Đánh giá kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên năm 2016
Luận văn Đánh giá kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên năm 2016.Đái tháo đường type 2 là một bệnh mạn tính không lây liên quan đến chế độ ăn uống, béo phì và lối sống,có tốc độ phát triển rất nhanh ở nhiều nước trên thế giới[32]. Vào những năm cuối của thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, đái tháo đường là bệnh không lây phát triển nhanh nhất. Hiện nay bệnh đái tháo đường có xu hướng gia tăng nhanh ở các nước đang phát triển nơi mà có sự thay đổi nhanh về kinh tế, lối sống và tốc độ đô thị hoá. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới năm 2000 có 171 triệu người mắc đái tháo đường trên toàn cầu và dự báo số lượng người mắc vào năm 2030 sẽ là 366 triệu. Nhưng trên thực tế chỉ sau 11 năm là vào năm 2011, số người bệnh đái tháo đường đã là 366.2 triệu trên toàn thế giới.
Việt Nam là nước đang phát triển cũng không nằm ngoài quy luật trên. Theo nghiên cứu của Bệnh viện Nội tiết Trung ương, năm 2002 cả nước chỉ có khoảng 2.7% dân số mắc bệnh đái tháo đường nhưng đến năm 2012 điều tra tại 6 vùng trên cả nước tỷ lệ này đã tăng lên gần 5.7% [1]. Theo kết quả trong báo cáo của Hội thảo về đái tháo đường do Bộ Y tế phối hợp với Đại sứ quán Đan Mạch tổ chức tại Hà Nội ngày 29/5/2014, trong 10 năm, số người bệnh mắc bệnh đái tháo đường ở nước ta tăng 211%, Việt Nam nằm trong số quốc gia có tốc độ tăng người bệnh đái tháo đường cao nhất thế giới.
Đái tháo đường type 2 có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm tại mắt, hệ thần kinh, mạch máu, tim và thận. Bệnh đái tháo đường kết hợp với các biến chứng là nguyên nhân của tình trạng khuyết tật, giảm chất lượng cuộc sống và tử vong. Ngoài các biến chứng thể chất, đái tháo đường còn ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tinh thần của người bệnh đái tháo đường. Tỷ lệ bệnh trầm cảm ở những người có bệnh đái tháo đường được ước tính khoảng từ 10% đến 30% [17],[43].Đái tháo đường còn là một thách thức kinh tế lớn đối với hệ thống y tế quốc gia, các cá nhân và nền kinh tế nói chung. Liên đoàn đái tháo đường quốc tế năm 2010 đã ước tính rằng chi phí chăm sóc sức khỏe cho bệnh đái tháo đường chiếm từ 3 đến 11.6% tổng chi tiêu y tế trên thế giới trong dự toán2010.[37]2
Muốn phòng ngừa được các biến chứng nguy hiểm và quản lý hiệu quả bệnh đái tháo đường, người bệnh phải tham gia tích cực trong việc tự chăm sóc của bản thân bao gồm thay đổi lối sống (kiểm soát chế độ ăn uống, tập thể dục thường xuyên, kỹ năng đối phó tâm lý xã hội) và tự chăm sóc y tế (sử dụng thuốc và tự theo dõi đường máu). Tự chăm sóc thích hợp và duy trì sẽ làm giảm biến chứng, kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng cuộc sống[14]. Việc tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh đái tháo đường mỗi năm có liên quan đến sự thiếu kiến thức và thực hành tự chăm sóc thích hợp. Một người bệnhthu nhận được thông tin tốt sẽ có lợi thế tốt nhất để đạt được và duy trì kiểm soát yếu tố nguy cơ đường máu và tim mạch [38]. Do đó, kiến thức tự chăm sóc kém có thể gây ra việc thực hành kiểm soát chuyển hóa dài hạn kém dẫn đến sự phát triển của bệnh đái tháo đường.
