Đánh giá hiệu quả của phương pháp tiêm corticoid dưới hướng dẫn của siêu âm trong điều trị viêm quanh khớp vai

Viêm quanh khớp vai (Périarthrite- Scapulo- Humérales: PSH) là một bệnh thuộc nhóm bệnh lý phần mềm (bao gồm dây chằng, gân cơ, bao thanh mạc..) rất thường gặp. Biểu hiện chính của bệnh là đau và giảm vận động khớp vai, gây ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Do khớp vai là một khớp lớn, có cấu trúc giải phẫu phức tạp, việc xác định chính xác tổn thương không phải luôn dễ dàng. Với sự phát triển của kỹ thuật siêu âm, việc ứng dụng siêu âm vào thăm dò phát hiện bệnh lý khớp vai, đặc biệt là là hệ thống gân mũ cơ xoay đã mang lại hiệu quả to lớn. Siêu âm có thể phát hiện một cách dễ dàng các tổn thương về gân, cơ, dây chằng đơn độc hoặc có can xi hóa kết hợp, đứt gân một phần hoặc hoàn toàn, viêm bao thanh dịch, tràn dịch ổ khớp…[55] [68].

Trong điều trị viêm quanh khớp vai, tiêm corticoid tại chỗ có một vai trò quan trọng. Việc xác định các vị trí tiêm chính xác nhằm đạt hiệu quả cao, tránh tổn thương thêm gân, cơ, dây chằng không phải luôn dễ dàng do khớp vai có cấu trúc giải phẫu phức tạp [3] [43] [24],[48].

Eustace JA và cộng sự (1997) nghiên cứu trên 38 trường hợp tiêm khớp vai và tiêm bao thanh dịch dưới mỏm cùng vai bằng kỹ thuật kinh điển (tiêm mù), có kiểm chứng bằng xquang sau tiêm, thấy tỉ lệ tiêm chính xác đạt 37% (14/38) trong đó tiêm khớp vai đạt 42% (10/24) và tiêm bao thanh dịch dưới mỏm cùng đạt 29% (4/14). Tác giả này đã nhấn mạnh hiệu quả của việc tiêm chính xác vị trí được chỉ định: nhóm bệnh nhân được tiêm chính xác có sự cải thiện triệu chứng đau và vận động khớp vai rõ rệt, có ý nghĩa (p <0,01) so với nhóm tiêm không đúng vị trí [19].

Sethi P và cộng sự (2005, 2006) thông báo trong hai nghiên cứu liên tiếp về độ chính xác của kỹ thuật tiêm mù tại các vị trí khác nhau của khớp vai (kiểm chứng kết quả tiêm thuốc bằng cộng hưởng từ) đã nhấn mạnh: tỉ lệ thất bại khi tiêm mù tại khớp cùng vai- đòn là 40%, tiêm tại khớp vai chính danh là 50% và tiêm tại bao thanh dịch dưới mỏm cùng là 30 % [42] [43].

Rất nhiều nghiên cứu đã khẳng định hiệu quả của kỹ thuật tiêm corticoid dưới hướng dẫn của siêu âm trong điều trị viêm quanh khớp vai. Theo Naredo E và cộng sự (2004), tiêm corticoid dưới mỏm cùng vai dưới hướng dẫn của siêu âm giúp đưa kim tiêm chính xác vào bao thanh dịch dưới mỏm cùng và có hiệu quả hơn hẳn so với nhóm tiêm mù qua sự cải thiện chỉ số VAS (p< 0,001) [18]. Chen MJ và cs (2006), nghiên cứu trên 40 bệnh nhân, chia ngẫu nhiên thành hai nhóm tiêm mù và tiêm dưới hướng dẫn của siêu âm điều trị tại chỗ viêm quanh khớp vai thấy nhóm tiêm dưới hướng dẫn của siêu âm cải thiện góc vận động của khớp vai tốt hơn với p < 0,05 [11].

Tại Việt Nam, kỹ thuật tiêm corticoid tại chỗ dưới hướng dẫn của siêu âm trong điều trị các bệnh lý phần mềm chưa thực sự được phổ biến. Ngoài một số đề tài về ứng dụng siêu âm trong chẩn đoán viêm quanh khớp vai [2] dường như chưa có nghiên cứu nào đánh giá hiệu quả của kỹ thuật tiêm corticoid tại chỗ dưới hướng dẫn của siêu âm trong điều trị bệnh này. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiệu quả của phương pháp tiêm corticoid dưới hướng dẫn của siêu âm trong điều trị viêm quanh khớp vai” nhằm mục tiêu:

1. Đánh giá hiệu quả của phương pháp tiêm corticoid dưới hướng dẫn của siêu âm trong điều trị viêm quanh khớp vai thể đau khớp vai đơn thuần ( Thể viêm gân nhị đầu) .

2. Nhận xét các tác dụng không mong muốn của phương pháp.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN 3

1.1. Đại cương bệnh viêm quanh khớp vai 3

1.2. Giải phẫu định khu khớp vai 4

1.2.1. Xương khớp 4

1.2.2. Phần mềm 6

1.2.3. Hệ thống mạch máu và thần kinh khớp vai 9

1.2.4. Sinh lí khớp vai 9

1.3. Cơ chế bệnh sinh, lâm sàng bệnh lý khớp vai cánh tay 10

1.3.1. Cơ chế bệnh sinh 10

1.3.2. Các thăm khám đánh giá tổn thương 11

1.3.3. Các thể lâm sàng của bệnh lý đau khớp vai 15

1.4. Siêu âm khớp vai 18

1.4.1. Vài nét về đặc tính của siêu âm 18

1.4.2. Siêu âm và các ứng dụng 19

1.4.3. Siêu âm khớp vai 20

1.4.4. Một số tổn thương trên siêu âm hay gặp trong VQKV 22

1.5. Các phương pháp điều trị nội khoa viêm quanh khớp vai thể đau vai

đơn thuần và đau vai cấp 25

1.5.1. Điều trị nội khoa 25

1.5.2. Các phương pháp điều trị khác 25

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26

2.1. Địa điểm và thời gian tiến hành nghiên cứu 26

2.2. Đối tượng nghiên cứu 26

2.2.2. Tiêu chuẩn loại bệnh nhân khỏi nghiên cứu 27

2.2.3. Chia nhóm bệnh nhân khỏi nghiên cứu 27

2.3. Phương pháp nghiên cứu 27

2.4. Phương pháp thu thập thông tin 27

2.4.1. Khám lâm sàng 28

2.4.2. Siêu âm khớp vai 28

2.5. Nội dung nghiên cứu 29

2.5.1. Nhóm tiêm corticoid mù theo kĩ thuật của Landmak 29

2.5.2. Nhóm tiêm corticoid tại chỗ dưới hướng dẫn của siêu âm theo kĩ thuật của H. Guerini 30

2.6. Các thuốc kết hợp liệu pháp tiêm corticoid diều trị viêm quanh khớp vai. 32

2.7. Các thông số đánh giá hiệu quả của hai nhóm bệnh nhân 33

2.8. Các thông số đánh giá tác dụng không mong muốn của hai nhóm bệnh

nhân 33

2.9. Các thời điểm đánh giá hiệu quả điều trị trên hai nhóm bệnh nhân 33

2.10. Xử lý kết quả nghiên cứu 33

2.11. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 35

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 36

3.1. Đặc điểm lâm sàng nhóm bệnh nhân nghiên cứu 36

3.1.1. Đặc điểm về tuổi 36

3.1.2. Tuổi trung bình ở hai nhóm nghiên cứu 37

3.1.3. Đặc điểm về giới 37

3.1.4. Nghề nghiệp 38

3.1.5. Tiền sử bệnh lý khớp vai và điều trị tiêm tại chỗ 39

3.1.6. Tiền sử bệnh khác 40

3.1.7. Thời gian mắc bệnh 41

3.1.8. Các phương pháp điều trị trước khi vào viện 41

3.1.9. Đặc điểm vị trí tổn thương khớp vai 42

3.1.10. Vị trí đau và hướng lan 43

3.1.11. Hạn chế động tác chủ động 44

3.1.12. Các biểu hiện hạn chế động tác chủ động 44

3.1.13. Hạn chế động tác thụ động 45

3.1.14. Biểu hiện hạn chế động tác thụ động 46

3.1.15. Biểu hiện tại chỗ 46

3.1.16. Đánh giá điểm đau theo VAS trước nghiên cứu 47

3.1.17. VAS trung bình trước nghiên cứu- VAS 1 47

3.1.18. Hình ảnh siêu âm khớp vai 48

3.1.19. Kích thước gân nhị đầu trên siêu âm 49

3.2. Đánh giá hiệu quả điều trị viêm quanh khớp vai 49

3.2.1. Mức độ cải thiện VAS 49

3.2.2. Mức độ cải thiện ( EFA ) 50

3.2.3. Mức độ cải thiện góc vận động 51

3.3. Tác dụng không mong muốn 51

3.3.1 Thay đổi về mạch 51

3.3.2 Thay đổi về huyết áp 52

3.3.3. Các tác dụng không mong muốn khác 52

Chương 4: BÀN LUẬN 54

4.1. Bàn luận về đặc điểm của đối tượng nghiên cứu 54

4.1.1. Tuổi và giới 54

4.1.2. Tiền sử bệnh lý khớp vai 56

4.1.3. Thời gian mắc bệnh 57

4.1.4. Vị trí đau và hướng lan 57

4.1.5. Các biểu hiện tại chỗ của khớp vai 58

4.1.6. Mức độ đau của bệnh nhân trong nghiên cứu đánh giá theo VAS . 59

4.1.7. Hình ảnh siêu âm khớp vai 59

4.2. Hiệu quả điều trị 61

4.2.1. Thay đổi về mức độ đau theo VAS 61

4.2.2. Thay đổi về điểm EFA 62

4.2.3. Thay đổi góc vận động khớp vai 63

4.2.4. Bàn luận về hiệu quả của tiêm dưới hướng dẫn của siêu âm 64

4.2.4. Bàn luận về vai trò của corticoid khi tại chỗ trong điều trị viêm quanh khớp vai 67

4.3. Tác dụng không mong muốn 68

KẾT LUẬN 70

KIẾN NGHỊ 71

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC