Đánh giá kết quả điều trị đau cột sống thắt lưng do thoái hóa cột sống bằng bài thuốc KNC kết hợp siêu âm trị liệu và điện châm

Luận văn thạc sĩ y học cổ truyền Đánh giá kết quả điều trị đau cột sống thắt lưng do thoái hóa cột sống bằng bài thuốc KNC kết hợp siêu âm trị liệu và điện châm.Đau cột sống thắt lưng là một bệnh lý rất thƣờng gặp trong đời sống hàng ngày và trên lâm sàng. Bệnh gặp ở cả nam và nữ, ở các lứa tuổi, nhất là lứa tuổi lao động [1], [2], [3]. Ở Mỹ, tỷ lệ mắc bệnh đau cột sống thắt lƣng hàng năm là 15-20%. Theo Hội chỉnh hình Mỹ: 60-80% dân Mỹ bị đau lƣng gây tốn kém về chăm sóc và điều trị cũng nhƣ thiệt hại về ngày giờ công lao động rất lớn [4].
Ở Việt Nam, đau xƣơng khớp chiếm 20% các bệnh đến bệnh viện khám, các vị trí thoái hóa: Thắt lƣng 31%, cột sống cổ 14%, gối 13%, háng 8%, ngón tay 6%, khớp khác 21%. Một công trình nghiên cứu ở Hải Hƣng – Quảng Ninh cũng chothấy tỷ lệ đau cột sống thắt lƣng ở quân nhân là 24,18%, ở công nhân là 27,11%, làm giảm khả năng lao động, ảnh hƣởng tới năng suất lao động, chiến đấu, cũng nhƣ ảnh hƣởng tới sinh hoạt hàng ngày [5].

Đau cột sống thắt lƣng là một chứng bệnh do nhiều nguyên nhân gây ra, trong đó thoái hóa cột sống là một nguyên nhân quan trọng. Thoái hóa cột sống gặp ở mọi chủng tộc, mọi miền khí hậu, địa lý…Tỷ lệ bệnh tăng theo tuổi. Đau cột sống thắt lƣng do thoái hóa là một bệnh mãn tính, mang tính chất xã hội, có tính phổ biến cao, diễn biến kéo dài với những đợt cấp tính có khi rất nặng, gây ảnh hƣởng tới lao động và sinh hoạt[6], [7], [8]. Do đó, vấn đề điều trị đau cột sống thắt lƣng do thoái hóa làm sao cho có hiệu quả tốt nhất đã và đang trở thành vấn đề đƣợc nhiều quốc gia quan tâm. Hiện nay, có rất nhiều phƣơng pháp điều trị đƣợc áp dụng, từ YHCT tới YHHĐ nhƣng kết quả còn có những hạn chế.
Bài thuốc “KNC” đã đƣợc Học Viện y dƣợc học cổ truyền Việt Nam nghiên cứu độc tính cấp, độc tính bán trƣờng diễn và nghiên cứu dƣợc lý cho thấy bài thuốc có tác dụng trong điều trị thoái hóa khớp nói chung, thoái hóa2 cột sống thắt lƣng nói riêng [9]. Bên cạnh đó điều trị thoái hóa cột sống thắt lƣng bằng phƣơng pháp điện châm kết hợp siêu âm điều trị cũng mang lại một số kết quả khả quan cho ngƣời bệnh. Để nâng cao hiệu quả điều trị, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Đánh giá kết quả điều trị đau cột sống thắt lưng do thoái hóa cột sống bằng bài thuốc KNC kết hợp siêu âm trị liệu và điện châm” với hai mục tiêu:
1. k t qu u trị ột s ng th    ư   do thoái hóa cột s ng bằng bài thu c KNC k t hợp siêu âm trị liệ ện châm trên một s ch s lâm sàng và c n lâm sàng.
2. Theo dõi tác dụng không mong mu n củ    ư        

MỤC LỤC Đánh giá kết quả điều trị đau cột sống thắt lưng do thoái hóa cột sống bằng bài thuốc KNC kết hợp siêu âm trị liệu và điện châm
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN………………………………………………………………… 3
1.1. ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƢNG DO THOÁI HÓA CỘT SỐNG
THEO Y HỌC HIỆN ĐẠI………………………………………………………….. 3
1.1.1. Khái niệm……………………………………………………………………………. 3
1.1.2. Đặc điểm giải phẫu vùng thắt lƣng…………………………………………. 3
1.1.3. Nguyên nhân gây đau vùng thắt lƣng ……………………………………… 4
1.1.4. Đau cột sống thắt lƣng do thoái hóa cột sống…………………………… 5
1.1.5. Lâm sàng …………………………………………………………………………….. 7
1.1.6. Dấu hiệu X quang ………………………………………………………………… 7
1.1.7. Chẩn đoán …………………………………………………………………………… 8
1.1.8. Điều trị ……………………………………………………………………………….. 8
1.2. ĐAU CỘT SỐNG THẮT LƢNG DO THOÁI HÓA CỘT SỐNG
THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN……………………………………………………… 9
1.2.1. Bệnh nguyên và bệnh cơ……………………………………………………….. 9
1.2.2. Thể lâm sàng ……………………………………………………………………… 10
1.3. TỔNG QUAN VỀ BÀI THUỐC KNC ……………………………………….. 12
1.3.1. Thành phần………………………………………………………………………… 12
1.3.2. Tình hình nghiên cứu các vị thuốc có trong bài thuốc “KNC” …. 14
1.4. PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ BẰNG ĐIỆN CHÂM ……………………… 15
1.4.1. Định ngh a điện châm …………………………………………………………. 15
1.4.2. Cơ chế tác dụng của châm cứu …………………………………………….. 15
1.4.3. Tác dụng……………………………………………………………………………. 17
1.4.4. Chỉ định và chống chỉ định ………………………………………………….. 17
1.4.5. Tai biến, cách đề phòng và xử trí………………………………………….. 17
1.5. PHƢƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ BẰNG SIÊU ÂM TRỊ LIỆU ……………. 18
1.5.1. Đại cƣơng………………………………………………………………………….. 18
1.5.2. Tác dụng điều trị ………………………………………………………………… 191.5.3. Chỉ định và chống chỉ định ………………………………………………….. 19
1.5.4. Tác dụng phụ……………………………………………………………………… 20
1.6. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƢỚC…………… 20
1.6.1. Tại Việt Nam……………………………………………………………………… 20
1.6.2. Trên thế giới………………………………………………………………………. 21
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……… 23
2.1. CHẤT LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG TIỆN NGHIÊN CỨU.. 23
2.1.1. Chất liệu nghiên cứu …………………………………………………………… 23
2.1.2. Phƣơng tiện nghiên cứu ………………………………………………………. 23
2.2. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ……………………………………………………. 24
2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân đau cột sống thắt lƣng do thoái hóa
cột sốngtheo Y học hiện đại………………………………………………………. 24
2.2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân đau cột sống thắt lƣng do thoái hóa
cột sốngtheo Y học cổ truyền ……………………………………………………. 25
2.3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ………………………………………………. 26
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………….. 26
2.3.2. Quy trình nghiên cứu ………………………………………………………….. 26
2.3.3. Các chỉ số theo dõi trong nghiên cứu…………………………………….. 29
2.3.4. Tiêu chuẩn đánh giá kết quả điều trị……………………………………… 30
2.4. ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN NGHIÊN CỨU……………………………………. 33
2.5. XỬ LÝ SỐ LIỆU ……………………………………………………………………… 33
2.6. VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU ……………………………. 34
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………… 36
3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ……………………. 36
3.1.1. Tuổi ………………………………………………………………………………….. 36
3.1.2. Giới…………………………………………………………………………………… 37
3.1.3. Nghề nghiệp ………………………………………………………………………. 37
3.1.4. Thời gian mắc bệnh…………………………………………………………….. 383.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ TRÊN MỘT SỐ CHỈ SỐ LÂM SÀNG VÀ
CẬN LÂM SÀNG …………………………………………………………………… 38
3.2.1. Cải thiện về mức độ đau sau điều trị……………………………………… 38
3.2.2. Cải thiện về độ giãn cột sống thắt lƣng sau điều trị…………………. 40
3.2.3. Cải thiện tầm vận động cột sống thắt lƣng sau điều trị ……………. 41
3.2.4. Cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày qua bộ câu hỏi Oswestry . 44
3.2.5. Kết quả điều trị một số chứng trạng theo YHCT…………………….. 45
3.2.6. Sự thay đổi các chỉ số cận lâm sàng ……………………………………… 47
3.2.7. Kết quả điều trị chung…………………………………………………………. 48
3.3. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN ……………………………………….. 49
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………. 50
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU……………. 50
4.1.1. Tuổi ………………………………………………………………………………….. 50
4.1.2. Giới…………………………………………………………………………………… 51
4.1.3. Nghề nghiệp ………………………………………………………………………. 52
4.1.4. Thời gian mắc bệnh…………………………………………………………….. 52
4.2. KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ ……………………………………………………………….. 53
4.2.1. Sự cải thiện mức độ đau………………………………………………………. 53
4.2.2. Độ giãn CSTL ……………………………………………………………………. 56
4.2.3. Tầm vận động…………………………………………………………………….. 57
4.2.4. Sự cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày…………………………… 59
4.2.5. Đánh giá trên cận lâm sàng………………………………………………….. 61
4.2.6. Kết quả điều trị chung…………………………………………………………. 61
4.3. TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN ……………………………………….. 65
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………. 66
KIẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………… 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤCDANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Bảng 2.1. Triệu chứng bệnh theo YHCT ……………………………………………….. 25
Bảng 2.2. Đánh giá mức độ đau theo thang điểm VAS……………………………. 30
Bảng 2.3. Đánh giá phân loại độ giãn cột sống thắt lƣng …………………………. 31
Bảng 2.4. Đánh giá tầm vận động cột sống thắt lƣng ………………………………. 32
Bảng 2.5. Phân loại tầm vận động cột sống thắt lƣng………………………………. 32
Bảng 2.6. Đánh giá chức năng sinh hoạt hàng ngày………………………………… 33
Bảng 3.1.Phân bố bệnh nhân theo tuổi…………………………………………………… 36
Bảng 3.2.Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp ………………………………………. 37
Bảng 3.3.Phân bố bệnh nhân theothời gian mắc bệnh……………………………… 38
Bảng 3.4. Phân loại mức độ đau theo thang điểmVAS trƣớc và sau điều trị . 39
Bảng 3.5. Chênh lệch độ giãn cột sống thắt lƣng trƣớc và sau điều trị ………. 40
Bảng 3.6. Độ giãn cột sống thắt lƣng của 2 nhóm trƣớc và sau điều trị……… 41
Bảng 3.7. Tầm vận động gấp trƣớc và sau điều trị ………………………………….. 41
Bảng 3.8. Tầm vận động duỗi trƣớc và sau điều trị…………………………………. 42
Bảng 3.9. Tầm vận động nghiêng trƣớc và sau điều trị……………………………. 42
Bảng 3.10. Tầm vận động xoay trƣớc và sau điều trị ………………………………. 43
Bảng 3.11. Phân loại mức độ hạn chế vận động trƣớc và sau điều trị………… 43
Bảng 3.12. Đánh giá CNSHHN trƣớc và sau điều trị………………………………. 44
Bảng 3.13. Phân loại CNSHHN trƣớc và sau điều trị………………………………. 44
Bảng 3.14. Sự thay đổi một số đặc điểm mạch, lƣỡi theo YHCT ……………… 45
Bảng 3.15. Thay đổi một số chứng trạng YHCT sau 20 ngàyđiều trị ………… 46
Bảng 3.16. Sự thay đổi các chỉ số cận lâm sàng trƣớc và sau điều trị………… 47
Biểu đồ 3.1. Phân bố bệnh nhân theo giới ……………………………………………… 37
Biểu đồ 3.2. Điểm VAS trung bình qua các thời điểm…………………………….. 38
Biểu đồ 3.3. Độ giãn cột sống thắt lƣng tại các thời điểm………………………… 40
Biểu đồ 3.4. Kết quả điều trị chung sau 10 ngày. ……………………………………. 48
Biều đồ 3.5. Kết quả điều trị chung sau 20 ngày. ……………………………………. 48DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
Sơ đồ 2.1. Sơ đồ nghiên cứu ………………………………………………………………… 

Đánh giá kết quả điều trị đau cột sống thắt lưng do thoái hóa cột sống bằng bài thuốc KNC kết hợp siêu âm trị liệu và điện châm