Đánh giá năng lực phân lập định danh vi khuẩn gây bệnh của các phòng xét nghiệm bệnh viện đa khoa tỉnh

Nghiên cứu được tiến hành tại 6 phòng xét nghiệm thuộc 6 bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh trong cả nước. Mục tiêu: đánh giá năng lực phân lập, định danh vi khuẩn và kiến thức vi sinh lâm sàng. Phương pháp: Thiết kế nghiên cứu mô tả ngang, thực hiện theo phương pháp ngoại kiểm của WHO. Kết quả và kết luận: tính chung cả 6 phòng xét nghiệm, tỷ lệ phân lập định danh vi khuẩn đúng hoàn toàn chỉ đạt 39,8%, sai hoàn toàn tới 26,9%; điểm trung bình (theo cách tính của WHO với điểm tối đa là 100) chỉ đạt 60. Sự khác biệt về năng lực định danh vi khuẩn giữa các phòng xét nghiệm có ý nghĩa thống kê. Điểm trung bình trong lượng giá kiến thức vi sinh lâm sàng của cán bộ các phòng xét nghiệm chỉ đạt 15,9 (điểm tối đa là 30). Có mối tương quan thuận giữa điểm kiến thức và điểm định danh vi khuẩn.
I.    ĐẶT VẤN ĐỀ
Hai phương pháp chẩn đoán vi sinh một bệnh nhiễm trùng là phương pháp trực tiếp và phương pháp gián tiếp. Hiện nay trong chẩn đoán vi sinh các bệnh nhiễm khuẩn chủ yếu sử dụng phương pháp trực tiếp, trong đó nuôi cấy phân lập và định danh vi khuẩn có giá trị thực tiễn cao nhất – vừa cho phép chẩn đoán chính xác căn nguyên vừa có vi khuẩn để làm kháng sinh đồ, vì vậy chất lượng phân lập và định danh vi khuẩn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng điều trị.
Để nâng cao chất lượng của các phòng xét nghiệm, từ đầu thập niên 90 của thế kỷ trước Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã khuyến cáo các chương trình Đảm bảo Chất lượng xét nghiệm [5]. Hai hệ thống kiểm tra chất lượng, nội kiểm (internal quality control) và ngoại kiểm (external quality assessment), có tầm quan trọng hàng đầu trong đảm bảo chất lượng xét nghiệm vi sinh. Ngoại kiểm có vai trò chính là đánh giá khách quan, hướng dẫn thống nhất phương pháp kỹ thuật xét nghiệm và kích thích nội kiểm. Vì tầm quan trọng đó WHO đã phát triển hệ thống ngoại kiểm với sự tham gia của trên 100 phòng xét nghiệm trên thế giới [4]. Vào thập niên 90 của thế kỷ trước, Việt Nam đã có phòng xét nghiệm tham gia vào hệ thống ngoại kiểm của WHO và là phòng xét nghiệm trung tâm của tổ chức ngoại kiểm tự nguyện trong nước [1]. Cho đến nay chúng ta vẫn chưa có một trung tâm ngoại kiểm quốc gia, chưa có qui trình xét nghiệm chuẩn, thống nhất trên cả nước.
Phòng xét nghiệm vi sinh của bệnh viện đa khoa tỉnh hiện nay có nhiệm vụ thực hiện việc chẩn đoán vi sinh các bệnh nhiễm trùng. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu đánh giá năng lực thực hiện nhiệm vụ đó tại các phòng xét nghiệm của bệnh viện đa khoa tỉnh.
Đề tài nghiên cứu này được tiến hành với 2 mục tiêu:
1.    Đánh giá chất lượng phân lập định danh một số vi khuẩn gây bệnh thường gặp ở 6 phòng xét nghiệm bệnh viện đa khoa tỉnh.
2.    Lượng giá kiến thức vi sinh lâm sàng thiết yếu liên quan đến phân lập định danh vi khuẩn của cán bộ các phòng xét nghiệm được nghiên cứu.
II.    ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
1.    Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là 6 phòng xét nghiệm tại 6 bệnh viện đa khoa tỉnh trên cả ba miền, mỗi miền 2 phòng xét nghiệm được mã hoá là: HĐ và BG (miền Bắc), KH và LĐ (miền Trung), BD và LA (miền Nam).
2.    Phương pháp nghiên cứu
2.1.    Thiết kế nghiên cứu : mô tả cắt ngang. Thời gian triển khai thu thập số liệu nghiên cứu tại các phòng xét nghiệm là 18 tháng, từ tháng 3/2008 đến tháng 9/2009.
2.2.    Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp đánh giá chất lượng phân lập định danh vi khuẩn
Chất lượng phân lập định danh vi khuẩn của các phòng xét nghiệm được đánh giá qua kết quả xét nghiệm các mẫu chứa chủng vi khuẩn gây bệnh thường gặp ở nước ta, đã được kiểm tra xác định tên loài bằng máy định danh VITEK 2compact. Những chủng này dưới dạng đông khô hoặc đông băng (tuỳ vi khuẩn), được mã hoá. Các phòng xét nghiệm được nghiên cứu không biết tên vi khuẩn nhưng được biết nguồn gốc bệnh phẩm. Yêu cầu phòng xét nghiệm nuôi cấy phân lập, định danh vi khuẩn đến tên loài và gửi phiếu trả lời bằng đường bưu điện hoặc thư điện tử trong khoảng thời gian chậm nhất là 1 tuần (ngày gửi theo dấu bưu điện hoặc ngày gửi thư điện tử). Nội dung phiếu trả lời bao gồm qui trình xét nghiệm đã thực hiện và kết quả phân lập định danh vi khuẩn. Sau khi nhận được phiếu trả lời kết quả định danh, phòng xét nghiệm trung tâm sẽ gửi đáp án kèm theo diễn giải những kiến thức cơ bản nhất và qui trình phân lập xác định các vi khuẩn tương ứng (hình 1).
Mỗi phòng xét nghiệm nhận tổng cộng 36 mẫu, chia làm 3 lần, cách nhau 3 tháng. Số vi khuẩn yêu cầu phân lập, xác định là 12 chủng vi khuẩn thuộc 12 loài, mỗi chủng được gửi 3 lần để kiểm tra độ lặp lại của kết quả. Sự phân bố các chủng vi khuẩn trong các lần gửi cho một phòng xét nghiệm và giữa các phòng xét nghiệm không giống nhau. Dưới đây là danh sách 12 chủng vi khuẩn đã được gửi xét nghiệm: