Đánh giá hiệu quả của phương pháp gây tê ngoài màng cứng trong chuyển dạ đẻ tại bệnh viện Phụ Sản Trung Ương

Mang thai và sinh con là thiên chức của người phụ nữ, tuy nhiên để thực hiện thiên chức của mình mọi sản phụ đều phải vượt qua nỗi đau đớn trong chuyển dạ. Cơn đau trong chuyển dạ được so sánh với cơn đau trong cắt bỏ chi mà không dùng thuốc tê [61]. Chính cơn đau này làm sản phụ lo lắng, gây tình trạng tăng tiết ACTH, tăng cortisol, tăng epinephrine, norepinephrin làm tăng huyết áp, thay đổi nhu cầu tiêu thụ oxy, ảnh hưởng đến lưu lượng máu tử cung – rau thai gây thai suy [27], [28], [61]. Ở những sản phụ có bệnh lý tim mạch, nội tiết, cơn đau còn gây tình trạng đặc biệt nguy hiểm đến tính mạng người mẹ do làm tăng nhu cầu tiêu thụ oxy, tăng cung lượng tim, rối loạn thăng bằng kiềm toan [63]. Như vậy, nếu được giảm đau tốt trong chuyển dạ, sản phụ sẽ tự tin, an tâm để “vượt cạn”, những sản phụ có bệnh lý có thể mang thai, sinh con, giảm đi nỗi lo “được con mất mẹ”.
Đau, được hiệp hội quốc tế nghiên cứu về đau (IASP – International Association for the Study of Pain) định nghĩa: “đau là một tình trạng khó chịu về mặt cảm giác lẫn xúc cảm do tổn thương mô đang bị tồn tại (có thực hoặc tiềm tàng ở các mô gây nên và phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ của tổn thương ấy)” [1], [7], [11], [61]. Ngày nay, người ta đánh giá đau như dấu hiệu sinh tồn thứ 5 và trên lâm sàng phải được thăm dò, đo lường và điều trị giống như mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở.
Các phương pháp giảm đau trong sản khoa đã được đề cập từ rất sớm. Phương pháp giảm đau “không dùng thuốc” như liệu pháp tâm lý, kích thích điện qua da, châm cứu, thôi miên [15],[56]…Phương pháp giảm đau“dùng thuốc” như thuốc giảm đau, thuốc mê bốc hơi, thuốc tê vùng, tê tủy sống, tê ngoài màng    cứng.Mỗi    một    phương    pháp    đều    có    những    ưu    khuyết    điểm riêng nhưng đều có chung mục đích là góp phần cho việc sinh đẻ trở lên dễ dàng hơn. Hiện nay, phương pháp giảm đau trong chuyển dạ bằng gây tê ngoài màng cứng được các tác giả thống nhất là phương pháp an toàn, hiệu quả cao và được sử dụng rộng rãi tại các nước phát triển như Anh, Pháp, Mĩ. Hàng năm, tại Anh có khoảng 100.000 sản phụ được thực hiện gây tê ngoài màng cứng trong chuyển dạ [45].
Tại Việt Nam, phương pháp GTNMC để giảm đau trong chuyển dạ được áp dụng thành công tại các trung tâm sản khoa lớn như bệnh viện Phụ Sản Trung Ương, bệnh viện Việt Pháp, bệnh viện Từ Dũ, bệnh viện Hùng Vương [11], [12], [15], bên cạnh đó vẫn còn những bàn cãi về tác dụng không mong muốn của phương pháp này. Tại bệnh viện Phụ Sản Trung Ương, số lượng sản phụ được thực hiện giảm đau bằng gây tê ngoài màng cứng tăng dần từ khi bệnh viện thực hiện qui chế về giảm đau trong đẻ, trên cơ sở đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiệu quả của phương pháp gây tê ngoài màng cứng trong chuyển dạ đẻ tại bệnh viện Phụ Sản Trung Ương” nhằm hai mục đích:
1.    Đánh giá hiệu quả giảm đau của phương pháp gây tê ngoài màng cứng trong chuyển dạ đẻ tại Bệnh viện Phụ Sản trung ương.
2.     Xác định độ an toàn và tác dụng không mong muốn của phương pháp này.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU    3
1.1.     Một số đặc điểm về giải phẫu – Sinh lý của người mẹ trong lúc mang thai và khi chuyển dạ    3
1.1.1.    Đặc điểm giải phẫu tử cung    3
1.1.2.    Đặc điểm giải phẫu khung chậu    3
1.1.3.    Cơ chế đẻ    4
1.2.    Cảm giác đau trong chuyển dạ    5
1.2.1.    So sánh đau trong chuyển dạ theo MELZACK    5
1.2.2.    Nguồn gốc của đau: Có nhiều lý thuyết đưa ra để giải thích nguồn gốc
của đau trong chuyển dạ như sau    5
1.2.3.    Đường thần kinh chi phối cảm giác đau:    6
1.2.4.    Hậu quả của đau trong quá trình chuyển dạ    7
1.2.5.    Đánh giá mức độ đau    9
1.3.    Cảm giác mót rặn    11
1.4.    Phương pháp giảm đau trong chuyển dạ đẻ    12
1.4.1 Lịch sử của phương pháp GTNMC    12
1.4.2.    Giải phẫu và sinh lý khoang ngoài màng cứng    15
1.4.3.    Tác dụng của GTNMC trong quá trình chuyển dạ    16
1.4.4.    Thuốc    dùng trong GTNMC    20
1.5.    Chỉ định, chống chỉ định của phương pháp    23
1.5.1.    Chỉ định    23
1.5.2.    Chống chỉ định    23
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    24
2.1.    Đối tượng nghiên cứu    24
2.1.1.    Nhóm gây tê ngoài màng cứng    24
2.1.2.    Nhóm không gây tê NMC     25
2.2.     Phương pháp nghiên cứu    25
2.2.1.    Thiết    kế nghiên cứu:    25
2.2.2.    Cỡ    mẫu nghiên cứu:    25
2.3.    Các bước tiến hành nghiên cứu    26
2.3.1.    Chuẩn bị nhân lực    26
2.3.2.    Các công cụ trong quá trình nghiên cứu    26
2.3.3.    Phương pháp tiến hành    28
2.4.    Các biến số và định nghĩa các biến dùng trong nghiên cứu    31
2.5.    Xử lý số liệu    35
2.6.    Đạo đức trong nghiên cứu    35
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    36
3.1.    Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu    36
3.1.1.    Tuổi sản phụ    36
3.1.2.    Nghề nghiệp    36
3.1.3.    Số lần sinh    37
3.2.    Đánh giá hiệu quả của phương pháp GTNMC trong chuyển dạ đẻ    38
3.2.1.    Thời gian xuất hiện giảm đau sau khi GTNMC    38
3.2.2.    Liều lượng thuốc đã dùng    38
3.2.3.    Thang điểm đau theo VAS    39
3.2.4.    Hiệu quả giảm đau theo Oates    40
3.2.5.    Thời gian chuyển dạ tích cực    40
3.2.6.    Thời gian sổ thai    41
3.2.7.    Cách thức đẻ    42
3.2.8.    Lý do đẻ forceps    43
3.2.9.    Lý do mổ lấy thai    43
3.2.10. Chỉ số Apgar của trẻ sơ sinh sau    phút thứ nhất và phút thứ 5    44
3.3.    Mức độ an toàn và tác dụng không mong muốn của phương pháp GTNMC    44
3.3.1.    Truyền oxytocin    44
3.3.2.    Thay đổi về mạch, huyết áp của sản phụ    45
3.3.3.    Thay đổi về tim thai, tần số cơn co tử cung và cường độ cơn co tử cung.46
3.3.4.    Mức    độ phong bế vận động    48
3.3.5.    Tác    dụng không mong muốn    48
3.3.6.    Sự hài lòng của sản phụ     51
Chương 4: BÀN LUẬN    52
4.1.    Đặc điểm chung    của nhóm nghiên cứu    52
4.1.1.    Tuổi sản phụ    52
4.1.2.    Nghề nghiệp của sản phụ    53
4.1.3.    Số lần sinh của sản phụ    53
4.2.    Đánh giá về hiệu quả của phương pháp GTNMC trong chuyển dạ đẻ. 54
4.2.1.    Thời gian xuất hiện giảm đau    54
4.2.2.    Liều lượng thuốc đã dùng    54
4.2.3.    Thang điểm đau theo VAS    55
4.2.4.    Hiệu quả giảm đau    56
4.2.5.    Thời gian chuyển dạ ở pha tích cực    57
4.2.6.    Thời gian sổ thai    57
4.2.7.    Cách thức đẻ    58
4.2.8.    Lý do đẻ forceps    58
4.2.9.    Lý do mổ lấy thai    59
4.2.10.    Chỉ số Apgar của trẻ sơ sinh sau    phút thứ nhất và phút thứ 5    59
4.3.    Mức độ an toàn và tác dụng không mong muốn của phương pháp
GTNMC    60
4.3.1.    Truyền Oxytocin    60
4.3.2.    Thay đổi về mạch, huyết áp của sản phụ    60
4.3.3.    Thay đổi về tim thai, cường độ cơn co tử cung, tần    số cơn co tử cung.61
4.3.4.    Mức    độ phong bế vận động    62
4.3.5.    Tác dụng không mong muốn    63
4.3.6.    Sự hài lòng của sản phụ    67
KÉT LUẬN    69
KIÉN NGHỊ    70
Tài liệu tham khảo
Phụ lục