Đánh giá kết quả điều trị ung thư lưỡi giai đoạn I, II tại bệnh viện K từ năm 2005 – 2010

Ung thư lưỡi là ung thư thường gặp nhất trong các ung thư vùng khoang miệng chiếm tỷ lệ 30-40%, bệnh hay gặp ở nam giới trên 50 tuổi. Tại Pháp ung thư khoang miệng chiếm từ 11- 16% ung thư ở nam giới, khoảng 75% ung thư khoang miệng gặp ở nam giới và trong đó 18% là ung thư lưỡi [51]. Tại Mỹ hàng năm có khoảng 7100 trường hợp ung thư lưỡi mới mắc. Trên thế giới Ân Độ là nước có tỷ lệ mắc ung thư lưỡi cao nhất [42]. Theo ghi nhận ung thư của bệnh viện K Hà Nội năm 1995-1996 cho thấy: tỷ lệ mắc ung thư khoang miệng ở nam: 2,7/100000 dân/năm, ở nữ: 2,9/100000 dân/năm.

Ở hầu hết các trường hợp ung thư lưỡi không tìm được nguyên nhân bệnh sinh, tuy nhiên người ta thấy rằng có một số yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh bao gồm: hút thuốc lá, uống rượu, nhai trầu, tình trạng vệ sinh răng miệng, nhiễm vi sinh vật, chế độ dinh dưỡng. Những tiến bộ y học gần đây cho phép con người có những hiểu biết sâu hơn về cơ chế sinh học phân tử của ung thư. Người ta đã xác định được một số gen liên quan đến ung thư lưỡi: Gen Bcl- 2, Bax, P53 [35], [29], [39], [45].

Về điều trị, khoảng từ cuối những năm 1940, đầu năm 1950 việc điều trị ung thư lưỡi bằng xạ trị vẫn được coi là phương pháp thích hợp nhất. Sau đó với tiến bộ về kỹ thuật phẫu thuật, người ta coi phẫu thuật là phương pháp điều trị đầu tiên đối với ung thư lưỡi. Ở giai đoạn I, II điều trị bằng phẫu thuật cắt lưỡi bán phần hoặc trị xạ. Ở nước ta trước đây điều trị ung thư lưỡi giai đoạn I, II chủ yếu bằng phẫu thuật đơn thuần hoặc phẫu thuật kết hợp xạ trị. Theo Nguyễn Đức Lợi thời gian sống thêm 5 năm giai đoạn T1 và T2 là 62,7% và tỷ lệ tái phát tại chỗ là 10,8% [9]. Theo Decroix, tỷ lệ sống thêm 5 năm với T1 là 80%, T2 là 56% [24]. Theo nghiên cứu của Nguyễn Đức Lợi [9] tỷ lệ di căn hạch âm thầm là 27,3% (tỷ lệ di căn hạch vi thể với những trường hợp không sờ thấy hạch trên lâm sàng). Theo nghiên cứu của Shabbir Athtar [38], tỷ lệ di căn hạch âm thầm ở giai đoạn I là 28%, còn ở giai đoạn II là 34%. Các nghiên cứu về ung thư lưỡi nói chung đều nhận định rằng việc tái phát u và hạch sẽ làm khó khăn cho việc điều trị tiếp theo và làm giảm thời gian sống thêm. Và nguyên nhân gây tử vong là do tiến triển tại chỗ, vì vậy kiểm soát tại chỗ là vấn đề cần quan tâm trong điều trị ung thư lưỡi.

Hiện nay, ở Việt Nam việc điều trị UTL ở giai đoạn I (T1N0M0) còn nhiều tranh luận, có tác giả chủ trương chỉ cắt rộng u, có tác giả vừa cắt rộng u vừa vét hạch cổ. Giai đoạn II (T2N0M0), hiện nay phương pháp điều trị bằng phẫu thuật cắt lưỡi bán phần + vét hạch cổ cùng bên, có hoặc không điều trị xạ trị sau mổ.

Trong thực hành lâm sàng chúng tôi thấy nhiều bệnh nhân ở giai đoạn I được điều trị theo phác đồ trước đây xuất hiện tái phát tại u và hạch sau một thời gian ngắn điều trị.

