Chóng mặt

Định nghĩa

Chóng mặt là một thuật ngữ dùng để mô tả mọi thứ, từ cảm giác nhìn mờ hoặc choáng váng đến cảm giác yếu hoặc không ổn định. Chóng mặt tạo ra cảm giác bản thân hay môi trường xung quanh đang quay hoặc di chuyển.

Chóng mặt là một trong những lý do phổ biến nhất ở người lớn đến khám bệnh – đứng trên đau ngực và mệt mỏi. Mặc dù chóng mặt thường xuyên ảnh hưởng tới rất nhiều việc – bất cứ điều gì, nhưng chóng mặt hiếm khi tín hiệu là một vấn đề đe dọa nghiêm trọng. Điều trị chóng mặt phụ thuộc vào nguyên nhân và triệu chứng, nhưng thường có hiệu quả.

Các triệu chứng

Chóng mặt thường có thể được mô tả cụ thể hơn như là một trong những cảm giác sau đây:

Ý thức sai về chuyển động.

Cảm giác gần ngất xỉu.

Mất cân bằng.

Cảm giác khác như nổi, bơi lội hoặc nặng đầu.

Một số vấn đề sức khỏe tiềm ẩn có thể gây ra những vấn đề này. Một số trong những vấn đề làm gián đoạn hoặc nhầm lẫn giữa các tín hiệu não nhận được từ một hoặc nhiều hệ thống giác quan, bao gồm cả:

Mắt, giúp xác định nơi cơ thể và di chuyển trong không gian.

Dây thần kinh cảm giác gửi tin nhắn cho não về chuyển động và vị trí cơ thể.

Cảm biến trọng lực trong tai giúp phát hiện và phản hồi chuyển động.

Đi khám bác sĩ nếu gặp bất kỳ vấn đề, tái phát hoặc chóng mặt nặng khó giải thích.

Gọi cấp cứu nếu trải nghiệm chóng mặt hoặc chóng mặt cùng với những điều sau đây:

Chấn thương đầu đáng kể.

Nhức đầu dữ dội hoặc thay đổi mới.

Sốt cao hơn 38,3⁰C.

Cổ cứng.

Mờ mắt.

Nghe kém đột ngột.

Khó nói.

Yếu chân hay tay.

Mất ý thức.

Té ngã hoặc đi bộ khó.

Đau ngực hoặc nhịp tim nhanh hoặc chậm.

Nguyên nhân

Các đặc điểm của cảm giác chóng mặt, chẳng hạn như chóng mặt – một cảm giác choáng váng hay mất cân bằng, cung cấp manh mối các nguyên nhân có thể.

Chóng mặt thường là kết quả từ một vấn đề với dây thần kinh và các cơ cấu của cơ chế cân bằng trong tai trong (hệ thống tiền đình) mà cảm giác chuyển động và thay đổi ở vị trí đầu. Ngồi lên hoặc di chuyển xung quanh có thể làm cho tồi tệ hơn. Đôi khi chóng mặt nặng đủ để gây ra buồn nôn, ói mửa và mất cân bằng.

Nguyên nhân gây chóng mặt có thể bao gồm:

Chóng mặt lành tính (BPPV). Chóng mặt lành tính gây căng thẳng, chóng mặt ngay lập tức sau thay đổi ở vị trí đầu, thường khi ngồi dậy trên giường hoặc ngồi dậy vào buổi sáng. Chóng mặt lành tính là nguyên nhân phổ biến nhất của chóng mặt.

Viêm tai trong. Các dấu hiệu và triệu chứng của viêm tai trong (viêm dây thần kinh tiền đình cấp tính) bao gồm sự bắt đầu tự phát chóng mặt thường xuyên cường độ cao, có thể kéo dài vài ngày cùng với buồn nôn, ói mửa và mất cân bằng. Có thể đòi hỏi phải nghỉ ngơi trên giường. Khi kết hợp với mất thính lực đột ngột, tình trạng này được gọi là nhiễm trùng tai trong. May mắn thay, viêm dây thần kinh tiền đình nói chung sẽ giảm và tự khỏi.

Bệnh Meniere. Bệnh này liên quan đến sự tích tụ quá nhiều chất dịch trong tai trong. Đây là một tình trạng phổ biến có thể ảnh hưởng đến người lớn ở mọi lứa tuổi và được đặc trưng bởi cơn chóng mặt đột ngột kéo dài 30 phút đến vài giờ.

Chóng mặt Migrainous. Đau nửa đầu hơn là nhức đầu. Một số người trải nghiệm tiền triệu với chứng đau nửa đầu, những người khác có thể chóng mặt và có các loại chóng mặt giữa cơn đau nửa đầu.

U thần kinh thính giác (Acoustic neuroma). U thần kinh thính giác là lành tính, phát triển trên dây thần kinh tiền đình – kết nối tai trong đến não. Các triệu chứng nói chung bao gồm mất thính lực tiến triển và ù tai ở một bên kèm theo chóng mặt hoặc mất cân bằng.

Nguyên nhân khác. Hiếm khi, chóng mặt có thể là một triệu chứng của một vấn đề thần kinh nghiêm trọng hơn như đột quỵ, xuất huyết não hoặc bệnh đa xơ cứng. Trong trường hợp này, các triệu chứng thần kinh khác chẳng hạn như nhìn đôi, nói khó, yếu hoặc tê mặt, vấn đề phối hợp chân tay hoặc cân bằng nghiêm trọng.

Cảm giác choáng váng – ngây ngất – gần ngất xỉu (presyncope)

Gần ngất xỉu là một thuật ngữ y tế, cảm giác nhìn mờ và choáng váng mà không mất ý thức. Đôi khi buồn nôn, da xanh nhợt đi cùng một cảm giác gần như ngất.

Nguyên nhân của gần như ngất bao gồm:

Giảm huyết áp tư thế. Sự sụt giảm đáng kể huyết áp tâm thu có thể gây khó chịu hoặc cảm giác choáng váng. Nó có thể xảy ra sau khi ngồi dậy hay đứng dậy quá nhanh.

Không đủ lượng máu từ tim. Bất kỳ các bệnh cơ tim, nhịp tim bất thường (loạn nhịp) hoặc giảm lượng máu có thể gây ra không đủ máu.

Mất cân bằng (disequilibrium)

Mất cân bằng hoặc cảm giác đứng không vững khi đi bộ. Nguyên nhân có thể bao gồm:

Vấn đề bên trong tai (tiền đình). Bất thường tai trong có thể cảm thấy như đang không ổn định trong khi đi bộ, đặc biệt là trong bóng tối.

Rối loạn cảm giác. Thiệt hại thần kinh ngoại biên phổ biến ở người cao tuổi và có thể gây khó khăn duy trì cảm giác.

Viêm và các vấn đề cơ bắp. Cơ yếu và viêm xương khớp, viêm khớp có liên quan đến mòn các khớp có thể góp phần mất cân bằng khi nó liên quan đến trọng lượng mà khớp chịu đựng.

Vấn đề thần kinh. Rối loạn thần kinh có thể dẫn đến mất cân bằng, trong đó có bệnh Parkinson, mất điều hòa tiểu não, tràn dịch não áp lực bình thường và rối loạn tủy sống.

Thuốc. Mất cân bằng có thể là một tác dụng phụ của thuốc nhất định, chẳng hạn như thuốc chống động kinh và thuốc an thần.

Các cảm giác chóng mặt như nổi, bơi lội hoặc nặng đầu.

Chóng mặt khác

Những cảm giác mô tả có thể khó khăn bao gồm cảm giác quay trong đầu. Một số nguyên nhân bao gồm:

Thuốc. Thuốc hạ huyết áp có thể gây ra choáng váng nếu hạ huyết áp quá nhiều. Nhiều loại thuốc khác có thể gây ra cảm giác chóng mặt không đặc hiệu và được giải quyết khi ngừng thuốc.

Rối loạn tai trong. Một số bất thường ở tai trong có thể gây ra liên tục chóng mặt.

Rối loạn lo âu. Một số rối loạn lo âu, như cơn hoảng loạn và sợ hãi có thể gây chóng mặt. Đôi khi một trong những nguyên nhân như rối loạn tiền đình có thể sinh ra các triệu chứng, nhưng sự lo lắng gây ra chóng mặt kéo dài ngay cả sau khi vấn đề bên trong tai đã được giải quyết.

Các biến chứng

Chóng mặt có thể làm tăng nguy cơ té ngã và làm bị thương bản thân. Chóng mặt trong khi lái xe hoặc vận hành máy móc hạng nặng có thể tăng khả năng tai nạn. Cũng có thể gặp hậu quả lâu dài nếu tình trạng sức khỏe hiện tại mà có thể gây chóng mặt không được điều trị.

Kiểm tra và chẩn đoán

Các bác sĩ thường có thể xác định nguyên nhân của chóng mặt. Để xác định những gì gây ra các triệu chứng, có thể yêu cầu quay đầu lại sau hoặc nằm để các bác sĩ có thể quan sát.

Có thể cần kiểm tra tiền đình và xét nghiệm, bao gồm:

Thử nghiệm chuyển động mắt. Bác sĩ có thể kiểm tra mắt khi theo dõi một đối tượng di chuyển. Trong đó sự chuyển động của mắt được quan sát khi nước lạnh và ấm được đưa vào trong ống tai.

Thử nghiệm kiểm soát tư thế. Thử nghiệm này cho bác sĩ biết phần nào của hệ thống cân bằng dựa vào nhiều nhất và phần nào có thể gây ra các vấn đề. Đứng bàn chân rên nền và cố gắng giữ cân bằng ở các điều kiện khác nhau.

Thử nghiệm ghế quay. Trong thử nghiệm này, ngồi trong một chiếc ghế điều khiển chuyển động vòng tròn.

Trong một số trường hợp, có thể cần chụp cộng hưởng từ (MRI). Kỹ thuật này sử dụng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh mặt cắt ngang đầu và cơ thể. Bác sĩ có thể sử dụng hình ảnh chi tiết để xác định và chẩn đoán một loạt các vấn đề. MRI có thể được thực hiện để loại trừ u thần kinh thính giác – một khối u não lành tính của dây thần kinh tiền đình – mang âm thanh từ tai trong đến não, hoặc bất thường khác trong não có thể là nguyên nhân gây chóng mặt.

Ngay cả khi không tìm thấy hoặc nếu chóng mặt vẫn còn, thuốc theo toa và điều trị các triệu chứng khác có thể làm cho dễ quản lý hơn.

Phương pháp điều trị và thuốc

Các bác sĩ điều trị chóng mặt dựa vào nguyên nhân và triệu chứng.

Chóng mặt lành tính. Điều trị chóng mặt lành tính với tái định vị phục hồi chức năng tiền đình, một thủ tục đơn giản trong đó vật lý trị liệu vị trí của đầu. Thủ tục này thường có hiệu quả sau một hoặc hai đợt điều trị.

Vấn đề tai trong. Phục hồi chức năng tiền đình được sử dụng để điều trị rối loạn thần kinh tiền đình cấp hoặc rối loạn chức năng tiền đình tai trong. Đây là những bài tập từ liệu pháp vật lý hoặc trị liệu nghề nghiệp và sau đó làm ở nhà. Để cung cấp điều trị trực tiếp buồn nôn và chóng mặt, bác sĩ có thể kê toa thuốc như meclizine và diazepam hoặc có thể chỉ định dimenhydrinate. Chỉ định corticosteroid ngắn hạn có thể cải thiện chức năng tiền đình.

Bệnh Meniere. Điều trị bệnh Meniere liên quan đến việc duy trì dịch cơ thể  qua việc sử dụng lợi tiểu và thường xuyên thay đổi chế độ ăn uống, chẳng hạn như một chế độ ăn ít muối. Đôi khi phẫu thuật là một lựa chọn.

Chóng mặt Migrainous. Để chống chóng mặt liên kết với chứng đau nửa đầu tiền đình, bác sĩ sẽ cố gắng giúp xác định và tránh gây nên các cơn chóng mặt, tập trung vào chế độ ăn uống, giảm căng thẳng, giấc ngủ và tập thể dục. Một số thuốc có thể giúp ngăn ngừa các cơn chóng mặt migrainous hoặc làm cho ít khó chịu bằng cách cứu trợ buồn nôn và ói mửa. Cũng có thể tìm hiểu các bài tập cụ thể để giúp làm cho hệ thống cân bằng ít nhạy cảm với chuyển động (phục hồi chức năng tiền đình).

Rối loạn lo âu. Bác sĩ có thể đề xuất thuốc và tâm lý, hoặc một mình hoặc kết hợp để giúp đối phó với sự lo lắng và quản lý chóng mặt.

Phong cách sống và biện pháp khắc phục

Nếu gặp chóng mặt, hãy xem xét những lời khuyên này:

Hãy nhận biết về khả năng mất cân bằng, có thể dẫn đến té ngã và chấn thương nghiêm trọng.

Chống ngã bằng cách loại bỏ những mối nguy hiểm vấp ngã.

Ngồi hay nằm xuống ngay lập tức khi cảm thấy chóng mặt.

Tránh lái xe hoặc vận hành máy móc nặng nếu chóng mặt thường xuyên.

Sử dụng ánh sáng tốt nếu ra khỏi giường vào ban đêm.

Đi bộ với một cây gậy giúp sự ổn định.

Tránh sử dụng cà phê, rượu và thuốc lá. Sử dụng quá nhiều các chất này có thể co các mạch máu, làm cho các dấu hiệu và triệu chứng xấu đi.

Làm việc chặt chẽ với bác sĩ để quản lý các triệu chứng có hiệu quả.