Đánh giá kết quả bước đầu của phẫu thuật điều trị vỡ sàn hốc mắt

Thuật ngữ vỡ sàn hốc mắt (blow out fracture) được đề ra vào năm 1957 nhằm mô tả tình trạng tăng áp lực thuỷ tĩnh trong hốc mắt gây nên vỡ xương [1, 2]. Những năm 1970, hiện tượng sa, kẹt mô hốc mắt xuống xoang hàm đã được làm rõ nhờ chụp cắt lớp CT scan ra đời [3]. Koomneer là người đầu tiên thấy rằng vì màng xương bị sa xuống xoang nên đã gây di lệch các cấu trúc màng liên cơ dính vào nó [1].
Dựa vào hình ảnh chụp CT scan, vỡ sàn hốc mắt được chia làm ba mức độ: 1. Độ 1 – Xương sàn hốc mắt không liên tục; Độ 2 – Vỡ nhỏ có mảnh xương; Đô 3 – Di lệch toàn bộ sàn hốc mắt cùng với các mô dính vào nó.
Các tác giả đều quan niệm nên phẫu thuật sớm 2 tuần đầu sau chấn thương mặc dù mắt còn phù nề hay chưa xuất hiện các dấu hiệu như lõm mắt hay song thị để tránh hiện tượng xơ hoá mô [3, 4].
Ở Việt Nam, phẫu thuật này chưa được chú ý một cách đúng mức do bệnh nhân ít, chấn thương toàn thân rất nặng và thiếu nguyên liệu vá sàn hốc mắt. Chúng tôi đã có giai đoạn sử dụng sụn sườn để vá sàn hốc mắt nhưng kết quả không tốt nên không làm nghiên cứu theo hướng này.
Ba năm gần đây (2008-2010), phẫu thuật này được làm thường xuyên hơn tại Bệnh viện Mắt trung ương nhờ đã có tấm Medpore do bác sỹ Newmann (ORBIS) cung cấp và lưới titan. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Đánh giá kết quả phẫu thuật trên một nhóm tương đối lớn bệnh nhân
với các loại mức độ tổn thương khác nhau để rút ra kết luận về ý nghĩa của phẫu thuật với các bệnh nhân Việt Nam (đặc điểm là đến muộn và nặng).
I.    ĐỐI   TƯỢNG   VÀ   PHƯƠNG   PHÁP NGHIÊN CỨU
Mười hai (12) bệnh nhân bị vỡ sàn hốc mắt sau chấn thương mắt được thăm khám và đánh giá tổn thương.
Thăm khám và phân loại tổn thương:
Bệnh nhân được đánh giá thị lực và khám nhãn cầu để phát hiện các tổn thương mắt do chấn thương phối hợp. Vận nhãn lên trên được đánh giá bằng cách đo khoảng cách từ bờ mi dưới đến rìa dưới giác mạc khi nhìn lên trên. Lõm mắt được đánh giá bằng thước đo độ lồi Hertel. Các kết quả trước và sau mổ được ghi vào file Excel và phân tích. Cách thức phẫu thuật:
Các bệnh nhân có chỉ định phẫu thuật đều được gây mê nội khí quản.
Gây tê dưới da bổ xung bằng thuốc lidocaine pha adrenaline 1/10 000 để làm co mạch.
Rạch kết mạc cùng đồ dưới phối hợp mở góc ngoài mi dưới hay rạch cách bờ mi dưới 1mm. Cầm máu.
Rạch màng xương bằng dao điện. Dùng dụng cụ tách màng xương và bộc lộ tổn thương xương thành dưới hốc mắt. Dùng panh Farabeuf tách và vén mỡ hốc mắt bị sa lên trên.
Đo diện khuyết xương bằng bìa vô khuẩn. Đặt tấm Goretex hay lưới titan có phủ Goretex vá sàn hốc mắt và bắt vít cố định.
Khâu phục hồi màng xương.
Khâu đóng vết mổ (nếu qua đường kết mạc cùng đồ dưới, cần khâu cố định nhánh dây chằng mi ngoài để tránh lật mi sau mổ).
Bệnh nhân được dùng kháng sinh toàn thân nhưng không được dùng corticoid ´ 7 ngày sau mổ.
Theo dõi sau mổ: Bệnh nhân được xuất viện ngày thứ hai sau mổ và được khám lại sau 2 – 3 tuần lễ. Khi khám lại, bệnh nhân được đo độ lồi và đánh giá vận nhãn theo cách tương tự trước khi phẫu thuật.

Vỡ sàn hốc mắt đang trở thành một vấn đề trong xử trí chấn thương mắt tại Việt Nam. Bệnh nhân bị chấn thương đến khám vì lõm mắt gây ảnh hưởng thẩm mỹ hay song thị gây trở ngại trong sinh hoạt. Mục tiêu: Đánh giá kết quả phẫu thuật vá sàn hốc mắt. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Chúng tôi báo cáo 12 trường hợp bị vỡ sàn hốc mắt với mức độ khác nhau, đã được phẫu thuật sử dụng lưới titan hay tấm Medpore. Nghiên cứu cho thấy lưới titan phù hợp với những vỡ sàn hốc mắt rộng (Độ 3) trong khi tấm Med- pore có thể áp dụng với những tổn thương nhẹ (độ 1 hay 2). Kết quả: Hiện tượng đẩy lưới Medpore hay cảm giác dị vật hốc mắt xuất hiện ở 3 bệnh nhân. Chỉ có 1 bệnh nhân cần lấy và thay tấm Medpore và theo dõi lâu dài do song thị tăng lên sau phẫu thuật. 2 bệnh nhân xuất hiện hiện tượng đẩy tấm Medpore nhưng không thấy quay lại để phẫu thuật. Kết luận: Vỡ sàn hốc mắt có thể phẫu thuật thành công. Tuy nhiên, cần quan sát, đánh giá kích thước vùng khuyết xương trước khi đề ra cách thức xử trí cụ thể.