Đánh giá hiệu quả phục hồi chức năng vận động chi trên ở bệnh nhân tai biến nhồi máu vùng trên lều

Đánh giá hiệu quả phục hồi chức năng vận động chi trên ở bệnh nhân tai biến nhồi máu vùng trên lều.Tai biến mạch máu não đã, đang và sẽ là vấn đề thời sự cấp thiết của y học nói chung và ngành phục hồi chức năng nói riêng đối với mọi quốc gia, dân tộc trên thế giới. TBMMN là một loại bệnh lý thường gặp do nhiều nguyên nhân khác nhau có thể tử vong nhanh chóng, hoặc để lại nhiều di chứng nặng nề dẫn đến tàn tật nhiều nhất. [5]

Theo phân loại tàn tật của tổ chức Y tế thế giới, TBMMN thuộc loại đa tàn tật vì ngoài giảm khả năng vận động bệnh nhân còn có nhiều rối loạn khác kèm theo như rối loạn về ngôn ngữ, rối loạn cảm giác, rối loạn tri giác, nhận thức, tâm lý và rối loạn chức năng tuỳ thuộc mức độ và loại khiếm khuyết tìm thấy trên bệnh nhân [30], [34]. Tại Hoa kỳ, hàng năm có khoảng 700.000 trường hợp mới mắc xảy ra, là nguyên nhân đứng hàng thứ ba gây tử vong và cũng là tác nhân đầu tiêngây tàn tật kéo dài [].
Theo Ralph. L. Sacro, trong số những người sống sót hơn sáu tháng sau TBMMN có 48% bị liệt, 22% không đi được, 24 – 53% phụ thuộc hoàn toàn hay một phần, 12 – 18% thất ngôn, 31% sa sút trí tuệ [45].
Tai biến mạch máu não để lại rất nhiều di chứng nặng nề đặc biệt là di chứng về vận động làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống cũng như các chức năng độc lập trong sinh hoạt hàng ngày của hơn một nửa số bệnh nhân TBMMN. Trong số này, có đến 69% bệnh nhân có giảm chức năng vận động chi trên và bàn tay và gần 56% tiếp tục giảm chức năng trong 5 năm sau tai biến mạch máu não []. Chính vì vậy, cải thiện chức năng vận động của chi trên và bàn tay là mục tiêu hàng đầu trong phục hồi chức năng tai biến mạch máu não.
Tai biến mạch máu não đang có chiều hướng gia tăng, số người bị TBMMN được cứu sống ngày càng nhiều và số người bị di chứng và tàn tậtdo TBMMN ngày càng tăng lên []. Do đó PHCN thục sự đang là nhu cầu cấp 1thiết đối với bệnh nhân TBMMN, không những PHCN cần thiết ngay từ những ngày đầu bị bệnh mà còn đòi hỏi sự PHCN một cách thường xuyên và lâu dài sau khi bệnh nhân ra viện, nhằm làm giảm tối đa các di chứng và sớm đưa người tàn tật hòa nhập cộng đồng.
Tại Việt Nam, theo nghiên cứu của Dương Xuân Đạm, Cao Minh Châu, Nguyễn Văn Triệu ở tỉnh Hải Dương (2008), tỷ lệ hiện mắc là 374/100.000 dân, khiếm khuyết vận động chi trên 66,1% và chi dưới là 67,8%, độc lập hoàn toàn 31%, độc lập di chuyển 37,1%, trở lại nghề 22,4%. Trong số bệnh nhân bị liệt sau TBMMN từ 1 đến 11 năm thì có 68% không được phục hồi chức năng thường xuyên, 88,7% có nhu cầu chăm sóc y tế và phụ hồi chức năng [9].
Phục hồi chức năng nói chung đặc biệt là phục hồi chức năng vân động chi trên cho bệnh nhân tai biến mạch máu não được nói đến từ thời
Hyppocrates. Ngày nay nhiều kỹ thuật và phương pháp phục hồi đã được phổbiến và áp dụng nhiều nơi trên Thế giới, phương pháp phục hồi chức năng vận động cho bệnh nhân TBMMN của Bobath là một trong những phươngpháp được phổ biến và sử dụng rộng rãi nhất [].
Đã có nhiều nghiên cứu về tình hình dịch tễ TBMMN, áp dụng châm cứu trong điều trị di chứng, phương pháp phục hồi chức năng đối với bệnh nhân TBMMN. Trong khi đó một vấn đề hết sức cấp bách là thực trạng, một số yếu tố liên quan đến chức năng vận động chi trên cũng như hiệu quả củaPHCN đối với chức năng vận động chi trên bệnh nhân TBMMN còn chưa cónhiều nghiên cứu. Do vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “ Đánh giá hiệu quả phục hồi chức năng vận động chi trên ở bệnh nhân tai biến nhồi máu vùng trên lều” nhằm mục tiêu:
1 Đánh giá hiệu quả phục hồi chức năng vận động chi trên ở bệnhnhân nhồi máu vùng trên lều tiểu não.
2. ước đầu tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến khả năng phục hồi chi trên ở bệnh nhân tai biến nhồi máu vùng trên lều

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………..1
CHƯƠNG 1…………………………………………………………………………………………3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………………………………………….3
1.1 ĐẠI CƯƠNG VỀ TBMMN………………………………………………………………..3
1.1.1. Định nghĩa [6]………………………………………………………………………………………..3
1.1.2. Dịch tễ học ……………………………………………………………………………………………..3
1.1.3. Đặc điểm chính về giải phẫu và chức năng vùng trên lều [14]……………………….5
1.1.4. Lâm sàng nhồi máu não [12], [22]……………………………………………………………..8
1.1.5. Cơ chế bệnh sinh của nhồi máu não [10], [13]……………………………………………10
1.1.6. Chẩn đoán nhồi máu não [3]……………………………………………………………………11
1.2. GIẢI PHẪU CHỨC NĂNG – SINH LÝ VẬN ĐỘNG CHI PHỐI TRÊN VÀ
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG………………………………………………………………..12
1.2.1. Giải phẫu chức năng chi trên [19], [25]…………………………………………………….12
1.2.2.Sinh lý vận động chi phối chi trên [2], [12], [26]…………………………………………17
1.2.3. Trương lực cơ, ảnh hưởng của trương lực cơ đến vận động chi trên [21]………19
1.3. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG………………………………………………………………20
1.3.1. Định nghĩa phục hồi chức năng [6]…………………………………………………………..20
1.3.2. Mục đích của phục hồi chức năng chi trên đối với bệnh nhân nhồi máu não [6],
[7]…………………………………………………………………………………………………………………20
1.3.3. Nguyên lý phục hồi chức năng TBMMN ………………………………………………….20
1.3.4. Tình hình nghiên cứu chức năng vận động chi trên của bệnh nhân tai biến mạch
máu não…………………………………………………………………………………………………………25
CHƯƠNG 2……………………………………………………………………………………….28
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……………………………28
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU……………………………………………………………28
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân………………………………………………………………..28
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ…………………………………………………………………………………28
2.1.3. Cách lựa chọn………………………………………………………………………………………..28
2.1.4. Cỡ mẫu đối tượng…………………………………………………………………………………..28
2.2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU….30
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu………………………………………………………………………………..30
2.2.2. Nội dung và cách thức đánh giá kết quả……………………………………………………31
2.3. THỜI ĐIỂM ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ………………………………………………….33
2.4. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH………………………………………………………………33
2.5. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU…………………………………………………….34CHƯƠNG 3……………………………………………………………………………………….35
DỰ KIẾN KẾT QUẢ…………………………………………………………………………35
3.1 CÁC ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU…………………………35
3.2. ĐÁNH GIÁ CHỨC NĂNG CHI TRÊN VÀ KHẢ NĂNG ĐỘC LẬP TRONG
SINH HOẠT HÀNG NGÀY CỦA BỆNH NHÂN TBMMN………………………….37
3.2.1. Đánh giá chức năng vận động chi trên bằng thang điểm vận động tay (FuglMeyer Arm test)……………………………………………………………………………………………..37
3.2.2. Đánh giá khả năng độc lập trong sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân theo thang
điểm Barthel…………………………………………………………………………………………………..38
3.2.4. Đánh giá tình trạng trương lực cơ của bệnh nhân theo thang điểm Ashworth cải
tiến………………………………………………………………………………………………………………..39
3.2.5. Đánh giá tình trạng rối loạn khả năng nhận thức của bệnh nhân theo trắc
nghiệm Folstein………………………………………………………………………………………………39
3.2.6. Đánh giá tình trạng khiếm khuyết khả năng giao tiếp ngôn ngữ của bệnh nhân
theo Orgogozo………………………………………………………………………………………………..40
3.3. ĐÁNH GIÁ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KHẢ NĂNG PHCN VỚI
TÌNH TRẠNG THIẾU SÓT CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG CHI TRÊN VÀ KHẢ
NĂNG ĐỘC LẬP TRONG SINH HOẠT HÀNG NGÀY CỦA BỆNH NHÂN
TBMMN. …………………………………………………………………………………………40
CHƯƠNG 4 ……………………………………………………………………………………..43
DỰ KIẾN BÀN LUẬN……………………………………………………………………….43
4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU……………………………………………43
4.2.ĐÁNH GIÁ CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG CHI TRÊN VÀ KHẢ NĂNG ĐỘC
LẬP TRONG SINH HOẠT HÀNG NGÀY CỦA BỆNH NHÂN TBMMN……….43
4.3. NHỮNG YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KHẢ NĂNG PHCN VỚI TÌNH TRẠNG
THIẾU SÓT CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG CHI TRÊN VÀ KHẢ NĂNG ĐỘC LẬP
TRONG SINH HOẠT HÀNG NGÀY CỦA BỆNH NHÂN TBMMN………………43
DỰ KIẾN KẾT LUẬN……………………………………………………………………….44
KIẾN NGHỊ………………………………………………………………………………………44
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