Đánh giá hiệu quả một số giải pháp can thiệp cộng đồng đến bệnh tiêu chấy và nhiễm giun truyền qua đất ở trẻ dưới 5 tuổi tại xã Hoàng Tày, Kim Bàng, Hà Nam

Tiêu chày và nhiễm giun truyền qua đất (GTQĐ) là hai bệnh rất phổ biến ờ trẻ nhò, nôn đã có tác già đề xuất chi tiêu để đánh giá sức khoẻ trẻ nhỏ là: bệnh tiêu chày, bệnh GTQĐ và suy dinh dưỡng [126]. Trong những thập kỷ qua, mặc dù chúng ta đã có rất nhiều cố gắng trong phòng chống bệnh tiêu cháy, nhưng theo Tổ chức Y tế Thế giới hàng năm trẽn thế’ giới vẫn có hưn mội tỉ đợt tiêu chảy ở trỏ dưới 5 tuổi với hơn 5 triệu trẻ tử vong do tiôu chảy [75], [76]. Theo thông báo của Tổ chức Y tế Thế giới, hiện nay trên thố giới có hơn một tỉ người nhiễm GTQĐ và hơn hai tỉ người có yếu tố nguy cơ nhiễm GTQĐ, trong đó tỉ lộ nhiễm ở trẻ em rất cao, có nơi tỉ lộ nhiẻm xấp xỉ 100% [71], [73], [194]. Tiêu chảy và nhiễm GTQĐ là hai bệnh không chỉ anh hưởng rất lớn đến sự phát triển thể chất của trẻ, mà còn là nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp gây tử vong cho trẻ nhỏ [54], [171], [177], [182]. Tiôu chảy và nhiỗm GTQĐ là hai bệnh lây truyền theo con đường “phân – miệng”, liên quan rất nhiổu với ô nhiễm môi trường, cung cấp nước sạch, lẠp quán sinh hoạt và canh tác cũng như kiến thức của các bà mẹ trong chăm sóc và nuôi dưỡng trỏ [71], [73], [75].

Năm 1978, Tổ chức Y lế Thế giới dã phát động chương trình phòng chống các bệnh tiêu chảy (CDD). Trong những năm đầu, bù nước băng dường miệng (ORT) là biện pháp ưu tiên hàng đầu với việc sử dụng ORS dã làm giàm tỉ lệ chêì do tiêu chảy, nhưng không có hiệu quả làm giảm tỉ lộ mắc bệnh tiêu chảy [74). Đã có nhiều nghicn cứu nhằm phòng chống bệnh tiêu chảy với một chiến lược toàn diện như: cung cấp nước sạch, cải thiện vộ sinh môi trường, nuôi con bằng sữa mẹ…, nhưng kết quả còn nhiều bất cạp và chưa thống nhất [70], [73], [109], [181].

Tại Việt Nam, Chương trình Quốc gia phòng chống bệnh tiêu chảy dã được thành lập từ năm 1982, cho đến nay đà triển khai tại 61 tỉnh thành trong cả nước, việc sử dụng ORS trong điều trị tiêu chảy đã giảm tỉ lệ tử vong do tiêu chảy từ 5,7% xuống còn 0,7% nhưng tỉ lộ mới mắc tiêu chảy vẫn từ 0,55 đến 3,4 dợt/trỏ/năm [dẫn từ 9|, [ 18], [49]. Chương trình phòng chống các bệnh giun sán cũng đã triển khai trong toàn quốc, nhưng tỉ lệ nhiễm GTQĐ ở trỏ nhò vẫn rất cao, đặc biột ở những vùng nông thôn nghèo [591, [71]. Những năm qua, đã có một số nghiên cứu phòng bệnh tiêu chảy và nhiỗm GTQĐ, nhưng chủ yếu đánh giá trôn người lớn và trỏ em lứa tuổi học dường, chưa có nghicn cứu dọc dài hạn (prospective – study) vé phòng bệnh tiồu chảy và GTQĐ ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi tại cộng đồng [19], [27], [32], [35], [61 ], [69].

Huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam là một vùng đồng chiêm trũng thuộc dồng bằng Bắc bộ, sản xuất nồng nghiệp là chủ yếu. Ở dây đời sống nhân dân còn nhiểu khó khăn, môi trường đất bị ô nhiẻm nặng nề bởi phân người và gia súc, thiếu nước sạch cho sinh hoạt, tỉ lệ bộnh tiốu chảy và nhiẻm GTQĐ rất cao 12], [21]. Hoàng Tây là xã trũng nhất của huyện Kim Bảng (thấp hơn mực nước biển l,8m), thiếu nưứe sinh hoạt trầm trọng, các công trình vệ sinh không có hoặc chất lượng khòng bảo dảm, cùng tình trạng thả rông gia súc làm cho môi trường bị ô nhiễm nặng nề [2J. Từ năm 1994, thực hiện chương trình “nước sạch và vệ sinh môi trường”, bằng nguồn lực của nhân dán được sự giúp đỡ cùa Trường Đại học Y Hù Nội, dự án Sasakawa (Nhặt Bản), cùng sự nỗ lực của tất cả các ban ngành, doàn Ihổ, chương trình giáo dục sức khoẻ, cải thiộn điểu kiện vệ sinh môi trường, cung cấp nước sạch đã được triển khai tại xã Hoàng Tây. Để đánh giá hiệu quả của chương trình can thiệp đối với bệnh tiỏu chảy và nhiễm GTQĐ ở trẻ em dưới 5 tuổi, chúng tôi đã tiến hành luận án: “Đánh giá hiệu quả một số giải pháp can thiệp cộng đồng đến bệnh tiêu chấy và nhiễm giun truyền qua đất ở trẻ dưới 5 tuổi tại xã Hoàng Tày, Kim Bàng, Hà Nam”.

Mục tiêu của luận án:

/. Xác định mật độ mới mắc bệnh tiêu chảy và tỉ lệ nhiễm giun truyền qua đất ở trẻ dưới 5 tuổi tại xã Hoàng Táy.

2. Xác định các yếu tố nguy cơ của bệnh tiêu chảy ở trẻ em dưới 5 tuổi tại xã Hoàng Tây.

3. Đánh giá hiệu quả của một số giải pháp can thiệp cộng đồng đến bệnh tiêu chảy và nhiễm giun truyền qua đất ở trẻ em dưới 5 tuổi tại xã Hoàng Tây.

Trên cơ sở đề tài này sẽ bỏ xung thông tin về nguy cơ bệnh tiêu chảy, đề xuất một số kiến nghị cũng như rút ra bài học kinh nghiêm cho công tác chăm sóc sức khoe trẻ em tại một số vùng nông thôn khác ở khu vực đồng bằng Bắc bộ.

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn

Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ

Đặt vấn đề 1

Chương 1- Tổng quan tài liệu

1.1. Dịch tễ học bệnh tiêu chảy trẻ cm 4

1.1.1. Định nghĩa và phân loại bệnh tiêu chảy 4

1.1.2. Tinh hình bệnh tiêu chảy 5

1.1.3. Tác nhân gây bệnh tiêu chảy và mối liên quan giữa ồ nhiẽm 7 môi trường nước, ô nhiẻm thức ăn với bộnh tiêu chảy

1.1.4. Các yếu tố nguy cơ bệnh tiêu chảy 15

1.1.5. Điổu trị bệnh tiêu chảy 20

1.1.6. Các biộn pháp phòng bệnh tiêu chảy 22

1.2. Dịch tẻ học GTQĐ 27

1.2.1. Tinh hình nhiễm GTQĐ ở trẻ em 27

1.2.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến ti lộ nhiễm GTQĐ 30

1.2.3. Tác động của nhiễm GTQĐ đối với sức khoẻ và bệnh tật trẻ 31

em

1.2.4. Các biện pháp phòng chống GTQĐ 33

Chương 2- Đối tượng và phương pháp nghiên cứu

2.1. Địa điểm nghiên cứu 37

2.2. Đối tượng nghiên cứu 37

2.3. Thời gian nghiôn cứu. 39

2.4. Phương pháp nghiên cứu 40

2.4.1. Thiết kế nghiôn cứu 40

2.4.2. Các phương pháp dịch tẻ học ứng dụng trong luận án 43

2.4.3. Các thuật ngữ sử dụng trong luận án 49

2.4.4. Các biến số trong nghiên cứu 50

2.4.5. Các chỉ số nghiôn cứu 51

2.4.6. Phương pháp đánh giá 54

2.4.7 Các kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu 55

2.4.8. Phương pháp thu thập số liệu 57

2.5. Phương pháp xử lý số liệu

Chương 3- Kết quả nghiên cứu 59

3.1 Tình hình bộnh tiêu chảy và nhiễm GTQĐ tại Hoàng Tây 60

3.1.1 Mật độ mới mắc tiêu chảy tại Hoàng Tây 60

3.1.2 Tỉ lộ nhiẻm GTQĐ tại Hoàng Tây 67

3.2. Các yếu tố nguy cơ bệnh tiêu chảy tại Hoàng Tây 69

3.3. Hiệu quả của các biện pháp can thiệp 72

3.3.1. Hiộu quả làm giảm tác dộng của các yếu tố nguy cư 72

3.3.2. Hiệu quả tác động đến bệnh tiêu chảy và nhiẻm GTQĐ Chương 4 – Bàn luận 84

4.1 Tinh hình bệnh tiêu chảy và nhiẽm GTQĐ tại Hoàng Tây 103

4.2 Các yếu tố nguy cơ tiêu chảy tại HoàngTây 110

4.3. Hiệu quả can thiệp đối với bệnh tiôu chảy và nhiẽm GTQĐ 113

Kết luận, kiến nghị và những điểm mới của luận án 131

Các cóng trình có liên quan đến luận án đả được công bố Tài liẽu tham khảo