Đánh giá kết quả điều trị u hạt thanh quản tái phát sau phẫu thuật bằng PPI và tiêm corticoid vào tổn thương
Đánh giá kết quả điều trị u hạt thanh quản tái phát sau phẫu thuật bằng PPI và tiêm corticoid vào tổn thương.U hạt thanh quản (vocal process granuloma) là tổn thương lành tính của thanh quản, thường gặp ở một phần ba sau của dây thanh (vùng mấu thanh), hình thành do sự quá phát tổ chức hạt từ vết loét trên niêm mạc thanh quản, có thể ở một bên hoặc cả hai bên. Bản chất của quá trình hình thành u hạt thanh quản là phản ứng tự sửa chữa, trong đó lớp biểu mô vảy còn nguyên vẹn hoặc loét được lấp đầy bởi mô hạt hoặc xơ hóa[1].
Nguyên nhân hình thành u hạt thanh quản đã được nghiên cứu trong nhiều năm,đa số các tác giả đều đồng thuận về yếu tố nguy cơ của u hạt thanh quản gồm: lạm dụng giọng, bệnh trào ngược họng – thanh quản, tiền sử đặt ống nội khí quảngây chấn thương vào vùng mấu thanh [2]. Những yếu tố nguy cơ này gây ra tình trạng viêm mạn tính của thanh quản. Trong một số trường hợp u hạt thanh quản được cho là vô căn vì rất khó để tìm được nguyên nhân rõ ràng. Việc xác định nguyên nhân và yếu tố nguy cơ là cần thiết để tiên lượng và có hướng điều trị hợp lý. Phẫu thuật lấy bỏ u hạt được chỉ định để xác định chẩn đoán mô bệnh học hoặc khi kích thước u hạt lớn ảnh hưởng đến đường thở hoặc phát âm. Tuy nhiên tỷ lệ tái phát u hạt sau phẫu thuật khá cao. Theo một nghiên cứu hồi cứu của Ylitalo và Lindestad, tỷ lệ tái phát của u hạt thanh quản sau phẫu thuật cao từ 50% – 92%[3], [4]. Trên thế giới có nhiều biện pháp được khuyến cáo trong điều trị u hạt tái phát: thuốc ức chế bơm proton (proton pump inhibitor – PPI), thay đổi lối sống, luyện giọng, hoặc hít triamcinolone, tiêm corticoid tại chỗ, tiêm botilinum toxin… tuy nhiên kết quả còn chưa được thống nhất. Thuốc PPI đã được các tác giả trên thế giới sử dụng trong điều trị u hạtthanh quản từ 1992. Cùng với thay đổi lối sống, PPI được chứng minh là phương pháp có hiệu quả trong điều trị u hạt, dung nạp tốt ở bệnh nhân và được khuyến cáo hiện nay, tuy nhiên tỷ lệ tái phát vẫn còn cao và thời gian điều trị dài[5].
Ở Việt Nam, có một số công trình nghiên cứu về u hạt thanh quản của tác giả Hoàng Thị Hòa Bình và Nguyễn Thanh Bình, nghiên cứu tập trung mô tả đặc điểm lâm sàng, mô bệnh học và đánh giá kết quả của điều trị phẫu thuật. Tác giả Phạm Thanh Hương đã đánh giá kết quả điều trị u hạt thanh quản tái phát bằng PPI và thay đổi lối sống, tuy nhiên kết quả còn hạn chế và thời gian sử dụng thuốc kéo dài[6]. Trên thế giới, nhiều tác giả khuyến cáo nên kết hợp thay đổi lối sống, điều trị PPI với một số biện pháp điều trị bảo tồn khác để nâng cao hiệu quả và giảm thời gian điều trị u hạt thanh quản tái phát. Corticoid là một hormone steroid có tác dụng chống viêm vàngăn cản sự hình thành tổ chức hạt một cách hiệu quả, phổ biến trên lâm sàng, vì vậy nhiều tác giả đã đề xuất phương pháp điều trị tiêm corticoid tại chỗ vào u hạt để điều trị u hạt thanh quản, cho thấy hiệu quả điều trị cao và giảm thời gian điều trị so với chỉ sử dụng chống trào ngược đơn thuần[5]. Ở Việt Nam cho đến nay chưa có nghiên cứu nào đánh giá hiệu quả của việc phối hợp PPI và tiêm corticoid tại chỗ vào tổn thương u hạt thanh quản do trào ngược họng – thanh quản tái phát sau phẫu thuật.
Do đó chúng tôi tiến hành đề tài: “Đánh giá kết quả điều trị u hạt thanh quản tái phát sau phẫu thuật bằng PPI và tiêm corticoid vào tổn thương” với 2 mục tiêu:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng của tổn thương u hạt thanh quản và yếu tố nguy cơ trào ngược họng – thanh quản.
2. Đánh giá kết quả điều trị u hạt thanh quản tái phát sau phẫu thuật bằng PPI và tiêm corticoid vào tổn thương.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN 3
1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU 3
1.1.1. Trên thế giới 3
1.1.2. Ở Việt Nam 4
1.2. GIẢI PHẪU THANH QUẢN 4
1.2.1. Sụn 5
1.2.2. Cơ thanh quản 5
1.2.3. Thần kinh 6
1.2.4. Mạch máu 6
1.2.5. Cấu tạo dây thanh 6
1.3. SINH LÝ THANH QUẢN 8
1.3.1. Chức năng hô hấp 8
1.3.2. Chức năng bảo vệ đường hô hấp 8
1.3.3. Chức năng phát âm 9
1.3.4. Chức năng nuốt 10
1.4. SINH LÝ BỆNH – NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH – MÔ BỆNH HỌC CỦA U HẠT THANH QUẢN 10
1.4.1. Sinh lý bệnh 10
1.4.2. Các nguyên nhân hình thành UHTQ 11
1.4.3. Mô bệnh học của u hạt thanh quản 14
1.5. CHẨN ĐOÁN U HẠT THANH QUẢN 15
1.5.1. Triệu chứng cơ năng 15
1.5.2. Triệu chứng thực thể 16
1.5.3. Cận lâm sàng 16
1.5.4. Chẩn đoán nguyên nhân UHTQ 17
1.5.5. Chẩn đoán phân biệt 19
1.6. ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG BỆNH U HẠT THANH QUẢN 20
1.6.1. Nguyên tắc điều trị 20
1.6.2. Chống trào ngược họng thanh quản 20
1.6.3. Luyện giọng 22
1.6.4. Phẫu thuật 23
1.6.5. Các phương pháp điều trị khác 24
1.6.6. Corticoid 24
1.6.7. Phòng bệnh 28
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29
2.1.ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 29
2.1.1. Các tiêu chuẩn lựa chọn 29
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 29
2.2.THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 30
2.3.CHỌN MẪU VÀ CỠ MẪU 30
2.4.THIẾT KẾ NỘI DUNG VÀ CÁC THAM SỐ NGHIÊN CỨU 30
2.5.QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU 35
2.5.1. Tuyển chọn đối tượng nghiên cứu và phân nhóm 35
2.5.2. Xây dựng kỹ thuật, công cụ thu thập số liệu nghiên cứu và đánh giá kết quả. 35
2.5.3. Tiến hành nghiên cứu 37
2.6.XỬ LÝ SỐ LIỆU 37
2.7.ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU 38
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 39
3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA TỔN THƯƠNG U HẠT THANH QUẢN VÀ YẾU TỐ NGUY CƠ TRÀO NGƯỢC HỌNG – THANH QUẢN 39
3.1.1. Đặc điểm về tuổi 39
3.1.2. Đặc điểm về giới 40
3.1.3. Các yếu tố nguy cơ 40
3.1.4. Thời gian tái phát u hạt sau phẫu thuật 41
3.1.5. Số lần phẫu thuật 42
3.1.6. Triệu chứng cơ năng 43
3.1.7. Triệu chứng thực thể của trào ngược họng thanh quản 45
3.1.8. Đặc điểm u hạt thanh quản 47
3.1.9. Liên quan giữa phân độ u hạt và triệu chứng cơ năng 49
3.1.10. Liên quan giữa phân độ u hạt và triệu chứng thực thể 50
3.2. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ UHTQ TÁI PHÁT SAU PHẪU THUẬT BẰNG PPI VÀ TIÊM CORTICOID VÀO TỔN THƯƠNG 50
3.2.1. Sự thay đổi của các triệu chứng cơ năng 50
3.2.2. Sự thay đổi triệu chứng thực thể 53
3.2.3. Đánh giá cải thiện phân độ u hạt 55
3.2.4. Tác dụng không mong muốn của thuốc 59
Chương 4: BÀN LUẬN 60
4.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA TỔN THƯƠNG U HẠT THANH QUẢN VÀ YẾU TỐ NGUY CƠ TRÀO NGƯỢC HỌNG – THANH QUẢN 60
4.1.1. Đặc điểm về tuổi 60
4.1.2. Đặc điểm về giới 60
4.1.3. Các yếu tố nguy cơ 61
4.1.4. Thời gian tái phát sau phẫu thuật 62
4.1.5. Số lần phẫu thuật 63
4.1.6. Triệu chứng cơ năng 64
4.1.7. Triệu chứng thực thể của LPR 65
4.1.8. Đặc điểm u hạt thanh quản 66
4.1.9. Liên quan giữa phân độ u hạt và triệu chứng cơ năng 67
4.1.10. Liên quan giữa phân độ u hạt và triệu chứng thực thể 68
4.2. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ UHTQ TÁI PHÁT SAU PHẪU THUẬT BẰNG PPI VÀ TIÊM CORTICOID VÀO TỔN THƯƠNG 68
4.2.1. Sự thay đổi của các triệu chứng cơ năng 68
4.2.2. Sự thay đổi triệu chứng thực thể 69
4.2.3. Đánh giá kết quả điều trị u hạt 71
4.2.4. Tác dụng không mong muốn 77
KẾT LUẬN 79
TÀI LIỆU THAM KHẢO