Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối bằng bài thuốc Tam tý thang kết hợp với bài tập vận động khớp gối
Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối bằng bài thuốc Tam tý thang kết hợp với bài tập vận động khớp gối.Hiện nay tại Việt Nam bệnh lý khớp gối ngày càng phổ biến, trong đó tỷ lệ bệnh nhân (BN) thoái hóa khớp (THK) ngày càng tăng. Khớp gối bị thoái hóa không những làm ảnh hưởng đến sinh hoạt và khả năng lao động của người bệnh mà còn để lại di chứng đau kéo dài, biến dạng trục chi dưới, mất vững và giới hạn tầm vận động (TVĐ) khớp gối [1]. THK là một bệnh lý mạn tính bao gồm tổn thương sụn khớp là chủ yếu, kèm theo tổn thương xương dưới sụn, dây chằng, các cơ cạnh khớp và màng hoạt dịch. Đây là một bệnh được đặc trưng bởi các rối loạn cấu trúc và chức năng của một hoặc nhiều khớp [2].
Ở Mỹ hàng năm có 21 triệu người mắc bệnh THK, với 4 triệu người phải nằm viện, khoảng 100.000 BN không thể đi lại được do THK gối nặng. THK gối là nguyên nhân gây tàn tật cho người có tuổi đứng thứ hai sau bệnh tim mạch [3].
Ở Việt Nam, THK đứng hàng thứ ba (4,66%) trong các bệnh có tổn thương khớp nói chung, trong đó THK gối chiếm 56,5% tổng số các bệnh khớp do thoái hóa cần điều trị nội trú [4].
Việc điều trị bệnh lý này luôn là một vấn đề khó khăn dù đó là điều trị nội khoa hay ngoại khoa. Y học hiện đại (YHHĐ) điều trị THK gối chủ yếu là dùng các nhóm thuốc giảm đau, chống viêm toàn thân hoặc tiêm trực tiếp vào khớp gối. Mặc dù các nhóm thuốc này có tác dụng làm giảm đau, làm chậm quá trình THK, nhưng cũng có nhiều tác dụng phụ như gây xuất huyết tiêu hóa, suy thận, suy gan…2
Bài thuốc “ Tam tý thang” là bài thuốc cổ phương có tác dụng trừ phong thấp, chỉ thống tý, dưỡng can thận, bổ khí huyết có tác dụng tốt với nhiều chứng đau mạn tính như: Đau lưng, đau thần kinh tọa và đau các khớp khác…Đặc biệt trên lâm sàng rất được trọng dụng để điều trị THK.
Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc YHCT, nhu cầu về phục hồi chức năng (PHCN) cũng được đặt ra. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc lấy lại chức năng khớp gối một cách nhanh chóng và tránh để lại di chứng cứng khớp sau này. Tuy nhiên không phải BN nào cũng được luyện tập PHCN một cách bài bản và thường xuyên [5].
Trên thực tiễn lâm sàng, việc kết hợp các phương pháp điều trị của YHCT với các phương pháp vật lý trị liệu của YHHĐ rất phổ biến và mang lại kết quả khả quan. Trong đó, việc kết hợp dùng bài thuốc YHCT với bài tập vận động khớp gối dùng điều trị giảm đau trong các chứng đau khớp đã được áp dụng tại nhiều cơ sở YHCT trong bệnh viện đa khoa cho hiệu quả tốt. Tuy nhiên có ít các nghiên cứu đánh giá khoa học hiệu quả của việc kết hợp này.
Do vậy, nhằm góp phần cung cấp những bằng chứng khoa học cho phác đồ kết hợp thuốc YHCT và bài tập vận động khớp gối trong điều trị giảm đau đối với bệnh lý cơ xương khớp, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài “Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối bằng bài thuốc Tam tý thang kết hợp với bài tập vận động khớp gối” với các mục tiêu sau:
1. Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối của bài thuốc “Tam tý thang” kết hợp với bài tập vận động khớp gối.
2. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến kết quả điều trị
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………….. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU……………………………………………….. 3
1.1. Giải phẫu khớp gối ……………………………………………………………………….. 3
1.2. Chức năng khớp gối………………………………………………………………………………..4
1.3. Bệnh thoái hóa khớp theo y học hiện đại………………………………………………….5
1.4. Bệnh thoái hóa khớp gối theo quan niệm của y học cổ truyền…………………13
1.5. Một số nghiên cứu về điều trị thoái hóa khớp ở trên thế giới và Việt Nam 16
1.6.Vai trò của vật lý trị liệu-Phục hồi chức năng trong điều trị thoái hóa khớp18
1.7. Tổng quan về bài thuốc nghiên cứu ……………………………………………………….24
CHƯƠNG 2: CHẤT LIỆU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU………………………………………………………………………………….. 26
2.1. Chất liệu nghiên cứu ……………………………………………………………………………..26
2.2. Đối tượng nghiên cứu ……………………………………………………………………………27
2.3. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………………………….29
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………… 40
3.1. Đặc điểm chung của 2 nhóm bệnh nhân nghiên cứu……………………………….40
3.2. Đánh giá kết quả điều trị thoái hóa khớp gối của bài thuốc “Tam tý thang”
kết hợp với bài tập vận động khớp gối. …………………………………………………………46
3.3. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến kết quả điều trị……………………………..57
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN …………………………………………………………………. 61
4.1. Bàn luận về đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu…………………………………………61
4.2. Bàn luận về đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh nhân trước điều trị …..64
4.3. Đánh giá hiệu quả điều trị………………………………………………………………………69
4.4. Bàn luận về tác dụng của tập vận động trong điều trị thoái hóa khớp gối…76
4.5. Một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị thoái hóa khớp gối…………. 78
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………. 81
KIẾN NGHỊ……………………………………………………………………………………… 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤCDANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo tuổi của 2 nhóm nghiên cứu ………..40
Bảng 3.2. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo giới của 2 nhóm nghiên cứu………..40
Bảng 3.3. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp của 2 nhóm nghiên
cứu ……………………………………………………………………………………… 41
Bảng 3.4. Đặc điểm về thời gian mắc bệnh của 2 nhóm nghiên cứu………………….41
Bảng 3.5. Đặc điểm về BMI của 2 nhóm nghiên cứu ……………………………………….42
Bảng 3.6. Phân bố vị trí khớp bị tổn thương …………………………………………………….42
Bảng 3.7.Các triệu chứng lâm sàng trước nghiên cứu……………………………………….43
Bảng 3.8. Mức độ đau theo thang điểm VAS trước điều trị ………………………………43
Bảng 3.9. Mức độ tổn thương chức năng khớp gối theo Lequesne ……………………44
Bảng 3.10. Đánh giá tầm vận động khớp gối của 2 nhóm trước điều trị…………….44
Bảng 3.11. Đánh giá chỉ số gót – mông của 2 nhóm trước điều trị……………………..45
Bảng 3.12. Đánh giá mức độ tổn thương khớp gối trên XQuang ………………………45
Bảng 3.13. Chỉ số VAS sau 30 ngày không dùng thuốc……………………………………48
Bảng 3.14.Tốc độ máu lắng trung bình trước và sau 21 ngày điều trị………………..56
Bảng 3.15. Kết quả điều trị theo Lequesne giữa 2 nhóm BMI khác nhau ………….57
Bảng 3.16. Kết quả điều trị theo Lequesne giữa 2 nhóm tuổi khác nhau……………58
Bảng 3.17. Kết quả điều trị theo Lequesne giữa 2 giới khác nhau……………………..59
Bảng 3.18. Kết quả điều trị theo Lequesne giữa 2 nhóm thời gian đau………………60DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Thay đổi chỉ số VAS trung bình tại các thời điểm…………………………46
Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ bệnh nhân ở các mức độ đau theo VAS……………………………….47
Biểu đồ 3.3. So sánh hiệu quả điều trị theo VAS sau 21 ngày …………………………..48
Biểu đồ 3.4. Thay đổi chỉ số Lequesne qua các thời điểm nghiên cứu……………….49
Biểu đồ 3.5. Phân loại mức độ phục hồi chức năng vận động theo Lequesne…….50
Biểu đồ 3.6. Phân loại kết quả điều trị theo Lequesne……………………………………….51
Biểu đồ 3.7. Mức độ cải thiện tầm vận động khớp gối qua các thời điểm………….52
Biểu đồ 3.8. So sánh mức độ cải thiện tầm vận động khớp gối………………………….53
Biểu đồ 3.9. So sánh hiệu quả tăng tầm vận động khớp gối sau điều trị …………….54
Biểu đồ 3.10. So sánh chỉ số gót mông trung bình ở các thời điểm……………………55
Biểu đồ 3.11. Kết quả điều trị theo Lequesne giữa 2 nhóm BMI khác nhau………57
Biểu đồ 3.12. Kết quả điều trị theo Lequesne giữa 2 nhóm tuổi khác nhau………..58
Biểu đồ 3.13. Kết quả điều trị theo Lequesne giữa 2 giới khác nhau …………………59
Biểu đồ 3.14. Kết quả điều trị theo Lequesne giữa 2 nhóm thời gian đau khác
nhau ……………………………………………………………………………………. 60DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Giải phẫu khớp gối ……………………………………………………………………………3
Hình 1.2: Hình ảnh khớp gối bình thường và bị thoái hóa ………………………………….5
Hình 1.3: Hình ảnh về kỹ thuật tiêm nội khớp………………………………………………….12
Hình 2.1. Tập co cơ tĩnh………………………………………………………………………………….29
Hình 2.2. Tập căng cơ tứ đầu đùi……………………………………………………………………..30
Hình 2.3. Tập gấp – duỗi gối khi đứng …………………………………………………………….30
Hình 2.4. Tập khép gối khi ngồi………………………………………………………………………31
Hình 2.5. Tập nâng cao chân khi nằm………………………………………………………………31
Hình 2.6. Tập đứng chịu lực trên 2 chân…………………………………………………………..32
Hình 2.7. Tập đứng chịu lực trên 1 chân…………………………………………………………..32
Hình 2.8. Gấp gối và hông khi đứng………………………………………………………………..33
Hình 2.9. Thang điểm VAS …………………………………………………………………………….34
Hình 2.10: Đo độ gấp duỗi khớp gối Wavren A.Katr ………………………………………