gồm:

Không thể nằm yên trong suốt quá trình.

Có các tình trạng như béo phì, mất nước, bệnh cột sống, viêm khớp nặng hoặc phẫu thuật cột sống gần đây. Những vẫn đề này có thể làm cho khó thực hiện chọc vào thắt lưng. Thủ thuật có thể cần phải được thực hiện với người ngồi và cúi về phía trước. Trong một số trường hợp, quy trình có thể cần được thực hiện bằng phương pháp X-quang đặc biệt gọi là soi huỳnh quang. Điều này được sử dụng để hướng dẫn vị trí của kim.

Chảy máu vào dịch não tủy (CSF). Việc đâm kim có thể gây chảy máu vào dịch não tủy. Một số mẫu chất dịch có thể cho thấy sự khác biệt giữa chảy máu do đâm thủng và chảy máu do xuất huyết não.

Không thể thu thập một mẫu của chất dịch.

Điều cần biết thêm

Chọc dò tủy sống không được thực hiện nếu người đó có:

Một khối u nghi ngờ, sưng, hoặc tăng áp lực trong não. Chụp CT (CT scan) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) có thể được thực hiện đầu tiên để xem nó là an toàn để thực hiện chọc dò tủy sống.

Nhiễm trùng da ở lưng dưới. Thực hiện chọc dò tủy sống trong trường hợp này có thể nhiễm trùng lan vào ống sống.

Rối loạn chảy máu, có thể làm tăng nguy cơ chảy máu trong khi làm thủ thuật.

Các xét nghiệm khác có thể được thực hiện bao gồm:

Dịch não tủy (CSF) có thể được thu thập từ ống tủy trên ở đáy hộp sọ (đâm thủng vỏ não) hoặc từ bên trong hộp sọ (thủng não thất) khi không thể lấy dịch não tủy từ vùng thắt lưng. Các thủ thuật này được thực hiện bởi một bác sĩ X quang được đào tạo hoặc bác sĩ phẫu thuật thần kinh. Các phương pháp X-quang đặc biệt được sử dụng để hướng dẫn vị trí của kim.

Trong trường hợp nghi ngờ viêm màng não do vi khuẩn, các nghiên cứu đánh dấu vi khuẩn (kháng nguyên vi khuẩn) có thể nhanh chóng tìm ra các loại vi khuẩn phổ biến gây viêm màng não. Điều trị bằng kháng sinh cho vi khuẩn đó có thể được bắt đầu ngay lập tức.