Đánh giá kết quả phẫu thuật khối u khoang bên họng qua đường mổ cổ bên
Luận văn thạc sĩ y họcĐánh giá kết quả phẫu thuật khối u khoang bên họng qua đường mổ cổ bên.U khoang quanh họng (parapharyngeal space tumor – PPS) là những khối u lành tính hay ác tính phát triển trong cấu trúc giải phẫu của khoang bên họng và khoang sau họng [1], [2]. Khoang bên họng hay còn gọi là khoang hàm họng, khoang bên họng được chia ra làm 2 khoang là khoang trước trâm (vùng dưới tuyến mang tai trước của Sébileau) và khoang sau trâm (vùng dưới tuyến mang tai sau của Khối u khoang quanh họng gặp không nhiều chỉ chiếm 0,5% các khối u của vùng đầu co và đa số là u lành tính [4]. Nhưng về nguồn gốc phát sinh và vị trí khu trú khối u thì lại phức tạp nên khó chan đoán, dễ bị nhầm lẫn. Khoang trước trâm liên quan nhiều đến tuyến mang tai. Khoang sau trâm liên quan nhiều đến trục mạch máu cổ, các dây thần kinh X, XI, XII và IX cùng với hạch giao cảm, phó giao cảm do đó những khối u khoang quanh họng khó thăm khám trên lâm sàng và các triệu chứng lâm sàng là các triệu chứng mượn của các cơ quan lân cận khi mà khối u đã khá to gây chèn ép và ảnh hưởng đến các cấu trúc mạch máu, thần kinh xung quanh [5]. Bản chất của khối u khoang bên họng rất phong phú, thường gặp các khối u của thùy sâu tuyến mang tai là ở khoang trước trâm, u xơ, u nang, u thần kinh, u mạch máu ở khoang sau trâm [1]. Khoang bên họng nằm sâu, kín phía trong hàm dưới, phía trước vùng đốt sống cổ, phía dưới đáy sọ.
Trong những năm gần đây nhờ phát triển mạnh mẽ của chẩn đoán hình ảnh như CLVT, MRI, chụp mạch…đã góp phần rất lớn giúp cho việc đánh giá chính xác vị trí, số lượng, kích thước, mức độ lan rộng của khối u [6]. Kết hợp chẩn đoán hình ảnh và kết quả mô bệnh học của khối u khi đã được phẫu thuật sẽ giúp đối chiếu với tế bào học trước phẫu thuật và khang định những nhận định trước phẫu thuật từ đó rút ra được những kết luận có tính khoa học và tiên lượng bệnh chính xác hơn trước khi phẫu thuật và lập kế hoạch điều trị tiếp như tia xạ, hoá chất…khi khối u là ác tính nguyên phát hay di căn.
Điều trị u khoang bên họng có phương pháp nội khoa và ngoại khoa. Ngoại khoa là phương pháp điều trị chính [2], [7], [4] đối với các khối u khoang bên họng. Việc chọn đường mo tùy thuộc vào kích thước, vị trí của khối u, sự liên quan của nó với mạch máu lớn và sự nghi ngờ ác tính. Mục đích phẫu thuật phải đảm bảo chắc chắn lấy được toàn bộ khối u, bộc lộ, bảo vệ, kiểm soát được các cấu trúc mạch lớn, TK xung quanh nên phẫu thuật theo đường qua co (transcervical) được dùng rộng rãi hơn [8], [9],
Tại Bệnh viện Tai Mũi Họng TW: Từ năm 1998 Nguyễn Đình Phúc và các cộng sự tại khoa B1 đã triển khai đường mo co bên Sébileau – Carréga để ấy khối u khoang bên họng, hiện nay đường mổ này đã trở thành thường qui, cho phép cắt bỏ được cả các khối u mạch máu, thần kinh [1], [13], [14]. Một ý
nghĩa lớn của đường vào này là cho phép lấy bỏ hạch di căn từ các ung thư của vùng đầu cổ.
Để đánh giá kết quả và ý nghĩa của đường mo co bên trong phẫu thuật các khối u khoang bên họng chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá kết quả phẫu thuật khối u khoang bên họng qua đường mổ cổ bên ” với những mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và mô bệnh học của khối u khoang bên họng.
2. Đánh giá kết quả phẫu thuật khối u khoang bên họng qua đường mổ cổ bên.
TÀI LIỆU THAM KHẢO Đánh giá kết quả phẫu thuật khối u khoang bên họng qua đường mổ cổ bên
1. Nguyễn Đình Phúc (2009). “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng khối u khoang bên họng”, Tạp chí nghiên cứuy học, 63(4), Tr. 44-49.
3. Tống Xuân Thắng (2012).” Đánh giá bản chất u khoảng bên họng qua đối chiếu lâm sàng và CT scan với mô bệnh học”. Tạp chí Tai Mũi Họng. Số đặc biệt. Tr 31-32.
13. Lê Minh Kỳ và Đỗ Bá Hưng(2012).”Nghiên cứu đặc điểm tổn thương trên phim chụp cắt lớp vi tính các khối u khoang quanh họng”. Tạp chí y học Việt Nam, tập 1, tr5.
14. Đỗ Bá Hưng (2010).” Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và chụp cắt lớp vi tính các khối u khoang quanh họng” Luận văn tốt nghiệp bác sỹ nội trú bệnh viện.
15. Phạm Bích Đào (1999). “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và mô bệnh học các khối u quanh họng gặp tại viện Tai Mũi Họng”, Luận văn tốt nghiệp bác sỹ nội trú bệnh viện.
21. Vũ Duy Dũng (2004). ”Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và hình ảnh chẩn đoán u khoang quanh họng gặp tại bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương từ tháng 1-1999 đến tháng 12-2004”, Luận văn tốt nghiệp bác sỹ nội trú bệnh viện.
24. Nguyễn Quang Quyền (1995). “ Giải phẫu vùng đầu mặt cổ”, Giải phẫu học, I, Tr. 233-48
MỤC LỤC Đánh giá kết quả phẫu thuật khối u khoang bên họng qua đường mổ cổ bên
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN 3
1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU 3
1.1.1. Thế giới 3
1.1.2. Tại Việt Nam 4
1.2. GIẢI PHẪU 5
1.2.1. Giới hạn và thành phần chứa đựng 6
1.2.2. Phân chia khoang bên họng 6
1.2.3. Liên quan: 9
1.3. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG 10
1.3.1. U khoang trước trâm 10
1.3.2. U khoang sau trâm 11
1.4. CÁC XÉT NGHIỆM CẬN LÂM SÀNG 13
1.4.1. Chẩn đoán hình ảnh 13
1.4.2. Mô bệnh học khối u khoang bên họng 18
1.4.3. Các xét nghiệm cận lâm sàng khác 21
1.5. CHẨN ĐOÁN 21
1.5.1. Chẩn đoán xác định 21
1.5.2. Chẩn đoán phân biệt 21
1.6. ĐIỀU TRỊ 22
1.6.1. Ngoại khoa 22
1.6.2. Điều trị nội khoa phối hợp 25
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 26
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 26
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ: 26
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 26
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 26
2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu: 26
2.2.3. Các bước tiến hành 27
2.2.4. Các chỉ số nghiên cứu 27
2.3. PHƯƠNG TIỆN NGHIÊN CỨU 33
2.4. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU 34
2.5. XỬ LÝ SỐ LIỆU 34
2.6. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU 34
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ 35