Ở Việt Nam cho đến nay các nghiên cứu về ung thư lưỡi giai đoạn I, II còn ít các nghiên cứu, đặc biệt là các nghiên cứu kết quả điều trị. Với mong muốn không ngừng cải thiện kết quả điều trị, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá kết quả điều trị ung thư lưỡi giai đoạn I, II tại bệnh viện K từ năm 2005 – 2010” nhằm 2 mục tiêu:

1. Nhận xét một số đặc điểm lâm sàng, mô bệnh học và phương pháp điều trị ung thư lưỡi giai đoạn I, II tại bệnh viện K từ năm 2005 – 2010.

2. Đánh giá kết quả điều trị của ung thư lưỡi giai đoạn I, II qua thời gian sống thêm, tái phát, di căn.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Phôi thai học, giải phẫu và liên quan định khu 3

1.1.1. Phôi thai học 3

1.1.2. Giải phẫu và liên quan định khu 3

1.2. Mô học, sinh lý học 8

1.2.1. Mô học 8

1.2.2. Sinh lý 10

1.3. Dịch tễ học và nguyên nhân gây bệnh 10

1.3.1. Dịch tễ học 10

1.3.2. Nguyên nhân gây bệnh 10

1.4. Các tổn thương tiền ung thư, sự tiến triển tự nhiên của ung thư lưỡi.. 12

1.4.1. Các tổn thương tiền ung thư 12

1.4.2. Sự tiến triển tự nhiên 13

1.5. Đặc điểm bệnh học 13

1.5.1. Triệu chứng lâm sàng: 13

1.5.2. Cận lâm sàng 16

1.5.3. Chẩn đoán 19

1.6. Điều trị 21

1.6.1 Phẫu thuật 21

1.6.2. Xạ trị 22

1.6.3. Hóa chất 23

1.6.4. Điều trị tái phát 24

1.7. Một số yếu tố tiên lượng: 24

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27

2.1. Đối tượng nghiên cứu 27

2.1.1. Nhóm hồi cứu 27

2.1.2. Nhóm tiến cứu 27

2.1.3. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 27

2.1.4. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 27

2.2. Phương pháp nghiên cứu 28

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 28

2.2.2. Chọn mẫu 28

2.2.3. Các bước tiến hành 29

2.3. Xử lý số liệu 32

2.4. Các tiêu chuẩn đạo đức trong nghiên cứu 33

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 35

3.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng 35

3.1.1. Nhóm tuổi, giới 35

3.1.2. Tiền sử và thói quen 36

3.1.3. Lý do và thời gian phát hiện bệnh 37

3.1.4. Triệu chứng xuất hiện đầu tiên 38

3.1.5. Chẩn đoán và điều trị tuyến trước 39

3.1.6. Vị trí và hình thái tổn thương u 40

3.1.7. Xếp loại giai đoạn 41

3.1.8. Phương pháp điều trị 42

3.1.9. Giải phẫu bệnh 43

3.1.10. Giải phẫu bệnh hạch sau mổ 44

3.1.11. Độ mô học 45

3.2. Kết quả điều trị 46

3.2.1. Sống thêm 46

3.2.2. Tái phát tại u và hạch 53

3.2.3. Tái phát u và hạch theo giai đoạn bệnh 54

Chương 4. BÀN LUẬN 55

4.1. Đặc điểm bệnh học 55

4.1.1. Tuổi, giới 55

4.1.2 Tiền sử và các thói quen sinh hoạt liên quan đến ung thư lưỡi 56

4.1.3. Lý do đến viện và thời gian phát hiện bệnh 56

4.1.4. Thời gian đến viện và việc chẩn đoán điều trị ở tuyến trước 57

4.1.5. Vị trí và hình thái tổn thương 58

4.1.6. Giai đoạn bệnh 59

4.1.7. Đặc điểm mô bệnh học 60

4.1.8. Phương pháp điều trị 61

4.2. Kết quả điều trị 62

4.2.1 Kết quả sống thêm 63

4.2.2 Tái phát và di căn xa 65

KẾT LUẬN 67

KIẾN NGHỊ 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC