Chụp động mạch đầu và cổ: ý nghĩa lâm sàng chỉ số kết quả

Nhận định chung

Chụp động mạch đầu và cổ là thủ tục X-quang sử dụng thuốc nhuộm và máy ảnh đặc biệt (fluoroscopy) để chụp ảnh lưu lượng máu trong các mạch máu của đầu và cổ. Chụp động mạch cổ (chụp động mạch cảnh) có thể được sử dụng để xem xét các động mạch lớn ở cổ dẫn đến não. Chụp động mạch đầu (chụp động mạch não) có thể được sử dụng để xem xét các tĩnh mạch hoặc bốn động mạch mang máu lên não.

Khi chụp động mạch, một ống nhỏ, mềm gọi là ống thông được đặt vào mạch máu ở háng hoặc ngay trên khuỷu tay. Ống thông được dẫn đến khu vực đầu và cổ. Sau đó, thuốc nhuộm iốt (vật liệu tương phản) được tiêm vào để làm cho khu vực hiển thị rõ ràng trên hình ảnh X quang. Các hình ảnh chụp động mạch có thể được tạo thành phim X quang thông thường hoặc được lưu trữ dưới dạng hình ảnh kỹ thuật số trong máy tính.

Chụp động mạch có thể tìm thấy một chỗ phình trong mạch máu (phình động mạch). Nó cũng có thể cho thấy hẹp hoặc tắc nghẽn trong mạch máu làm chậm hoặc ngừng lưu thông máu. Một hình bất thường của các mạch máu (dị dạng động mạch – AV) hoặc các mạch bất thường gần một khối u có thể được nhìn thấy.

Chụp mạch cộng hưởng từ (MRA) hoặc cắt lớp chụp mạch (CTA) có thể là một lựa chọn thay vì chụp mạch tiêu chuẩn. Mỗi thủ thuật này ít xâm lấn hơn so với chụp động mạch. Một số thủ tục MRA và tất cả các CTA yêu cầu tiêm thuốc nhuộm. CTA cũng liên quan đến phơi nhiễm phóng xạ.

Chỉ định chụp động mạch đầu và cổ

Chụp động mạch đầu hoặc cổ được thực hiện để:

Tìm kiếm sự tắc nghẽn hoặc thu hẹp các động mạch ở cổ mang máu lên não. Thủ thuật có thể giúp bác sĩ quyết định xem có cần phải làm thủ thuật để mở động mạch bị hẹp hoặc bị chặn để tăng lưu lượng máu hay không. Lưu lượng máu đến não bị chậm hoặc ngừng làm tăng khả năng bị đột quỵ hoặc cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA).

Nghiên cứu các triệu chứng có thể có nghĩa là vấn đề với lưu lượng máu đến não. Các triệu chứng có thể bao gồm đau đầu nghiêm trọng, giảm trí nhớ, nói chậm, chóng mặt, mờ hoặc nhìn đôi, yếu hoặc tê, hoặc mất phối hợp hoặc cân bằng.

Phát hiện chứng phình động mạch trong não hoặc trong mạch máu dẫn đến não. Xét nghiệm có thể giúp bác sĩ quyết định xem có cần phải làm thủ thuật để chữa phình động mạch không.

Kiểm tra mô hình lưu lượng máu đến một khối u. Điều này có thể cho thấy nếu khối u đã lan rộng và có thể giúp hướng dẫn điều trị.

Cách chuẩn bị chụp động mạch đầu và cổ

Trước khi chụp động mạch, hãy nói với bác sĩ nếu:

Đang hoặc có thể mang thai.

Đang cho con bú. Sử dụng sữa công thức trong 1 đến 2 ngày sau khi chụp động mạch cho đến khi thuốc nhuộm được truyền ra khỏi cơ thể. Điều này thường mất 24 giờ.

Bị dị ứng với thuốc nhuộm iốt được sử dụng trong xét nghiệm.

Đã từng có một phản ứng dị ứng nghiêm trọng (sốc phản vệ) từ bất kỳ chất nào, chẳng hạn như nọc độc từ ong đốt hoặc do ăn động vật có vỏ.

Bị hen suyễn.

Bị dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào.

Có bất kỳ vấn đề chảy máu hoặc đang dùng thuốc làm loãng máu.

Có tiền sử bệnh thận hoặc tiểu đường, đặc biệt nếu dùng metformin (như Glucophage) để kiểm soát bệnh tiểu đường. Thuốc nhuộm được sử dụng trong chụp động mạch có thể gây tổn thương thận ở những người có chức năng thận kém.

Không ăn hoặc uống trong 4 đến 8 giờ trước khi chụp động mạch. Có thể được yêu cầu không dùng aspirin, các sản phẩm aspirin hoặc chất làm loãng máu trong vài ngày trước khi thử nghiệm và trong 1 ngày sau khi thử nghiệm. Nếu dùng những loại thuốc này, hãy nói chuyện với bác sĩ.

Chụp động mạch có thể được thực hiện như một bệnh nhân nội trú hoặc ngoại trú. Nếu là bệnh nhân ngoại trú, sẽ ở trong phòng hồi sức trong vài giờ trước khi về nhà. Có thể muốn mang một cái gì đó để làm hoặc đọc để giết thời gian. Sắp xếp để có người đưa về nhà vì có thể dùng thuốc an thần trước khi thử nghiệm. Nếu ở lại qua đêm trong bệnh viện, có thể sẽ về nhà vào ngày hôm sau.

Thử nghiệm có thể mất vài giờ, vì vậy sẽ làm trống bàng quang ngay trước khi nó bắt đầu.

Ngoài ra trước khi chụp động mạch, có thể có các xét nghiệm máu khác, chẳng hạn như nghiên cứu đông máu (đông máu), nitơ urê máu (BUN) và creatinine.

Sẽ được yêu cầu ký vào một mẫu đơn đồng ý cho biết hiểu các rủi ro của chụp động mạch đầu và cổ và đồng ý thực hiện.

Nói chuyện với bác sĩ về bất kỳ mối quan tâm nào về nhu cầu xét nghiệm, rủi ro của nó, cách thực hiện hoặc kết quả sẽ có ý nghĩa gì.

Cảm thấy thế nào khi chụp động mạch đầu và cổ

Có thể cảm thấy một vết chích hoặc nhúm ngắn từ thuốc đông lạnh. Hầu hết mọi người không bị đau khi ống thông nằm trong mạch máu.

Có thể cảm thấy áp lực trong mạch máu khi ống thông di chuyển. Hãy cho bác sĩ biết nếu đang bị đau.

Có thể sẽ cảm thấy một chút ấm khi thuốc nhuộm được đưa vào. Cảm giác này chỉ kéo dài trong vài giây. Đối với một số người, cảm giác nóng rất mạnh và đối với những người khác thì rất nhẹ.

Có thể bị đau đầu, đỏ bừng mặt hoặc có vị mặn hoặc kim loại trong miệng sau khi sử dụng thuốc nhuộm. Những cảm giác này không tồn tại lâu. Một số người có thể cảm thấy đau bụng hoặc có thể nôn, nhưng điều này không phổ biến.

Sau khi kiểm tra, có thể có một chút đau đớn và bầm tím tại vị trí đặt ống thông.

Có thể uống thêm dịch để thuốc nhuộm từ cơ thể trừ khi bác sĩ nói.

Rủi ro chụp động mạch đầu và cổ

Cơ hội của bất kỳ vấn đề lớn nào từ chụp động mạch là rất nhỏ, nhưng một số vấn đề có thể xảy ra. Trong hầu hết các trường hợp, các vấn đề xảy ra trong vòng 2 giờ sau khi thử nghiệm khi ở trong phòng hồi sức. Nếu sự cố xảy ra trong khi chụp động mạch, thử nghiệm có thể không được hoàn thành. Có thể cần điều trị khẩn cấp có thể bao gồm phẫu thuật.

Có khả năng phản ứng dị ứng với thuốc nhuộm iốt. Phản ứng có thể nhẹ (ngứa, phát ban) hoặc nghiêm trọng (khó thở hoặc sốc đột ngột). Hầu hết các phản ứng có thể được điều trị bằng thuốc. Hãy chắc chắn nói với bác sĩ nếu bị sốt cỏ khô, hen suyễn, hoặc dị ứng iốt hoặc dị ứng thực phẩm.

Có một khả năng nhỏ là ống thông có thể làm hỏng mạch máu hoặc đánh bật một mảnh máu cục hoặc mỡ từ thành mạch. Các cục máu đông hoặc chất béo có thể chặn lưu lượng máu đến não, cánh tay, chân hoặc ruột.

Chảy máu từ vị trí kim có thể xảy ra. Ngoài ra, một cục máu đông có thể hình thành nơi đặt ống thông. Điều này có thể gây ra một số tắc nghẽn lưu lượng máu ở cánh tay hoặc chân.

Thuốc nhuộm iốt được sử dụng để thử nghiệm có thể gây mất nước hoặc tổn thương trực tiếp đến thận. Đây là một mối quan tâm đặc biệt cho những người có vấn đề về thận, tiểu đường hoặc mất nước. Các biện pháp đặc biệt được sử dụng trong quá trình thủ thuật để ngăn ngừa các vấn đề cho những người cần chụp động mạch và có các vấn đề này.

Luôn có thiệt hại nhỏ cho các tế bào hoặc mô khi tiếp xúc với bất kỳ bức xạ nào, ngay cả mức độ thấp được sử dụng cho thủ thuật này.

Ý nghĩa lâm sàng chỉ số kết quả

Chụp động mạch đầu và cổ là thủ thuật X-quang sử dụng thuốc nhuộm và máy ảnh đặc biệt (fluoroscopy) để chụp ảnh lưu lượng máu trong các mạch máu của đầu và cổ. Bác sĩ có thể cho biết một số kết quả ngay sau khi thử nghiệm. Kết quả đầy đủ thường sẵn sàng trong cùng một ngày.

Điều gì ảnh hưởng đến chụp động mạch đầu và cổ

Những lý do có thể không thể chụp động mạch đầu và cổ hoặc tại sao kết quả có thể không hữu ích bao gồm:

Có thai. Chụp động mạch thường không được thực hiện trong thai kỳ vì bức xạ có thể làm hỏng em bé đang phát triển (thai nhi).

Tắc nghẽn hoặc các mạch máu cong do xơ vữa động mạch, huyết áp cao hoặc lão hóa. Điều này có thể làm cho khó dẫn hướng ống thông qua các mạch máu hoặc khó tiêm thuốc nhuộm.

Không thể nằm yên trong quá trình chụp động mạch đầu và cổ.

Điều gì cần biết thêm

Chụp động mạch cộng hưởng từ (MRA) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CTA) có thể là một lựa chọn thay vì chụp động mạch. Mỗi thủ thuật này ít xâm lấn hơn so với chụp động mạch tiêu chuẩn. Một số thủ thuật MRA và tất cả các thủ thuật CTA yêu cầu tiêm thuốc nhuộm. CTA cũng liên quan đến phơi nhiễm phóng xạ. Một số bác sĩ phẫu thuật có thể muốn kết quả từ chụp động mạch tiêu chuẩn trước khi phẫu thuật để sửa chữa mạch máu bị hư hỏng hoặc bất thường.

Đối với những người có vấn đề về thận, tiểu đường hoặc mất nước, các bước được thực hiện để ngăn ngừa tổn thương thận. Thuốc nhuộm ít hơn có thể được sử dụng hoặc nhiều chất lỏng hơn có thể được đưa ra trước, trong và sau khi thử nghiệm. Nếu có tiền sử về các vấn đề về thận, các xét nghiệm máu khác (creatinine, nitơ urê máu) có thể được thực hiện trước khi chụp động mạch để đảm bảo rằng thận đang hoạt động tốt.

Trong những trường hợp hiếm hoi, phẫu thuật có thể cần thiết để sửa chữa một lỗ trên mạch máu nơi đặt ống thông. Ngoài ra còn có một chất có thể được sử dụng để giúp lỗ thông liền và cầm máu.

Các xét nghiệm chụp động mạch khác có thể được thực hiện, bao gồm:

Ống thông được đặt trong bốn động mạch mang máu đến đầu và cổ (hai động mạch cảnh và hai động mạch đốt sống).

Ống thông được kéo trở lại từ khu vực đầu và cổ cho đến khi nằm ở động mạch lớn (động mạch chủ). Nghiên cứu này cho phép bác sĩ kiểm tra các động mạch nơi chúng phân nhánh động mạch chủ.