Đặc điểm sinh học phân tử và mối liên quan với lâm sàng của typ Dengue 1 gây dịch năm 2017

Đặc điểm sinh học phân tử và mối liên quan với lâm sàng của typ Dengue 1 gây dịch năm 2017
Đặng Thị Thúy, Lê Văn Duyệt, Bùi Vũ Huy
Nội dung chính của bài viết
Tóm tắt
Tìm hiểu một số đặc điểm sinh học phân tử và mối liên quan với mức độ lâm sàng của DEN – 1 gây dịch năm 2017. Nghiên cứu đa trung tâm, từ 07 – 12/2017, gồm 188 bệnh nhân sốt xuất huyết dengue (SXHD) ≥ 6 tuổi có xét nghiệm PCR (+) với DEN – 1, tại bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương và bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, TP.Hồ Chí Minh. Đã giải mã thành công hệ gen của 55 chủng DEN – 1 gây dịch năm 2017. Hệ gen gồm 10.697 nucleotide, mã hóa một khung đọc mở gồm 3392 axit min. Các chủng DEN – 1 đều thuộc genotype 1 và có mức độ biến đổi axit amin cao ở hầu hết các gen (4,6%). Nguồn gốc vẫn là chủng DENV phân bố tại Việt Nam trước đây. Có mối liên quan giữa bốn vị trí biến đổi axit amin 67, 126 (NS2A); 94 (NS2B) và 821 (NS5) với SXHD nặng. Nghiên cứu làm sáng tỏ nguồn gốc, sự biến đổi di truyền của các chủng DEN – 1 gây bệnh tại Việt Nam và mối liên quan giữa các vị trí thay thế axit amin với mức độ lâm sàng.

Sốt  xuất  huyết  Dengue  (SXHD)  là  bệnh truyền nhiễm cấp tính do các typ virus dengue gây nên. Theo thông báo của Tổ chức Y tế thế giới, bệnh SXHD đã trở nên phổ biến trên toàn cầu với số trường hợp mắc tăng nhanh trong những thập kỷ qua.1 Tại khu vực Đông Nam Á, SXHD được ghi nhận là một trong mười nguyên nhân hàng đầu về tỷ lệ mắc bệnh và tử vong.1Virus dengue (DENV) thuộc họ Flaviviridae, nhân là một sợi ARN đơn dương. Hệ gen mã hóa  cho  ba  protein  cấu  trúc  (protein  capsid (C), protein màng (M) và protein vỏ (E) và bảy protein  không  cấu  trúc  (NS1,  NS2A,  NS2B, NS3, NS4A, NS4B và NS5) nằm giữa hai vùng không dịch mã 5’UTR và 3’UTR. Dựa vào sự khác biệt kháng nguyên DENV được chia thành 4 typ.1,2 Giữa các typ DENV có sự tương đồng 65 – 70% trình tự axit amin, ngoài ra mỗi typ còn được chia thành các genotype.2 Trong những năm gần đây, một số nghiên cứu đã đề cập đến sự đa dạng di truyền của các DENV và mối liên quan giữa các biến thể di truyền với độc lực virus.3,4Tại Việt Nam, SXHD đã trở thành dịch hàng năm và cả 4 typ DENV đã được xác định cùng lưu hành gây bệnh.5 Theo các số liệu thống kê, trong những năm gần đây số trường hợp mắc SXHD có xu hướng gia tăng và dịch bệnh cũng diễn biến phức tạp hơn.6-8 Vào năm 2017 một vụ dịch SXHD đã xảy ra, lan rộng hầu hết các tỉnh thành trong cả nước. Chỉ tính riêng tại miền Bắc Việt Nam đã ghi nhận có 59.063 trường hợp mắc SXHD, tăng gấp 8 lần so với năm 2016. Typ DEN – 1 đã được xác định là căn nguyên gây bệnh chính trong vụ dịch này.8 Để tìm hiểu đặc điểm gen di truyền của các chủng DEN – 1 trong vụ dịch năm 2017 và mối liên quan với các mức độ nặng trên lâm sàng, chúng tôi tiến hành nghiên cứu với mục tiêu mô tả đặc điểm sinh học phân tử và mối liên quan với lâm sàng.