Với những hiệu quả tích cực như trênthì kiến thức tự chăm sóc trong đái tháo đường được coi là một phần thiết yếu của quản lý lâm sàng bệnh. Việc xác định những thiếu hụt về kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 là cần thiết. Điều này sẽ góp phần xây dựng nội dung cần cung cấp, giáo dục cho người bệnh nhằm nâng cao thực hành tự chăm sóc của người bệnh, nỗ lực phòng ngừa biến chứng và có thể tạo điều kiện cho các can thiệp cụ thể theo nhu cầu của người bệnh.Bên cạnh đó, tại tỉnh Điện Biên chưa có nghiên cứu nào nhằm đánh giá kiến thức của người bệnh đái tháo đường và xác định những thiếu hụt trong kiến thức của họ. Vì vậy, tôi tiến hành đề tài“Đánh giá kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên năm 2016”.
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Đánh giá kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 đang điều trị tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên.
2. Xác định một số yếu tố liên quan đến kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 đang điều trị tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên2
Muốn phòng ngừa được các biến chứng nguy hiểm và quản lý hiệu quả bệnh đái tháo đường, người bệnh phải tham gia tích cực trong việc tự chăm sóc của bản thân bao gồm thay đổi lối sống (kiểm soát chế độ ăn uống, tập thể dục thường xuyên, kỹ năng đối phó tâm lý xã hội) và tự chăm sóc y tế (sử dụng thuốc và tự theo dõi đường máu). Tự chăm sóc thích hợp và duy trì sẽ làm giảm biến chứng, kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng cuộc sống[14]. Việc tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh đái tháo đường mỗi năm có liên quan đến sự thiếu kiến thức và thực hành tự chăm sóc thích hợp. Một người bệnhthu nhận được thông tin tốt sẽ có lợi thế tốt nhất để đạt được và duy trì kiểm soát yếu tố nguy cơ đường máu và tim mạch [38]. Do đó, kiến thức tự chăm sóc kém có thể gây ra việc thực hành kiểm soát chuyển hóa dài hạn kém dẫn đến sự phát triển của bệnh đái tháo đường.
Với những hiệu quả tích cực như trênthì kiến thức tự chăm sóc trong đái tháo đường được coi là một phần thiết yếu của quản lý lâm sàng bệnh. Việc xác định những thiếu hụt về kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 là cần thiết. Điều này sẽ góp phần xây dựng nội dung cần cung cấp, giáo dục cho người bệnh nhằm nâng cao thực hành tự chăm sóc của người bệnh, nỗ lực phòng ngừa biến chứng và có thể tạo điều kiện cho các can thiệp cụ thể theo nhu cầu của người bệnh.Bên cạnh đó, tại tỉnh Điện Biên chưa có nghiên cứu nào nhằm đánh giá kiến thức của người bệnh đái tháo đường và xác định những thiếu hụt trong kiến thức của họ. Vì vậy, tôi tiến hành đề tài“Đánh giá kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên năm 2016”.
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Đánh giá kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 đang điều trị tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên.
2. Xác định một số yếu tố liên quan đến kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 đang điều trị tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên
MỤC LỤC
TÓM TẮT………………………………………………………………………………………………………i
LỜI CẢM ƠN ………………………………………………………………………………………………. ii
LỜI CAM ĐOAN…………………………………………………………………………………………. iii
MỤC LỤC ……………………………………………………………………………………………………iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ………………………………………………………………………..vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ……………………………………………………………………………..vii
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………………………………………..1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ……………………………………………………………………………..3
CHƯƠNG 1.TỔNG QUAN TÀI LIỆU ………………………………………………………………4
1.1. Tình hình đái tháo đường trên thế giới và Việt Nam…………………………………….4
1.2. Đái tháo đường………………………………………………………………………………………6
