Đánh giá kết quả của bài thuốc Thái Bình HV kết hợp xoa bóp bấm huyệt điều trị viêm quanh khớp vai thể đơn thuần

Luận văn thạc sĩ y học Đánh giá kết quả của bài thuốc Thái Bình HV kết hợp xoa bóp bấm huyệt điều trị viêm quanh khớp vai thể đơn thuần.Khớp vai là khớp có tầm vận động rộng và linh hoạt nhất so với các khớp khác trong cơ thể. Sự hoạt động linh hoạt của khớp vai cũng làm cho khớp vai chịu nhiều áp lực và rất dễ bị tổn thương do các vi chấn thương, chấn thương, sự căng giãn quá mức và vấn đề thiểu dưỡng [1]. Viêm quanh khớp vai là một bệnh lý khớp thường gặp trong nhóm bệnh ở phần mềm quanh khớp đã được mô tả trong danh mục phân loại bệnh tật ICD-10 là M75 [2]. Viêm quanh khớp vai (Periarthritis humeroscapularis) là thuật ngữ dùng chung cho các bệnh lý viêm các cấu trúc phần mềm quanh khớp vai: gân, túi thanh dịch, bao khớp; không bao gồm các bệnh lý có tổn thương đầu xương, sụn khớp và màng hoạt dịch như viêm khớp nhiễm khuẩn, viêm khớp dạng thấp [3]. Bệnh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên, nhưng biểu hiện trên lâm sàng thường là đau và hạn chế vận động khớp vai, các triệu chứng này gây ảnh hưởng nhiều đến lao động và sinh hoạt của người bệnh [4].

Theo một số nghiên cứu trên thế giới, tỷ lệ mắc bệnh VQKV vào khoảng 2% đến 5% dân số [5], ở những người lao động Pháp tỷ lệ bệnh là 8,6 % [6]. Trong 10 năm (1991- 2000) số bệnh nhân viêm quanh khớp vai chiếm 13,24% tổng số bệnh nhân điều trị ngoại trú tại khoa Cơ – Xương – Khớp bệnh viện Bạch Mai [7]. Tại Mỹ có 80% dân số trong đời ít nhất một lần bị viêm quanh khớp vai [8]. Kết quả từ một nghiên cứu dân số dọc ở Na Uy trong vòng 14 năm từ 1990 đến 2004, tỷ lệ đau vai trong 1 năm là 46,7% vào năm 1990, 48,7% vào năm 1994 và 55,2% vào năm 2004 [9].
Y học hiện đại điều trị VQKV thường sử dụng thuốc kháng viêm, giảm đau (non-steroid, corticoid hoặc các dẫn xuất…), thuốc giãn cơ. Tuy nhiên, chưa có bằng chứng rõ ràng về hiệu quả lâu dài cũng như chưa có phác đồ cụ thể được khuyến cáo [7]. Do đó việc tìm ra phương pháp điều trị đơn giản, hiệu quả và an
2
toàn cho bệnh nhân là vấn đề cấp thiết cần được đặt ra.
Theo Y học cổ truyền, VQKV thuộc phạm vi chứng kiên tý và có nhiều phương pháp khác nhau để điều trị như: châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, dùng thuốc sắc uống…. [10]. Vấn đề chọn lựa một phương pháp tối ưu mang lại hiệu quả cao cho người bệnh cũng như thuận tiện, dễ thực hiện cho nhân viên y tế, đồng thời làm giảm bớt gánh nặng thời gian, kinh tế cho người bệnh và xã hội là điều thật sự cần thiết, để tìm ra thêm một phương pháp kết hợp, giúp bệnh nhân cũng như các nhà lâm sàng có thêm sự lựa chọn về phương pháp đa trị liệu.
Việc sử dụng bài thuốc YHCT kết hợp phương pháp xoa bóp bấm huyệt đã được áp dụng điều trị từ rất lâu tại Bệnh viện Tuệ Tĩnh mang lại hiệu quả rõ rệt trên bệnh nhân VQKV. Trên thực tế điều trị lâm sàng, chúng tôi thấy Bài thuốc Thái Bình HV, mà tiền thân là Bài thuốc Thái Bình, được cố Bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng sưu tầm, giới thiệu trong quyển sách Toa thuốc Đông y cổ truyền Việt Nam, là bài thuốc được sử dụng và lưu truyền từ lâu trong dân gian, xây dựng từ các vị thuốc Nam quen thuộc, rẻ tiền, có tác dụng khu phong, trừ thấp, thông kinh lạc, ích can thận, chống viêm, giảm đau [11] được ứng dụng điều trị VQKV có hiệu quả cao. Tuy nhiên, chưa có tác giả nào nghiên cứu phương pháp điều trị viêm quanh khớp vai bằng Bài thuốc Thái Bình HV kết hợp xoa bóp bấm huyệt mang tính hệ thống. Vì vậy, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Đánh giá kết quả của bài thuốc Thái Bình HV kết hợp xoa bóp bấm huyệt điều trị viêm quanh khớp vai thể đơn thuần” với mục tiêu:
1. Đánh giá kết quả của bài thuốc Thái Bình HV kết hợp xoa bóp bấm huyệt
điều trị viêm quanh khớp vai thể đơn thuần.
2. Theo dõi tác dụng không mong muốn của phương pháp

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………………………………………………1
Chƣơng 1. TỔNG QUAN……………………………………………………………………………….3
1.1. Tổng quan viêm quanh khớp vai theo Y học hiện đại ……………………….3
1.1.1. Giải phẫu khớp vai………………………………………………………………………..3
1.1.2. Sinh lí khớp vai…………………………………………………………………………….6
1.1.3. Viêm quanh khớp vai theo Y học hiện đại……………………………………..6
1.2. Viêm quanh khớp vai theo Y học cổ truyền……………………………………..12
1.2.1. Bệnh danh…………………………………………………………………………………..12
1.2.2. Bệnh nguyên……………………………………………………………………………….12
1.2.3. Các thể bệnh và điều trị……………………………………………………………….13
1.3. Tổng quan về bài thuốc nghiên cứu………………………………………………….15
1.3.1. Tên bài thuốc: Thái Bình HV………………………………………………………15
1.3.2. Xuất xứ ………………………………………………………………………………………15
1.3.3. Công năng – chủ trị …………………………………………………………………….16
1.3.4. Cách dùng:………………………………………………………………………………….16
1.3.5. Phân tích bài thuốc………………………………………………………………………16
1.3.6. Các nghiên cứu về Bài thuốc “Thái Bình HV”……………………………..21
1.4. Tổng quan về xoa bóp bấm huyệt …………………………………………………….22
1.5. Tình hình nghiên cứu viêm quanh khớp vai trên thế giới và Việt Nam
…………………………………………………………………………………………………………..23
1.5.1. Trên thế giới ……………………………………………………………………………….23
1.5.2. Tại Việt Nam………………………………………………………………………………25
Chƣơng 2. CHẤT LIỆU, ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU………………………………………………………………………………………………………………27
2.1. Chất liệu nghiên cứu …………………………………………………………………………27
2.1.1. Bài thuốc nghiên cứu…………………………………………………………………..272.1.2. Phương pháp XBBH điều trị Viêm quanh khớp vai ……………………..28
2.2. Đối tƣợng nghiên cứu………………………………………………………………………..28
2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo YHHĐ……………………………………..28
2.2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo YHCT………………………………………29
2.2.3. Tiêu chuẩn loại trừ………………………………………………………………………29
2.3. Địa điểm và thời gian nghiên cứu……………………………………………………..29
2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu………………………………………………………………….30
2.4.1. Thiết kế nghiên cứu …………………………………………………………………….30
2.4.2. Cỡ mẫu……………………………………………………………………………………….30
2.4.3. Chọn mẫu …………………………………………………………………………………..30
2.5. Chỉ tiêu nghiên cứu …………………………………………………………………………..30
2.5.1. Chỉ tiêu đặc điểm chung………………………………………………………………30
2.5.2. Chỉ tiêu đánh giá kết quả điều trị………………………………………………….30
2.6. Các bƣớc tiến hành nghiên cứu ………………………………………………………..33
2.7. Khống chế sai số………………………………………………………………………………..36
2.8. Xử lý số liệu……………………………………………………………………………………….36
2.9. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu …………………………………………………….36
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………………………39
3.1. Đặc điểm của đối tƣợng nghiên cứu …………………………………………………39
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi………………………………………………………..39
3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo giới tính…………………………………………………40
3.1.3. Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp …………………………………………..40
3.1.4. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh…………………………………41
3.1.5. Phân bố bệnh nhân theo vị trí tổn thương……………………………………..42
3.1.6. Đặc điểm mức độ đau theo thang điểm VAS trước điều trị …………..42
3.1.7. Đặc điểm tầm vận động khớp vai trước điều trị ……………………………43
3.1.8. Phân bố bệnh nhân theo đặc điểm khớp vai trên siêu âm………………44
3.1.9. Phân bố bệnh nhân theo kết quả trên phim X-Quang ……………………453.2. Kết quả điều trị của Bài thuốc Thái Bình HV kết hợp XBBH…………46
3.2.1. Sự thay đổi mức độ đau theo thang điểm VAS …………………………….46
3.2.2. Sự thay đổi tầm vận động khớp vai trước – sau điều trị ………………..48
3.2.3. Sự thay đổi thang điểm Constant – Murley A.H.R ……………………….55
3.3. Kết quả điều trị chung………………………………………………………………………58
3.3.1. Kết quả chung sau 10 ngày điều trị………………………………………………58
3.3.2. Kết quả chung sau 20 ngày điều trị………………………………………………59
3.4. Tác dụng không mong muốn ……………………………………………………………60
3.4.1. Biến đổi một số chỉ số xét nghiệm cận lâm sàng…………………………..60
3.4.2. Một số tác dụng không mong muốn trên lâm sàng ……………………….61
Chƣơng 4. BÀN LUẬN…………………………………………………………………………………62
4.1. Đặc điểm của đối tƣợng nghiên cứu …………………………………………………62
4.1.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi………………………………………………………..62
4.1.2. Phân bố bệnh nhân theo giới tính…………………………………………………63
4.1.3. Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp …………………………………………..65
4.1.4. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh…………………………………65
4.1.5. Phân bố bệnh nhân theo vị trí tổn thương……………………………………..65
4.1.6. Đặc điểm mức độ đau theo thang điểm VAS trước điều trị …………..66
4.1.8. Phân bố bệnh nhân theo đặc điểm khớp vai trên siêu âm………………67
4.1.9. Phân bố bệnh nhân theo kết quả trên phim X-Quang ……………………68
4.2. Kết quả điều trị của bài thuốc Thái Bình HV kết hợp XBBH điều trị
VQKV thể đơn thuần ……………………………………………………………………………….68
4.2.1. Sự thay đổi mức độ đau theo thang điểm VAS trước – sau điều trị .68
4.2.2. Sự thay đổi tầm vận động khớp vai trước – sau điều trị ………………..71
4.2.3. Sự thay đổi điểm theo thang điểm Constant – Murley …………………..75
4.2.4. Sự thay đổi kết quả điều trị chung………………………………………………..76
4.3. Tác dụng không mong muốn ……………………………………………………………79
4.3.1. Biến đổi một số chỉ số xét nghiệm cận lâm sàng……………………………..794.3.2. Một số triệu chứng không mong muốn trên lâm sàng ……………………..79
KẾT LUẬN…………………………………………………………………………………………………..80
KIẾN NGHỊ………………………………………………………………………………………………….82
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤ

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Thành phần của bài thuốc “Thái Bình HV” ……………………………………27
Bảng 2.2. Phân loại mức độ đau theo thang điểm VAS…………………………………..31
Bảng 2.3. Phân loại tầm vận động khớp vai theo McGill – Mc ROMI [59]……..32
Bảng 2.4. Phân loại kết quả điều trị chung theo thang Constant – Murley A.H.G
……………………………………………………………………………………………………………….33
Bảng 3.1. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh …………………………………..41
Bảng 3.2. Phân bố bệnh nhân theo vị trí tổn thương ……………………………………….42
Bảng 3.3. Đặc điểm mức độ đau theo thang điểm VAS trước điều trị……………..42
Bảng 3.4. Đặc điểm tầm vận động khớp vai bệnh nhân nghiên cứu trước điều trị
……………………………………………………………………………………………………………….43
Bảng 3.5. Phân bố bệnh nhân theo đặc điểm khớp vai trên siêu âm…………………44
Bảng 3.6. Phân bố bệnh nhân theo kết quả trên phim X-Quang………………………45
Bảng 3.7. Sự thay đổi mức độ đau theo thang điểm VAS trước – sau điều trị….46
Bảng 3.8. Sự thay đổi giá trị trung bình điểm đau VAS trước – sau điều trị …….47
Bảng 3.9. Sự thay đổi động tác dạng vai trước – sau điều trị …………………………..48
Bảng 3.10. Sự thay đổi giá trị trung bình động tác dạng vai trước – sau điều trị.49
Bảng 3.11. Sự thay đổi động tác xoay trong trước – sau điều trị ……………………..50
Bảng 3.12. Sự thay giá trị trung bình động tác xoay trong trước – sau điều trị …51
Bảng 3.13. Sự thay đổi động tác xoay ngoài trước – sau điều trị……………………..52
Bảng 3.14. Sự thay giá trị trung bình động tác xoay ngoài trước – sau điều trị…53
Bảng 3.15. Sự thay đổi lực nâng của vai ………………………………………………………..54
Bảng 3.16. Sự thay đổi điểm thành phần theo thang điểm Constant – Murley …55
Bảng 3.17. Sự thay đổi điểm tổng theo thang điểm Constant – Murley ……………56
Bảng 3.18. Biến đổi một số chỉ số huyết học và sinh hóa máu………………………..60
Bảng 3.19. Một số tác dụng không mong muốn của bài thuốc Thái Bình HV …61
Bảng 3.20. Tác dụng không mong muốn của phương pháp XBBH…………………61DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Phân bố bệnh nhân theo tuổi ………………………………………………..39
Biểu đồ 3.2.. Phân bố bệnh nhân theo giới ……………………………………………….40
Biểu đồ 3.3. Đặc điểm nghề nghiệp của bệnh nhân nghiên cứu…………………40
Biểu đồ 3.4. Kết quả chung sau 10 ngày điều trị……………………………………….58
Biểu đồ 3.5. Kết quả chung sau 20 ngày điều trị……………………………………….59DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1.1. Giải phẫu khớp và xương của khớp vai ………………………………………3
Hình 1.2. Giải phẫu khớp và dây chằng của khớp vai…………………………………4
Hình 1.3. Giải phẫu cơ vùng khớp vai ……………………………………………………….4
Hình 1.4. Các thành phần liên quan khớp vai qua diện cắt đứng…………………5
Hình 1.5. Các động tác của khớp vai………………………………………………………….6
Hình 1.6. Sách “Toa thuốc Đông y cổ truyền Việt Nam”………………………….15
Hình 2.1. Thang điểm đánh giá đau VAS…………………………………………………3