Đánh giá độc tính và tác dụng kích thích mien dịch, / chống gốc tự do của caq thuốc thảo dược VID

Suy giảm miễn dịch (SGMD) mắc phải là một tình trạng có thể gặp trong nhiều bênh lý khác nhau như nhiễm virus hoặc vi khuẩn mạn, điều trị thuốc ức chế miễn dịch, dùng tia xạ hoặc hoá chất trong điều trị ung thư….đặc biệt là trong HIV/AIDS. Trong các trường hợp bênh lý nói trên, ngoài việc điều trị đặc hiệu nhằm loại trừ tác nhân gây bệnh, điều trị nhằm nâng đỡ cơ thể, tăng cường miễn dịch, chống nhiễm khuẩn và dự phòng nhiễm trùng cơ hội là những vấn đề đang được quan tâm. Trong nhiều trường hợp, do chi phí điều trị đặc hiệu cao, nhiều bệnh nhân không có khả năng tiếp cận, thì việc sử dụng các thuốc và biện pháp điều trị bổ sung hoặc thay thế là vấn đề có ý nghĩa thực tiễn [153], [218].

Gần đây nhiều nghiên cứu đã khẳng định vai trò của stress oxi hóa trong nhiều quá trình bệnh lý, đặc biệt là quá trình SGMD mắc phải do nhiễm HIV/AIDS [166], [187]. Các nghiên cứu này hướng đến việc sử dụng các chất tăng cường miễn dịch và chống gốc tự do (GTD) như một trị liệu bổ xung trong điều trị các trường hợp SGMD mắc phải nói chung và HIV/AIDS nói riêng [87], [153], [154], Trên thực tế, việc sử dụng y học cổ truyền và các sản phẩm tự nhiên để tăng cường miễn dịch cho bệnh nhân HIV/AIDS đã được nghiên cứu và áp dụng ở nhiều nước. Một số nghiên cứu về tác dụng điều trị HIV/AIDS của các cây thuốc khác nhau ở vùng Đông và Nam Á đã chứng minh một số dịch chiết toàn phần hoặc hoạt chất chiết xuất từ các cây thuốc có tác dụng điều biến hoặc kích thích miễn dịch [46], [104], [115], [168], [184], [215] chống GTD [48], [156], [167], [192], [213]. Một số cây thuốc còn có tác dụng trực tiếp chống HIV thông qua ức chế các enzym cần thiết cho sự nhân lên của HIV như reverse transcriptase, integrase và protease [31], [92], [147], [148], [186].

Với mong muốn tìm ra một chế phẩm thuốc có tác dụng kích thích miễn dịch và chống GTD từ các thảo dược rẻ tiền có sẵn tại Việt Nam, nhóm nghiên cứu Học Viện Quân Y đã chọn được 5 loại thảo dược là Diệp hạ châu, Diệp hạ châu đắng, Hoàng kỳ, Sen và Lá móng. Việc lựa chọn này dựa trên kết quả nghiên cứu độc lập của các tác giả trong và ngoài nước về các tác dụng sinh học có lợi đặc biệt là các tác dụng kháng virus [116], [216], ức chế enzym phiên mã ngược HIV [147], [186], kích thích miễn dịch [80], [132] và chống GTD [25], [81], [132]. Phối hợp các thảo dược trên trong bài thuốc VID ở dạng dịch chiết nước theo tỷ lệ dược thảo khô tương ứng là 4:3:1:1:1 (tỷ lệ được lựa chọn qua các nghiên cứu pilot), nhóm nghiên cứu đã tiến hành tiêu chuẩn hoá dược liệu, quy trình chiết xuất cũng như xây dựng tiêu chuẩn cơ sở của cao VID. Các nghiên cứu tiền lâm sàng tại Học Viện Quân Y từ năm 2003 đã bước đầu cho thấy bài thuốc có tác dụng kích thích miễn dịch và chống GTD rất khả quan. Để có những thông tin đầy đủ và hệ thống hơn về các tính năng này của cao thuốc VID, chúng tôi tiếp tục tiến hành đề tài với các mục tiêu:

1. Đánh giá đô an toàn (độc tính cấp và bán trường diễn) của cao thuốc VID trên động vật thực nghiệm.

2. Đánh giá khả năng kích thích miễn dịch và chống gốc tự do của cao thuốc VID trên thực nghiệm.

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan i

Mục lục ii

Danh mục chữ viết tắt vi

Danh mục bảng vii

Danh mục biểu đổ ix

Danh mục hình ảnh x

Danh mục phụ lục x

ĐẶT VẤN ĐỂ 1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 3

1.1. Miễn dịch và suy giảm miễn dịch 3

1.1.1. Một số nét tổng quát về hê miễn dịch 3

1.1.2. Suy giảm miễn dịch 6

1.2. Suy giảm miễn dịch mắc phải 6

1.2.1. Suy giảm miễn dịch mắc phải do nhiễm HIV/AIDS 6

1.2.2. Suy giảm miễn dịch mắc phải do một số nguyên nhân khác 7

1.2.3. Các mô hình gây suy giảm miễn dịch trên động vật 9

1.3. Gốc tự do/stress oxi hóa và vai trò bênh lý 11

1.3.1. Gốc tự do, cơ chế gây tổn thương của gốc tự do/stress oxi hoá 11

1.3.2. Stress oxi hóa trong suy giảm miễn dịch do nhiễm HIV 13

1.4. Liên quan giữa stress oxi hoá và suy giảm miễn dịch 17

1.5. Thảo dược, nguổn kích thích miễn dịch và chống gốc tự do

thiên nhiên, ứng dụng trong điều trị HIV/AIDS 18

1.6. Bài thuốc VID 19 

1.6.1. Loài Diệp hạ châu 20

1.6.2. Sen 26

1.6.3. Lá móng 27

1.6.4. Hoàng Kỳ 30

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP 33

2.1. Đối tượng và vật liệu nghiên cứu 33

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 3 3

2.1.2. Vật liệu nghiên cứu 3 3

2.1.3. Sinh phẩm 34

2.2. Phương pháp nghiên cứu 34

2.2.1. Đánh giá tính an toàn của cao thuốc VID trên đông vật thí

nghiệm 34

2.2.2. Đánh giá tác dụng kích thích miễn dịch của thuốc 36

2.2.3. Đánh giá tác dụng bảo vệ tế bào và chống tổn thương do

gốc tự do của VID trên thực nghiệm 42

2.3. Xử lý số liệu 49

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ 51

3.1. Nghiên cứu đô an toàn của cao đặc VID 51

3.1.1. Đôc tính cấp 51

3.1.2. Đôc tính bán trường diễn 52

3.2. Tác dụng kích thích miễn dịch của VID 55

3.2.1. Tác dụng của VID trên môt số chỉ tiêu miễn dịch chuột

suy giảm miễn dịch do chiếu xạ đơn liều 7Gy 55

3.2.2. Tác dụng kích thích miễn dịch của VID trên in vitro 64

3.3. Tác dụng chống gốc tự do 67

3.3.1. Tác dụng in vivo của cao VID lên đáp ứng chuyển dạng

lympho bào người khỏe mạnh với PHA sau stress oxi hóa 67 

3.3.2. Tác dụng ức chế sự tạo thành gốc tự do anion Superoxide 68

3.3.3. Tác dụng ức chế trực tiếp gốc tự do DPPH 69

3.3.4. Hoạt tính ức chế sự peroxi hóa lipid màng tế bào 70

3.3.5. Tác dụng bảo vê gan của VID trên in vivo (mô hình gây

ngô độc gan bằng CCl4 liều đơn) 71

3.3.6. Tác dụng phục hổi tổn thương gan của VID trên in vivo

(mô hình gây độc CCl4 liều nhắc lại) 77

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 84

4.1. Nghiên cứu độc tính, tínhtính an toàn của thuốc VID 84

4.1.1. Độc tính cấp của VID 84

4.1.2. Độc tính bán trường diễn của VID 85

4.2. Một số tác dụng kích thích miễn dịch của VID 87

4.2.1. Về việc lựa chọn mô hình thí nghiêm 87

4.2.2. Tác dụng của VID đối với tỷ lệ chuột sống sót chiếu xạ 88

4.2.3. Hiệu lực của thuốc VID lên khả năng phục hổi số lượng

lympho bào lách chuột và số lượng tế bào tủy xương ở chuột suy giảm miễn dịch do chiếu xạ 90

4.2.4. Hiệu lực của VID đối với sự phục hổi về trọng lượng, cấu

trúc và chức năng các cơ quan miễn dịch 91

4.2.5. Hiệu lực của VID đối với đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu 93

4.2.6. Tác dụng của VID trên một số chỉ tiêu đáp ứng miễn dịch

đặc hiệu 97

4.3. Tác dụng chống gốc tự do của VID 101

4.3.1. Tác dụng của VID đối với đáp ứng chuyển dạng lympho bào

người khỏe mạnh với PHA sau stress gây độc bằng H2O2 101

4.3.2. Tác dụng ức chế sự tạo thành gốc tự do anion superoxide 103

4.3.3. Tác dụng ức chế gốc tự do DPPH 105

4.3.4. Tác dụng ức chế peroxy hóa màng tế bào trên in vitro 105