Đánh giá hiệu quả của Morphine liều nhỏ trong điều trị khó thở cho bệnh nhân Ung thư giai đoạn cuối tại Bệnh viện K
Đánh giá hiệu quả của Morphine liều nhỏ trong điều trị khó thở cho bệnh nhân Ung thư giai đoạn cuối tại Bệnh viện K.Hiện nay, tuy đã có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị ung thư, nhưng vẫn có rất nhiều bệnh nhân ung thư đến viện ở giai đoạn muộn, điều trị khó khăn. Trong đó khó thở với bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối là rất thường gặp, làm cho bệnh nhân lo âu, khủng hoảng, rối loạn cảm xúc và tinh thần, vận động, nó làm hạn chế khả năng tự hoạt động và đời sống xã hội của bệnh nhân.
Khó thở do ung thư giai đoạn cuối thường làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Rất nhiều bệnh nhân khó thở ung thư giai đoạn cuối nói rằng: Họ sợ khó thở hơn sợ cái chết, họ thấy sự bế tắc, cảm giác bị hành hạ cả về thể xác lẫn tinh thần một cách tận cùng. Mục đích điều trị bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối có khó thở nhằm cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Điều trị khó thở ở bệnh nhân ung thư có thể sử dụng rất nhiều phương pháp và các loại thuốc hỗ trợ khác nhau hoặc kết hợp với xạ trị… Theo hiệp hội chăm sóc giảm nhẹ Hoa Kỳ [1] có 40% – 70% các trường hợp khó thở do ung thư giai đoạn cuối được điều trị theo nguyên nhân khó thở như: xạ trị chống chèn ép, mở khí quản. Bên cạnh đó điều trị làm giảm cảm giác khó thở như: hướng dẫn bệnh nhân tập thở, thư giãn. Các phương pháp điều trị tuy không làm hết khó thở hoàn toàn cho bệnh nhân nhưng nó làm giảm mức độ trầm trọng cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Morphine đóng một vai trò quan trọng trong điều trị giảm đau, nhưng Morphine có vai trò rất quan trọng trong điều trị khó thở. Cho đến nay cơ chế tác dụng của Morphine làm giảm khó thở vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Một nghiên cứu của Nguyễn Phi Yến 2010 về đánh giá hiệu quả Morphine liều nhỏ cho thấy: Với liều nhỏ ban đầu 5mg uống hay 2mg tiêm đều giúp làm giảm cảm giác khó thở cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối [2].
Tác giả Farncombe M 1993, sử dụng Morphine dạng khí dung điều trị khó thở đã được công bố vào năm 1994 [3], [4]. Morphine ngày càng được đánh giá có vai trò trong việc làm giảm khó thở. Hiện nay, trên thế giới rất nhiều tác giả đã sử dụng Morphine liều nhỏ để điều trị khó thở cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối [5], [6], [7]. Mặc dù vậy, tại Việt Nam, việc sử dụng Morphine điều trị khó thở cho ung thư giai đoạn cuối còn hạn chế vì rất nhiều lý do, thầy thuốc chưa quen dùng, khó khăn trong quản lý cấp phát thuốc, ngại tác dụng không mong muốn nhiều nếu dùng kéo dài.
Vì thế chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiệu quả của Morphine liều nhỏ trong điều trị khó thở cho bệnh nhân Ung thư giai đoạn cuối tại Bệnh viện K”, với 2 mục tiêu:
1. Mô tả một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân khó thở do Ung thư giai đoạn cuối.
2. Đánh giá hiệu quả và tác dụng không mong muốn của Morphine liều nhỏ trên bệnh nhân khó thở Ung thư giai đoạn cuối.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. UNG THƯ VÀ KHÓ THỞ TRONG UNG THƯ: 3
1.1.1. Gánh nặng Ung thư 3
1.1.2. Sinh lý hô hấp và Sinh lý bệnh khó thở 4
1.2. KHÓ THỞ TRONG UNG THƯ GIAI ĐOẠN CUỐI 10
1.3. CÁC NGUYÊN NHÂN GÂY KHÓ THỞ 10
1.3.1. Biểu hiện lâm sàng 11
1.3.2. Chẩn đoán cận lâm sàng 12
1.3.3. Đánh giá mức độ khó thở 13
1.4. ĐIỀU TRỊ KHÓ THỞ TRONG ƯNG THƯ 15
1.4.1. Nguyên tắc 15
1.4.2. Các biện pháp trong điều trị khó thở: 15
1.4.3. Đánh giá chất lượng sống của bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối .. 18
1.5. SỬ DỤNG MORPHINE TRONG ĐIỀU TRỊ KHÓ THỞ: 19
1.5.1. Trên thế giới 19
1.5.2. Tại Việt Nam 20
1.5.3. Morphine 20
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 26
2.1.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 26
2.1.2. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 26
– Bệnh nhân ung thư có chẩn đoán Mô bệnh học hoặc Tế bào học 26
– Được chẩn đoán giai đoạn cuối và được điều trị tại Khoa Chống đau. 26
– Được đánh giá có khó thở mức độ vừa và nặng 26
2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 26
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27
2.2.1. Loại hình nghiên cứu 27
2.2.2. Cỡ mẫu 27
2.2.2. Nội dung nghiên cứu 28
2.2.3. Phương thức can thiệp 30
2.2.4. Phương pháp quản lí, thống kê và xử lí số liệu 31
2.2.5. Đạo đức trong nghiên cứu 32
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 34
3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA NHÓM BN NGHIÊN CỨU 34
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo giới tính 34
3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi 35
3.1.3. Thời gian từ khi khó thở đến lúc vào viện 36
3.1.4: Vị trí u nguyên phát và di căn 37
3.2. THUỐC SỬ DỤNG 38
3.2.1. Liều Morphine đã sử dụng 38
3.2.2 Thuốc điều trị phối hợp 39
3.3. KẾT QUẢ LÂM SÀNG TRONG VÀ SAU QÚA TRÌNH ĐIỀU TRỊ… 40
3.3.1. Thay đổi tần số thở trong và sau quá trình điều trị 40
3.3.2. Tình trạng co kéo lồng ngực trong và sau quá trình điều trị 41
3.3.3. Thay đổi tư thế bệnh nhân trong và sau quá trình điều trị 42
3.3.4. Thay đổi vẻ mặt bệnh nhân trong và sau quá trình điều trị 43
3.3.5. Thay đổi màu môi và đầu chi BN trong và sau quá trình điều trị .. 44
3.3.6. Tình trạng phổi bệnh nhân trong và sau quá trình điều trị 45
3.4. CÁC TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN 46
3.5. THAY ĐỔI CẬN LÂM SÀNG TRONG VÀ SAU QÚA TRÌNH ĐIỀU
TRỊ 47
3.6. THAY ĐỔI MỨC ĐỘ KHÓ THỞ TRONG VÀ SAU ĐIỀU TRỊ 48
3.6.1. Thay đổi mức độ khó thở trong và sau điều trị 48
3.6.2. Thay đổi tình trạng toàn thân Kanofsky 49
3.6.3. Thay đổi tình trạng toàn thân EORTC QLQ- C15- PAL 50
Chương 4: BÀN LUẬN 51
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG 51
4.2. THUỐC SỬ DỤNG 52
4.2.1. Liều Morphin đã sử dụng 52
4.2.2. Thuốc điều trị phối hợp 53
4.3. KẾT QUẢ LÂM SÀNG TRONG VÀ SAU QÚA TRÌNH ĐIỀU TRỊ… 54
4.3.1. Tần số thở thay đổi trong và sau quá trình điều trị 54
4.3.2. Tình trạng co kéo lồng ngực trong và sau qúa trình điều trị 55
4.3.3. Thay đổi tư thế bệnh nhân trong và sau qúa trình điều trị 55
4.3.4. Thay đổi vẻ mặt bệnh nhân trong và sau qúa trình điều trị 56
4.3.5. Thay đổi màu môi và đầu chi BN trong và sau qúa trình điều trị .. 56
4.3.6. Thay đổi tình trạng phổi bệnh nhân trong và sau qúa trình điều trị…. 57
4.4. CÁC TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN 58
4.5. THAY ĐỔI CẬN LÂM SÀNG TRONG VÀ SAU QUÁ TRÌNH ĐIỀU
TRỊ 58
Thay đổi chỉ số bão hòa Oxy (SPO2) trong và sau điều trị 58
4.6. THAY ĐỔI MỨC ĐỘ KHÓ THỞ TRONG VÀ SAU ĐIỀU TRỊ 60
4.6.1. Thay đổi mức độ khó thở trong và sau qúa trình điều trị 60
4.6.2. Thay đổi về tình trạng toàn thân Kanofsky (KPS) 60
4.6.3. Thay đổi về tình trạng toàn thân EORTC QLQ- C15- PAL 61
KẾT LUẬN 63
KIẾN NGHỊ 65
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC