ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ TÍNH AN TOÀN CỦA ETANERCEPT (ENBREL) SAU 12 TUẦN ĐIỀU TRỊ BỆNH VIÊM CỘT SỐNG DÍNH KHỚP THỂ HỖN HỢP
LUẬN VĂN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ TÍNH AN TOÀN CỦA ETANERCEPT (ENBREL) SAU 12 TUẦN ĐIỀU TRỊ BỆNH VIÊM CỘT SỐNG DÍNH KHỚP THỂ HỖN HỢP .Viêm cột sống dính khớp (VCSDK) là một bệnh khớp viêm mạn tính thƣờng gặp nhất trong nhóm bệnh lý cột sống huyết thanh âm tính, tỷ lệ bệnhtrên thế giới vào khoảng 0,1–1% dân số (tùy nƣớc), bệnh chiếm tỷ lệ 15,4% trong các bệnh nhân khớp điều trị nội trú tại khoa Cơ Xƣơng Khớp bệnh việnBạch Mai [1].Viêm cột sống dính khớp thƣờng khởi phát ở nam giới trẻ tuổi. Bệnhbiểu hiện lâm sàng là tình trạng viêm đa khớp với các đợt viêm cấp tính trên cơ sở diễn biến mạn tính. Mặc dù, bệnh ít gây tử vong song ảnh hƣởng nhiều đến chức năng vận động khớp làm giảm khả năng lao động và chất lƣợng cuộc sống của bệnh nhân [2].
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ TÍNH AN TOÀN CỦA ETANERCEPT (ENBREL) SAU 12 TUẦN ĐIỀU TRỊ BỆNH VIÊM CỘT SỐNG DÍNH KHỚP THỂ HỖN HỢP.Dù đã đƣợc nghiên cứu, tìm tòi về điều trị song trên thế giới cũng nhƣ ở Việt Nam việc điều trị bệnh vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Theo khuyến cáo củaASAS/EULAR 2006 [3] nguyên tắc chung trong điều trị bệnh ngoài các biện pháp không dùng thuốc thì các thuốc đƣợc lựa chọn đầu tay bao gồm: thuốc chống viêm không steroid và thuốc giảm đau. Tuy nhiên nhiều bệnh nhân vẫn không kiểm soát đƣợc tình trạng hoạt động của bệnh dù đã dùng các loại thuốc trên với liều tối đa cho phép, hơn nữa nếu dùng kéo dài các thuốc này sẽ gây ranhiều tác dụng phụ nhƣ loét dạ dày, thủng dạ dày – tá tràng do loét.. .
Dựa trên sự hiểu biết cơ chế bệnh sinh ở mức độ phân tử cụ thể với việc phát hiện và chứng minh cytokin tiền viêm TNF-α giữ vai trò then chốt trong hàng loạt chuỗi phản ứng viêm của nhiều bệnh khớp khác nhau trong đó có VSCDK [4]. Sự hiểu biết trên là cơ sở cho sự ra đời một loại thuốc mới: thuốc ức chế TNF–α. Tiến bộ này đã tạo ra một bƣớc ngoặt trong điều trị bệnh mang lại cho bệnh nhân nhiều hy vọng mới. Trên thế giới, đã có nhiềunghiên cứu khẳng định hiệu quả và tính an toàn của thuốc ức chế TNF-α, kể cả khi chỉ định dùng lâu dài [5]. Năm 2003 tổ chức ASAS (Assessment of spondyloArthritis International Society) lần đầu tiên đƣa ra khuyến cáo về việc sử dụng thuốc ức chế TNF- α trong điều trị bệnh VCSDK [6]. Hiện có 3 loại thuốc ức chế TNF-α đƣợc FDA chứng minh trong điều trị VCSDK là: infliximab, adalimumab và etanercept. Tại nƣớc ta do khó khăn về kinh tế nêngần đây nhóm thuốc này mới đƣợc đƣa vào sử dụng và hiện vẫn chƣa có nhiều nghiên cứu về việc sử dụng thuốc ức chế TNF-α trong điều trị VCSDK.
Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Nghiên cứu hiệu quả và tính an toàn của etanercept (Enbrel) sau 12 tuần điều trị bệnh viêm cột sống dính khớp thể hỗn hợp” nhằm 2 mục tiêu:
1. Đánh giá hiệu quả của thuốc etanercept (Enbrel) sau 12 tuần điều trị bệnh viêm cột sống dính khớp thể hỗn hợp.
2. Đánh giá tính an toàn của thuốc etanercept (Enbrel) sau 12 tuần điều trị bệnh viêm cột sống dính khớp thể hỗn hợp
MỤC LỤC
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ TÍNH AN TOÀN CỦA ETANERCEPT (ENBREL) SAU 12 TUẦN ĐIỀU TRỊ BỆNH VIÊM CỘT SỐNG DÍNH KHỚP THỂ HỖN HỢP
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………….. 3
1.1. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh …………………………………………………. 3
1.1.1. Vai trò của HLA B27 trong cơ chế bệnh sinh ………………………….. 3
1.1.2. Sụn xơ là mô đích trong đáp ứng miễn dịch bất thƣờng của bệnh .. 4
1.1.3. Vai trò của vi khuẩn trong cơ chế bệnh sinh ……………………………… 4
1.1.4. Vai trò của TNF – α trong cơ chế bệnh sinh ……………………………… 4
1.1.5. Tổn thƣơng giải phẫu bệnh ……………………………………………………. 6
1.2. Điểm qua đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh VCSDK ……… 8
1.2.1. Biểu hiện tại khớp …………………………………………………………………. 8
1.2.2. Biểu hiện toàn thân và ngoài khớp ………………………………………….. 9
1.2.3. Các dấu hiệu cận lâm sàng và X quang ……………………………………. 9
1.3. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh VCSDK ……………………………………………. 11
1.4. Tiến triển và biến chứng …………………………………………………………….. 11
1.4.1. Tiến triển ……………………………………………………………………………. 11
1.4.2. Biến chứng …………………………………………………………………………. 13
1.5. Các phƣơng pháp điều trị bệnh VCSDK ……………………………………… 13
1.5.1. Mục tiêu điều trị theo ASAS/EULAR 2006: …………………………… 13
1.5.2. Điều trị nội khoa ………………………………………………………………….. 13
1.5.3. Các phƣơng pháp điều trị bệnh khác ……………………………………… 18
1.6. Vài nét về etanercept và các nghiên cứu sử dụng etanercept (Enbrel)
trong điều trị VCSDK. ……………………………………………………………………… 18
1.6.1. Vài nét về cấu trúc TNF–α và các thụ thể của TNF-α ……………… 18
1.6.2. Đại cƣơng về Etanercept …………………………………………………… 19
1.6.3. Các công trình nghiên cứu về hiệu quả điều trị của etanercept trong
bệnh VCSDK ……………………………………………………………………………….. 23
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……… 25
2.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ……………………………………………………. 25
2.1.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ………………………………………….. 25
2.1.2. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân …………………………………………….. 25
2.1.3. Tiêu chuẩn loại khỏi nghiên cứu …………………………………………… 25
2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………………………………….. 26
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ……………………………………………………………… 26
2.2.2.Các chỉ số trong nghiên cứu …………………………………………………… 26
2.3. Xử lý số liệu: …………………………………………………………………………….. 30
2.4. Đạo đức trong nghiên cứu: …………………………………………………………. 30
2.5. Sơ đồ nghiên cứu: ……………………………………………………………………… 31
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ……………………………………………. 32
