Đánh giá tác dụng của bột chiết lá dâu trên các chỉ số lipid và trạng thái chống oxy hóa trong máu ở chuột cống trắng gây rối loạn lipid và đái tháo đường thực nghiệm

Luận án Đánh giá tác dụng của bột chiết lá dâu (Morus alba L.) trên các chỉ số lipid và trạng thái chống oxy hóa trong máu ở chuột cống trắng gây rối loạn lipid và đái tháo đường thực nghiệm.Đái tháo đường (ĐTĐ) là một bênh rối loạn chuyển hóa mạn tính với sự tăng glucose máu do thiếu tương đối hoặc tuyêt đối insulin [29]. Hiên nay, ĐTĐ đang là một thách thức lớn cho sức khoẻ cộng đổng ở các nước đã và đang phát triển. Số người mắc bênh ĐTĐ trên toàn cầu ngày càng gia tăng trong những thập kỷ gần đây [55], [94]. Theo điều tra của WHO, năm 1995 thế giới có khoảng 118 triêu người mắc bênh ĐTĐ, đến năm 2000 đã có 146 triêu người và dự đoán đến năm 2010 số người mắc căn bênh này có thể lên đến 220 triêu người [41], [133]. Tại Viêt Nam, theo các điều tra cơ bản ĐTĐ là một bênh thường gặp [16], [19], bênh có tỷ lê tử vong cao nhất trong các bênh nội tiết. Do tuổi thọ và tuổi bênh kéo dài, tỷ lê biến chứng của ĐTĐ ngày càng nhiều trong đó bênh lý tim mạch là một trong những biến chứng hàng đầu gây tử vong và tàn phế. Biến chứng tim mạch có thể do nhiều nguyên nhân, nhưng ở bênh nhân ĐTĐ biến chứng này có liên quan chặt chẽ với sự thay đổi về số lương cũng như tỷ lê các thành phần lipid máu và stress oxy hoá.

Hiên nay, các thuốc điều trị ĐTĐ cũng tăng nhanh về số lương và chủng loại nhằm mục tiêu khống chế sự tăng nổng độ glucose máu, phòng ngừa và điều chỉnh rối loạn chuyển hoá lipid và hoạt động của các gốc tự do để có thể kiểm soát tốt mức glucose máu, ngăn ngừa và hạn chế các biến chứng do bênh lý tăng glucose máu gây ra. Cùng với sự phát triển của các thuốc có nguổn gốc tổng hợp như: insulin, biguanid, thiazolidindion… thì các thuốc có nguổn gốc thảo dược cũng được quan tâm nghiên cứu. Các chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới về ĐTĐ đã khuyến nghị, nên phát triển và sản xuất các thuốc điều trị ĐTĐ có nguổn gốc thảo dược bởi nguổn dược liêu trong tự nhiên rất phong phú, dễ sử dụng, giá thành rẻ, dễ chấp nhận trong cộng đổng đặc biêt là đối với các nước đang phát triển [138]. Trên thế giới và Viêt Nam đã có những công trình nghiên cứu về tác dụng hạ glucose máu của một số thảo dược, như mướp đắng [22], [30], sinh địa, tri mẫu [10], cây cỏ mực [20], thổ phục linh [37]. Trong hai thập kỷ qua các tác giả Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ,

Thái Lan và gần đây là Việt Nam đã nghiên cứu cho thấy lá dâu, rễ dâu có tác dụng hạ glucose máu và chống oxy hóa. [27], [31], [32], [51], [60], [78], [88], [99], [131], [136]. Tác dụng hạn chế tăng lipid máu cũng đã được đề cập, nhưng chưa được quan tâm nghiên cứu.

ở nước ta, cây dâu được trổng khá phổ biến, được sử dụng trong nuôi tằm. Một số bộ phận của cây dâu đã được sử dụng làm thuốc chữa bệnh [2], [3], [24]. Đây là loại thảo dược dễ tìm, giá thành rẻ, không độc, rất phù hợp với đời sống kinh tế và nhu cầu chữa bệnh của người dân. Tuy vậy, cho tới thời điểm nghiên cứu được tiến hành, ở Việt Nam chưa có công bố về tác dụng dự phòng cũng như điều trị rối loạn lipid máu của lá dâu. Bởi vậy đề tài: “Đánh giá tác dụng của bột chiết lá dâu (Morus alba L.) trên các chỉ số lipid và trạng thái chống oxy hóa trong máu ở chuột cống trắng gây rối loạn lipid và đái tháo đường thực nghiệm” được thực hiện nhằm mục tiêu:

1. Đánh giá tác dụng của bột chiết lá dâu trên các chỉ sốlipid và trang thái chống oxy hoá trong máu ở chuột cống trắng được gây rối loan lipid.

2. Đánh giá tác dụng của bột chiết lá dâu trên các chỉ số lipid và trang thái chống oxy hoá trong máu ở chuột cống trắng được gây rối loan lipid và đái tháo đường.

1.1.1. Bênh đái tháo đường 4

1.1.2. Các rối loạn do sự thiếu hụt insulin 4

1.1.3. Rối loạn chuyển hóa do tình trạng tăng glucose máu kéo dài 6

1.1.4. Rối loạn lipid máu trong bênh đái tháo đường 16

1.1.5. Sự thay đổi trạng thái chống oxy hoá máu ở bênh đái tháo đường 23

1.2. Các mô hình gây đái tháo đường ở động vật thực nghiêm 30

1.2.1. Mô hình thực nghiêm mô phỏng đái tháo đường typ 1 30

1.2.2. Mô hình thực nghiêm mô phỏng đái tháo đường typ 2 30

1.2.3. Streptozotocin với các mô hình gây đái tháo đường ở động

vật thực nghiêm  31

1.3. Thuốc đông y điều trị bênh đái tháo đường 32

1.3.1. Những thuốc đã và đang được nghiên cứu thực nghiêm 32

1.3.2. Những thuốc đã được thử nghiêm lâm sàng 34

1.4. Cây dâu (Morus alba L.) và tác dụng sinh học 37

1.4.1. Cây dâu 37

1.4.2. Lá dâu và tác dụng sinh học 39

1.4.3. Một số nghiên cứu về tác dụng hạ glucose, hạn chế rối loạn

lipid và trạng thái chống oxy hóa trong máu của lá dâu trên thế giới và Việt Nam 41

Chương 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu 45

2.1. Chất liêu và đối tượng nghiên cứu 45

2.2. Phương pháp nghiên cứu 48

2.2.1. Quy trình chiết xuất bột lá dâu 48

2.2.2. Gây rối loạn lipid máu ở chuột cống trắng bằng chế độ ăn giàu chất béo 49

2.2.3. Đánh giá tác dụng dự phòng của bột chiết lá dâu trên các chỉ số

lipid và trạng thái chống oxy hoá trong máu ở chuột cống trắng gây rối loạn lipid máu 51

2.2.4. Đánh giá tác dụng điều trị của bột chiết lá dâu trên các chỉ số lipid và

trạng thái chống oxy hoá trong máu ở chuột cống trắng gây rối loạn lipid máu 52

2.2.5. Đánh giá tác dụng điều trị của bột chiết lá dâu trên các chỉ số

lipid và trạng thái chống oxy hoá trong máu ở chuột cống trắng gây đái tháo đường typ 2 54

2.3. Các kỹ thuật được sử dụng trong nghiên cứu 58

2.4. Xử lý số liêu 66

Chương 3. Kết quả nghiên cứu 67

3.1. Ảnh hưởng của chế độ ăn giàu chất béo trên các chỉ số lipid và

trạng thái chống oxy hóa trong máu ở chuột cống trắng 67

3.1.1. Ảnh hưởng của chế độ ăn giàu lipid trên cân nặng chuột cống trắng 67

3.1.2. Ảnh hưởng của chế độ ăn giàu chất béo trên các chỉ số lipid máu

ở chuột cống trắng 67

3.1.3. Ảnh hưởng của chế độ ăn giàu lipid trên hoạt độ SOD hổng cầu, GPx

máu toàn phần và nổng độ TAS huyết tương ở chuột cống trắng 73

3.2. Tác dụng dự phòng của bột chiết lá dâu trên các chỉ số lipid và

trạng thái chống oxy hóa trong máu ở chuột cống trắng gây rối loạn lipid máu 74

3.2.1. Cân nặng các nhóm chuột có chế độ ăn giàu lipid đưọc uống và không

được uống dự phòng bằng bột chiết lá dâu 74

3.2.2. Tác dụng dự phòng rối loạn lipid máu của bột chiết lá dâu ở

chuột cống trắng có chế độ ăn giàu lipid 75

3.2.3. Tác dụng dự phòng rối loạn lipid máu của bột chiết lá dâu trên trạng thái chống oxy hóa trong máu ở chuột cống trắng có chế

độ ăn giàu lipid 80

3.3. Tác dụng điều trị của bột chiết lá dâu trên các chỉ số lipid và

trạng thái chống oxy hoá trong máu ở chuột cống trắng gây rối loạn lipid máu 84

3.3.1. Cân nặng các nhóm chuột gây rối loạn lipid máu được điều trị và

không được điều trị bằng bột chiết lá dâu 85

3.3.2. Tác dụng điều trị rối loạn lipid máu của bột chiết lá dâu ở chuột

cống trắng có chế độ ăn giàu lipid 86

3.3.3. Tác dụng điều trị rối loạn lipid máu của bột chiết lá dâu trên sự

thay đổi trạng thái chống oxy hóa trong máu ở chuột cống trắng 90

3.4. Tác dụng điều trị của bột chiết lá dâu trên các chỉ số lipid và trạng thái chống oxy hóa trong máu ở chuột cống trắng gây đái tháo đường typ 2 94

3.4.1. Cân nặng các nhóm chuột gây đái tháo đường typ 2 được điều trị và

không được điều trị bằng bột chiết lá dâu 94

3.4.2. Tác dụng điều trị của bột chiết lá dâu trên các chỉ số lipid máu ở

chuột cống trắng được gây đái tháo đường typ 2  95

3.4.3. Tác dụng điều trị của bột chiết lá dâu trên sự thay đổi trạng thái chống oxy hoá trong máu ở chuột cống trắng gây đái tháo đường

typ 2 100

3.5. Ảnh hưởng của bột chiết lá dâu trên sự thay đổi mô bênh học ở chuột cống trắng được gây rối loạn lipid máu và đái tháo đường typ 2 105

3.5.1. Hình thái mô bênh học động mạch chủ ở chuột nhóm chứng vũ nhóm

được gây rối loạn lipid máu 105

3.5.2. Hình thái mô bênh học động mạch chủ ở chuột gây rối loạn lipid

máu được điều trị bằng bột chiết lá dâu 107

3.5.3. Hình thái mô bênh học động mạch chủ và tuyến tụy ở nhóm chuột gây đái tháo đường typ 2 điều trị và không được điều trị

bột chiết lá dâu  108

Chương 4. Bàn luận 114

4.1. Ảnh hưởng của chế độ ăn giàu lipd trên chuột cống trắng 114

4.2. Tác dụng dự phòng của bột chiết lá dâu trên chuột cống trắng gây

rối loạn lipid máu 119

4.3. Tác dụng điều trị của bột chiết lá dâu ở chuột cống trắng gây rối

loạn lipid máu 126

4.4. Tác dụng của bột chiết lá dâu trên chuột cống trắng gây đái tháo

đường typ 2 132

Kết luận 145

Kiến nghị 146

Các nghiên cứu khoa học đã công bố liên quan đến đề tài nghiên cứu … 148

Tài liệu tham khảo