Đánh giá giá trị của siêu âm trong chẩn đoán bệnh sỏi tụy

Mục tiêu: Đánh giá giá trị của siêu âm trong chẩn đoán xác định sỏi cũng như những tổn thương của ống tụy, nhu mô tụy và ảnh hưởng của sỏi tới các tạng lân cận. Đối tượng và phương pháp: Tiến hành nghiên cứu ở 61 bệnh nhân được chẩn đoán xác định là sỏi tụy và điều trị theo phương pháp phẫu thuật mở ống tụy lấy sỏi kèm nối tụy ruột tại khoa Ngoại bệnh viện Bạch Mai từ 5 – 1996 đến 12 – 2004. Kết quả và kết luận: Siêu âm xác định sỏi tụy ở 96,8%; dãn ống tụy 90,2%; cấu trúc âm của tụy không đều 100,0%; nang giả 21,3%; có khối ở tụy 8,2%; ống mật chủ dãn 24,6%.
Viêm tụy mạn là một bệnh lý khá phổ biến ở các nước phát triển, song cũng không phải là hiếm gặp ở các nước đang phát triển. Quá trình viêm tụy mạn thường dẫn đến hiện tượng can xi hoá gây ra sỏi tụy. Tỷ lệ mắc bệnh khác nhau theo nước, từng vùng và có xu hướng tăng lên ở nhiều nước [10]. Sỏi tụy là một dấu hiệu đặc trưng của viêm tụy mạn can xi hoá, một trong ba thể của viêm tụy mạn. Sỏi tụy không chỉ là một tiêu chuẩn chẩn đoán xác định viêm tụy mạn mà còn là yếu tố giúp tiên lượng mức độ nặng của bệnh.
Do bệnh cảnh lâm sàng không đặc hiệu nên chẩn đoán sỏi tụy chủ yếu vẫn chỉ dựa vào các thăm dò hình ảnh. Trước đây, chẩn đoán hình ảnh chủ yếu là chụp Xquang bụng không chuẩn bị. Từ khi siêu âm (SA) được phổ biến rộng rãi thì nó đã trở thành một thăm khám hết sức quan trọng trong chẩn đoán bệnh lý này [7, 8, 9]. Ở Việt Nam, sỏi tụy không phải là một bệnh hiếm gặp. Nhiều bệnh nhân (BN) bị sỏi tụy nhưng ban đầu được chẩn đoán và điều trị theo hướng một bệnh lý khác như- viêm loét dạ dày tá tràng, sỏi túi mật [1, 2, 4, 5, 6]. Chúng tôi tiến hành thực hiện nghiên cứu này nhằm mục tiêu:
Đánh giá giá trị của siêu âm trong chẩn đoán bệnh sỏi tụy ở các bệnh nhân được điều trị phẫu thuật tại khoa Ngoại bệnh viện Bạch Mai.
II.    ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.    Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu bao gồm 61 BN được chẩn đoán có sỏi tụy và được điều trị theo phương pháp phẫu thuật mở ống tụy lấy sỏi kèm nối tụy ruột tại khoa Ngoại, bệnh viện Bạch Mai từ tháng 5
–    1996 đến tháng 12 – 2004. Tất cả các bệnh nhân đều được thăm khám lâm sàng, chụp X-quang bụng không chuẩn bị và siêu âm một cách hệ thống để chẩn đoán sỏi tụy. Một số BN được làm siêu âm nội soi và chụp cắt lớp vi tính để khẳng định khi X-quang và siêu âm nghi ngờ.
2.    Phương pháp nghiên cứu
Các bệnh nhân trong nghiên cứu được thăm khám lâm sàng, thu thập các thông tin về tiền sử, làm các xét nghiệm sinh hoá, huyết học và chẩn đoán hình ảnh theo một quy trình thống nhất.
Chẩn đoán hình ảnh gồm:
–     Chụp X-quang bụng không chuẩn bị: Tất cả mọi bệnh nhân đều được chụp bụng không chuẩn bị tư thế thẳng. Chẩn đoán xác định sỏi tụy trên phim chụp bụng không chuẩn bị khi có hình nhiều nốt cản quang vùng tụy nằm ngang đốt sống lưng D12, L1 và L2.
–     Siêu âm: Tất cả các trường hợp đều được làm SA với máy Kontron Sigma1, đầu dò Linear tần số 3,5MHz và máy Hitachi EUB-555, đầu dò convex 3,5MHz của Nhật đặt tại khoa Chẩn đoán hình ảnh bệnh viện Bạch Mai. Chẩn đoán sỏi tụy trên siêu âm với hình ảnh nốt tăng âm có bóng cản nằm trong tụy, nghi ngờ khi có nốt tăng âm nhưng không có bóng cản. Siêu âm xác định vị trí sỏi ở đầu tụy, ở thân tụy hay đuôi tụy và thể loại sỏi (của ống tụy chính hay sỏi ống nhánh, sỏi nhu mô). Sỏi ống tụy chính là hình những vết tăng âm có bóng cản nằm trong ống tụy chính thường bị dãn. Sỏi ống nhánh và sỏi nhu mô là những hình các vết tăng âm nằm trong nhu mô tụy. Các đặc điểm khác trên siêu âm: bờ tụy có đều, có rõ nét hay không; nhu mô tụy tăng âm hay giảm âm, đồng nhất hay không; ống mật chủ bình thường hay bị dãn.