3.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU …………………………………………………….. 32
3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân của 2 nhóm …………………………………………… 32
3.1.2. Đặc điểm các thông số đƣợc sử dụng trong nghiên cứu để đánh giá
hiệu quả điều trị tại thời điểm ban đầu (T0) ……………………………………… 33
3.2. Hiệu quả điều trị của etanercept ………………………………………………….. 34
3.2.1. Hiệu quả điều trị sau 12 tuần trên điểm đau VAS ở cột sống về đêm .. 34
3.2.2. Hiệu quả điều trị trên điểm đau VAS TB ở vị trí ngoài cột sống. . 35
3.2.3. Hiệu quả điều trị đánh giá trên số vị trí sƣng hoặc đau ngoài cột sống …… 36
3.2.4. Hiệu quả điều trị sau 12 tuần đánh giá trên chỉ số BASDAI ……… 37
3.2.5. Hiệu quả điều trị sau 12 tuần đánh giá trên chỉ số BASFI ………… 39
3.2.6. Hiệu quả điều trị sau 12 tuần đánh giá trên sự thay đổi độ giãn cột
sống thắt lƣng ………………………………………………………………………………. 40
3.2.7. Hiệu quả điều trị sau 12 tuần đánh giá trên thông số máu lắng giờ đầu 41
3.2.8. Hiệu quả điều trị sau 12 tuần đánh giá trên thông số CRP ………… 43
3.2.9. Hiệu quả điều trị qua thay đổi lƣợng Hemoglobin trung bình ……. 45
3.2.10. Hiệu quả sau 12 tuần điều trị đánh giá trên giảm liều thuốc
NSAIDs kèm theo. ……………………………………………………………………….. 46
3.3. Đánh giá tính an toàn của etanercept sau 12 tuần điều trị ……………….. 47
3.3.1. Thông số về chức năng thận (Creatinine) sau 12 tuần điều trị …… 47
3.3.2. Xét nghiệm men gan sau 12 tuần điều trị ………………………………… 47
3.3.3. Các tác không mong muốn sau 12 tuần điều trị ……………………….. 48
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN ………………………………………………………………….. 50
4.1. Đặc điểm về tuổi, giới và thời gian mắc bệnh trung bình ……………….. 50
4.2. Đặc điểm các thông số đƣợc sử dụng để đánh giá hiệu quả điều trị của
etanercept tại thời điểm bắt đầu nghiên cứu (T0) …………………………………. 52
4.3. Hiệu quả điều trị của etanercept sau 12 tuần …………………………………. 54
4.3.1. Hiệu quả giảm đau trên điểm VAS tại cột sống về đêm …………… 54
4.3.2. Hiệu quả giảm đau trên điểm VAS TB tại vị trí ngoài cột sống …. 55
4.3.3. Hiệu quả điều trị đánh giá qua số vị trí sƣng hoặc đau ngoài cột sống … 56
4.3.4. Hiệu quả điều trị đánh giá qua mức độ hoạt động bệnh …………… 57
4.3.5. Hiệu quả điều trị đánh giá trên chỉ số BASFI ………………………… 60
4.3.6. Hiệu quả điều trị đánh giá qua sự cải thiện khả năng vận động cột
sống thắt lƣng ………………………………………………………………………………. 62
4.3.7. Hiệu quả điều trị sau 12 tuần đánh giá qua các chỉ số pha viêm cấp . 64
4.3.8. Hiệu quả điều trị qua thay đổi lƣợng Hemoglobin trung bình ……. 66
4.3.9. Hiệu quả điều trị đánh giá qua việc giảm liều thuốc NSAIDs kèm theo … 67
4.4. Nhận xét tính an toàn của etanercept sau 12 tuần điều trị VCSDK ….. 68
4.4.1. Tính an toàn trên lâm sàng ……………………………………………………. 68
4.4.2. Tính an toàn trên các thông số cận lâm sàng …………………………….. 70
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………. 71
TÀI LIỆU THAM KHẢO
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ VÀ TÍNH AN TOÀN CỦA ETANERCEPT (ENBREL) SAU 12 TUẦN ĐIỀU TRỊ BỆNH VIÊM CỘT SỐNG DÍNH KHỚP THỂ HỖN HỢP