1.2.1. Định nghĩa………………………………………………………………………………………….6
1.2.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường……………………………………………………..7
1.2.3. Biến chứng của đái tháo đường………………………………………………………………7
1.3. Gánh nặng của đái tháo đường ……………………………………………………………….10
1.4. Tự chăm sóc trong đái tháo đường type 2 …………………………………………………11
1.4.1. Sử dụng thuốc……………………………………………………………………………………12
1.4.2. Chế độ dinh dưỡng …………………………………………………………………………….13
1.4.3. Hoạt động thể chất……………………………………………………………………………..14
1.4.4. Tự theo dõi đường máu ………………………………………………………………………16
1.4.5. Phòng tránh nguy cơ biến chứng…………………………………………………………..17
1.5. Mức độ kiến thức tự chăm sóc của người bệnh đái tháo đường type 2 …………..17
1.6. Khung lý thuyết……………………………………………………………………………………19
1.7. Một số đặc điểm của địa bàn nghiên cứu ………………………………………………….19
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……………………….22
2.1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………………22
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu……………………………………………………………22
2.3. Thiết kế ………………………………………………………………………………………………22
2.4. Cỡ mẫu……………………………………………………………………………………………….22v
2.5. Phương pháp chọn mẫu …………………………………………………………………………23
2.6. Phương pháp thu thập số liệu………………………………………………………………….23
2.7. Các biến số nghiên cứu………………………………………………………………………….25
2.8. Tiêu chuẩn đánh giá ……………………………………………………………………………..25
2.9. Phương pháp phân tích số liệu………………………………………………………………..25
2.10. Vấn đề đạo đức của nghiên cứu …………………………………………………………….26
2.11. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục sai số……………………26
CHƯƠNG 3.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU …………………………………………………………..28
CHƯƠNG 4.BÀN LUẬN ………………………………………………………………………………48
KẾT LUẬN………………………………………………………………………………………………….55
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………………..56
TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………………………………………………………………………58
Phụ lục 1 ……………………………………………………………………………………………………..64
Phụ lục 2 ……………………………………………………………………………………………………..6
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tham khảo tiếng Việt
1. Bệnh viện Nội tiết Trung ương (2013). Báo cáo Hội nghị tổng kết hoạt động
của Dự án phòng chống đái tháo đường quốc gia năm 2012 và triển khai kế
hoạch năm 2013.
2. Bộ Y tế (2006). Hướng dẫn chế độ ăn trong bệnh viện. Trang 10.
3. Bộ Y tế (2011). Quyết định về việc ban hành tài liệu chuyên môn hướng dẫn
chẩn đoán và điều trị bệnh đái tháo đường type 2.
4. Bộ Y tế (2015). Chế độ ăn cho người bệnh đái tháo đường.
http://moh.gov.vn:8086/news/pages/tinkhac.aspx?ItemID=1111, xem
15/8/2016.
5. Cao Mỹ Phượng (2012). Nghiên cứu kết quả can thiệp cộng đồng phòng
chống tiền đái tháo đường – đái tháo đường týp 2 tại huyện Cầu Ngang tỉnh
Trà Vinh, Luận án tiến sĩ y học, Đại học Huế.
6. Nguyễn Văn Lành (2014). Thực trạng bệnh đái tháo đường, tiền đái tháo
đường ở người Khmer tỉnh Hậu Giang và đánh giá hiệu quả một số biện
pháp can thiệp, Luận án tiến sĩ Y học, Viện vệ sinh dịch tễ Trung ương.
7. Tạ Văn Bình (2006). Dịch tễ học bệnh đái tháo đường ở Việt Nam, các
phương pháp điều trị và biện pháp phòng chống. Nhà xuất bản Y học, Hà
Nội.
8. Tạ Văn Bình (2012). Thực trạng bệnh đái tháo đường và các yếu tố nguy cơ
ở 4 thành phố lớn của Việt Nam. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội. Tạp chí Nội
tiết đái tháo đường, Hội nghị Nội tiết đái tháo đường toàn quốc lần thứ VI.
9. Trần Minh Long, Nguyễn Văn Hoàn, Lê Thị Giang (2012). Một số yếu tố
liên quan đái tháo đường type 2 ở đối tượng có nguy cơ cao nhóm tuổi từ 30
– 69 tại tỉnh Nghệ An năm 2010. Tạp chí Nội tiết đái tháo đường, Hội nghị
Nội tiết đái tháo đường toàn quốc lần thứ VI.59
10. Ủy ban Giáo dục và Chăm sóc Y tế bệnh Đái tháo đường Úc (2010). Theo
dõi đường trong máu. Cục xuất bản Quốc gia, Úc