3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH VÀ MÔ BỆNH
HỌC 35
3.1.1. Đặc điểm chung 35
3.1.2. Đặc điểm tổn thương trên lâm sàng 37
3.1.3. Đặc điểm tổn thương trên chụp CLVT 40
3.1.4. Kết quả mô bệnh học 43
3.2. KẾT QUẢ PHẪU THUẬT 44
3.2.1. Tai biến trong mổ 44
3.2.2. Biến chứng sớm sau mổ 45
3.2.3. Thời gian nằm viện 45
3.2.4. Biến chứng muộn sau mổ 46
3.2.5. Thời gian theo dõi bệnh nhân 46
3.2.6. Tái phát 46
3.2.7. Đánh giá kết quả phẫu thuật 47
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 48
4.1. BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, TỔN THƯƠNG TRÊN
PHIM CHỤP CẮT LỚP VÀ CÁC XÉT NGHIỆM KHÁC 48
4.1.1. Đặc điểm chung 48
4.1.2. Lâm sàng 49
4.1.3. Hình thái tổn thương trên CLVT 55
4.1.4. Mô bệnh học của khối u 59
4.2. KẾT QUẢ PHẪU THUẬT 60
4.2.1. Tai biến trong mổ: 61
4.2.2. Biến chứng sớm sau mổ 61
4.2.3. Biến chứng muộn sau phẫu thuật: 64
4.2.4. Đánh giá kết quả phẫu thuật 65
KẾT LUẬN 67
KIẾN NGHỊ 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG
•
Bảng 3.1. Lý do chính khiến bệnh nhân đi khám 37
Bảng 3.2. Chấn đoán vị trí u chỉ dựa trên lâm sàng 37
Bảng 3.3. Triệu chứng toàn thân 38
Bảng 3.4. Triệu chứng cơ năng 38
Bảng 3.5. Triệu chứng thực thể của khối u khoang bên họng 39
Bảng 3.6. Vị trí của khối u trên phim chụp CLVT 40
Bảng 3.7. Tính chất của khối u trên phim chụp cắt lớp vi tính 41
Bảng 3.8. Liên quan của khối u với bó mạch cảnh trên phim chụp CLVT. … 41
Bảng 3.9. Liên quan của u với thùy sâu tuyến mang tai trên CLVT 42
Bảng 3.10. Kết quả tế bào học khối u trước mổ 43
Bảng 3.11. Kết quả mô bệnh học khối u sau mổ 43
Bảng 3.12. Tai biến trong mổ 44
Bảng 3.13. Biến chứng sớm sau mổ 45
Bảng 3.14. Thời gian nằm viện 45
Bảng 3.15. Các di chứng liệt thần kinh 46
Bảng 3.16. Thời gian theo dõi bệnh nhân 46
Bảng 3.17. Tái phát khối u và tử vong 46
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
•
Biểu đồ 3.1. Sự phân bố theo giới 35
Biểu đồ 3.2. Sự phân bố theo nhóm tuổi 35
Biểu đồ 3.3. Thời gian diễn biến bệnh cho tới khi vào viện 36
Biểu đồ 3.4. Kích thước khối u đo theo chiều lớn nhất trên chụp CLVT 40
Biểu đồ 3.5. Sự xâm lấn của khối u theo các bình diện trên chụp CLVT 42
Biểu đồ 3.6. Mô bệnh học u lành tính 43
Biểu đồ 3.7. Mô bệnh học u ác tính 44
Biểu đồ 3.8. Đánh giá kết quả phẫu thuật 47
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Hình ảnh 3D khoang bên họng 5
Hình 1.2: Hình ảnh 3D khoang bên họng 7
Hình 1.3: Thiết đồ cắt ngang qua khoang quanh họng 8
Hình 1.4: Thiết đồ cắt ngang khoang quanh họng 9
Hình 1.5: Khối u khoang trước trâm đẩy dồn amidan xuống dưới, vào trong
làm căng phồng trụ trước amidan và màn hầu 11
Hình 1.6: Khối u khoang bên họng đẩy lồi vùng co bên 12
Hình 1.7: CLVT coupe axial cắt qua ngành lên của xương hàm dưới cho
thấy khối u khoang trước trâm 14
Hình 1.8: MRI coupe axial cho thấy khối u khoang trước trâm 15
Hình 1.9: Khối u cận hạch (paraganglioma) nằm giữa chạc cảnh trên phim
chụp mạch 17
Hình 1.10: Khối u tròn của khoang bên họng 19
Hình 1.11: Đường phẫu thuật cổ bên (transcervical) 23
Hình 2.1: Máy nội soi và optic 0°, optic 70° 33
Hình 2.2: Máy chụp CLVT 34