Đánh giá giá trị của các Test sàng lọc trước sinh để phát hiện thai nhi có bất thường nhiễm sắc thể

Dị tật bẩm sinh là một trong những bất thường hay gặp ở thai nhi và trẻ sơ sinh, nhiều nghiên cứu thống kê đã xác định DTBS là một trong những nguyên nhân chính gây nên tử vong và bệnh tật của trẻ trong những năm đầu tiên của cuộc sống. Theo thống kê của tổ chức y tế thế giới (WHO) dị tật bẩm sinh chiếm khoảng 3- 4% tổng số trẻ được sinh ra bao gồm cả trẻ sống hoặc trẻ chết lúc sinh [59]. Theo nghiên cứu của Phan Thị Hoan (2001) ở nhóm dân cư thuộc 4 tỉnh đồng bằng Sông Hồng cho thấy tỷ lệ DTBS chiếm 1.96% dân số điều tra [15].

Dị tật bẩm sinh tuỳ theo mức độ nặng nhẹ sẽ ảnh hưởng đến khả năng sống, khả năng sinh hoạt bình thường, tuổi thọ và sự hoà nhập cộng đồng của trẻ bị dị tật. Đối với những người làm cha mẹ, sinh ra đứa trẻ tật nguyền là nỗi khổ đau, là gánh nặng cả về vật chất và tinh thần. Trẻ bị dị tật bẩm sinh còn là nỗi băn khoăn day dứt của toàn xã hội.

Các xét nghiệm sinh hoá sàng lọc cho thai phụ ở 3 tháng giữa của thai kỳ kết hợp với tuổi mẹ, có thể phát hiện sớm các bất thường di truyền, là một trong những biện pháp có hiệu quả cao trong việc chẩn đoán các dị tật bẩm sinh có bất thường nhiễm sắc thể. Nếu test sàng lọc có nguy cơ cao (dương tính) thai phụ sẽ được tư vấn làm xét nghiệm xâm phạm thai như chọc ối hoặc sinh thiết gai rau để phân tích nhiễm sắc thể cho thai, mà hầu hết những kỹ thuật để lấy được tế bào thai đều xâm phạm đến thai và có thể gây tai biến cho thai cũng như cho mẹ (sẩy thai, thai chết lưu, rỉ ối …). Để giảm bớt những rủi ro trên, trước khi thực hiện những test xâm phạm thai chúng ta nên tiến hành sàng lọc để loại bớt những thai có nguy cơ thấp bị dị tật bẩm sinh như vậy sẽ giảm đáng kể số thai phụ phải tham gia vào các test xâm phạm thai. Tại các nước tiên tiến trên thế giới, sàng lọc trước sinh là một quy trình thường quy cho tất cả phụ nữ có thai nhằm cho ra đời những đứa trẻ phát triển tốt cả về thể chất và tinh thần.

Các test sàng lọc dễ dàng thực hiện được bởi quy trình lấy mẫu máu đơn giản, an toàn cho thai và cho mẹ, phân tích mẫu nhanh chóng, thông tin sàng lọc có giá trị, giá xét nghiệm phù hợp được cộng đồng chấp nhận.

Phương pháp sàng lọc bằng định lượng một số chất có trong huyết thanh mẹ, sàng lọc dựa vào yếu tố tuổi mẹ, là những phương pháp có thể phát hiện sớm những thai phụ có nguy cơ cao sinh con bất thường bẩm sinh. Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi tiến hành đề tài:

“ĐÁNH GIÁ GIÁ TRỊ CỦA CÁC TEST SÀNG LỌC TRƯỚC SINH ĐỂ PHÁT HIỆN THAI NHI CÓ BẤT THƯỜNG NHIỄM SẮC THỂ” với

hai mục tiêu sau:

1. Đánh giá giá trị của xét nghiệm triple test trong huyết thanh mẹ để phát hiện một số dị tật của thai nhi do bất thường NST.

2. Phân tích và đánh giá giá trị của xét nghiệm triple test kết hợp tuổi mẹ trong việc phát hiện một số dị tật của thai nhi do bất thường NST.

MỤC LỤC 

ĐẶT VẤN ĐỀ

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 3

1.1. Tình hình phát triển của chương trình sàng lọc trước sinh trong những năm qua trên thế giới và ở Việt Nam 3

1.2. Các phương pháp sàng lọc trước sinh 5

1.2.1. Phương pháp sàng lọc bằng định lượng AFP, hCG, uE3 có trong huyết

thanh mẹ 7

1.2.2. Phương pháp sử dụng tuổi mẹ để sàng lọc những thai phụ có nguy cơ

cao sinh con bất thường bẩm sinh 10

1.3. Phối hợp các phương pháp sàng lọc để phát hiện các thai có nguy

c ơ cao sinh con dị tật 13

1.3.1. Ba tháng đầu 13

1.3.2. Ba tháng giữa 14

1.4. Các ph ương pháp chẩn đoán xác định thai nhi bị mộ t s ố dị t ật bẩm sinh do bất th ường NST 16

CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 20

2.1. Đối tượng nghiên cứu 20

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 20

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 20

2.2. Đị a điểm nghiên cứu 20

2.3. Thời gian nghiên cứu 20

2.4. Phương pháp nghiên c ứu 20

2.4.1. Thiết kế nghiên cứu 20

2.4.2. Cỡ mẫu nghiên cứu 21

2.4.3. Cách thức nghiên cứu 21

2.4.4. Các tiêu chuẩn đánh giá trong nghiên cứu 23

2.4.5. Đánh giá giá trị của các test sàng lọc 24

2.5. Xử lý và phân tích số liệu 26

2.6. Khía cạnh đạo đức của nghiên cứu 26 

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 27

3.1. Kết quả chung củ a test sàng l ọc 27

3.1.1. Kết quả sàng lọc bằng xét nghiệm triple test (test bộ ba) 27

3.1.2. Tuần thai thực hiện xét nghiệm triple test trong huyết thanh mẹ 28

3.1.3. Kết quả phân tích NST tế bào ối 29

3.2. Giá trị củ a xét nghi ệ m triple test trong sàng l ọc thai hội ch ứng

Down, thai hội chứng Edwards và các thai có bất thường NST khác 31

3.2.1. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai HC Down 31

3.2.2. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai HC Edwards 32

3.2.3. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai có bất thường NST

khác 33

3.3. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai hội chứng Down và thai hội chứng Edwards (ngưỡng sàng lọc MoM) 34

3.3.1. Kết quả sàng lọc thai HC Down dựa vào AFP, hCG, uE3 34

3.3.2. Kết quả sàng lọc thai HC Edwards dựa vào AFP, hCG, uE3 (ngưỡng

sàng lọc MoM) 38

3.4. So sánh hiệu quả của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai

hội chứng Down và thai hội chứng Edwards dựa vào phần mềm Prisca và dựa vào ngưỡng nồng độ MoM 42

3.5. Kết quả sàng lọc dựa vào yếu tố tuổi mẹ 44

3.5.1. Kết quả sàng lọc thai Down dựa vào yếu tố tuổi mẹ 44

3.5.2. Kết quả sàng lọc thai hội chứng Edwards dựa vào yếu tố tuổi mẹ 45

3.5.3. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai HC Down theo nguy

cơ tuổi mẹ 46

3.5.4. Giá trị kết hợp test sàng lọc với tuổi mẹ trong sàng lọc thai HC Down.47

3.6. Đối chiếu kết quả sàng lọc với kết quả phân tích NST thai 48

3.6.1. Đối chiếu kết quả sàng lọc với những trường hợp thai HC Down 48

3.6.2. Đối chiếu kết quả sàng lọc với những trường hợp thai HC Edwards 49

3.6.3. Đối chiếu kết quả sàng lọc với những trường hợp thai bất thường NST

khác 50

3.7. Kết quả theo dõi lâm sàng và sau sinh 51

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 52

4.1. Kết quả chung củ a test sàng l ọc 52

4.1.1. Kết quả sàng lọc bằng xét nghiệm triple test 52

4.1.2. Tuần thai để thực hiện xét nghiệm triple test trong huyết thanh mẹ 54

4.1.3. Kết quả phân tích NST tế bào ối 56

4.2. Đánh giá giá trị c ủa xét nghi ệ m triple test trong sàng lọc thai hộ i

chứng Down, thai hội ch ứng Edwards và các thai có bất th ường NST khác 57

4.2.1. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai HC Down 57

4.2.2. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai HC Edwards 59

4.2.3. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai có bất thường NST

khác 61

4.3. Đánh giá giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai hội

chứng Down, thai hội ch ứng Edwards (dựa vào nồng độ MoM)62

4.3.1. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai hội chứng Down

bằng định lượng AFP, hCG, uE3 trong huyết thanh thai phụ dựa vào nồng độ MoM 62

4.3.2. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai hội chứng Edwards

bằng định lượng AFP, hCG, uE3 trong huyết thanh thai phụ dựa vào nồng độ MoM 67

4.4. So sánh hiệu quả của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai

hội chứng Down và thai hội chứng Edwards dựa vào phần mềm Prisca và dựa vào ngưỡng nồng độ MoM 70

4.5. Phân tích và đánh giá giá trị của xét nghiệm triple test kết hợp tuổi mẹ trong việc phát hiện một số dị tật của thai nhi do bất

th ường NST 71

4.5.1. Bàn luận về ngưỡng sàng lọc tuổi mẹ cho thai hội chứng Down, hội

chứng Edwards 71

4.5.2. Giá trị của xét nghiệm triple test trong sàng lọc thai hội chứng Down

theo nguy cơ tuổi mẹ 72

4.5.3. Kết hợp sàng lọc trong huyết thanh mẹ và tuổi mẹ để phát hiện thai hội

chứng Down 73

KẾT LUẬN 78

KIẾN NGHỊ 80

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC