Đánh giá tác dụng của điện châm kết hợp bài tập Mc.Kenzie trong điều trị đau thắt lưng đơn thuần

Luận văn thạc sĩ y học Đánh giá tác dụng của điện châm kết hợp bài tập Mc.Kenzie trong điều trị đau thắt lưng đơn thuần. Đau thắt lưng là hiện tượng đau cấp hoặc mạn t nh khu tr tại v ng giữa khoảng xương sườn 12 và nếp lằn liên mông, một hoặc hai bên [31], [25].
Các nguyên nhân gây đau thắt lưng: bệnh lý đĩa đệm cột sống, các bệnh do thấp, nhiễm khuẩn, u lành và ác t nh, nội tiết, nguyên nhân nội tạng, và nhiều nguyên nhân khác Trong đó, đau thắt lưng do nguyên nhân cơ học chiếm 90 – 95 các trường hợp đau thắt lưng [25].
Tại Mỹ, đây là nguyên nhân hàng đầu gây hạn chế vận động của phụ nữ dưới 45 tuổi, là nguyên nhân đứng thứ hai khiến bệnh nhân đi khám bệnh và là nguyên nhân nằm viện đứng thứ 5 và đau v ng thắt lưng đứng thứ 3 trong số các bệnh phải phẫu thuật [47]. Ở Việt Nam đau thắt lưng chiếm 2% trong nhân dân, chiếm 17% những người trên 60 tuổi [23].

Y học hiện đại có nhiều phương pháp điều trị đau thắt lưng bao gồm: thuốc chống viêm giảm đau, thuốc giãn cơ kết hợp với chiếu tia hồng ngoại, sóng ngắn, siêu âm, kéo giãn cột sống thắt lưng để điều trị [31]. Các bài tập tăng cường sức lưng điều trị đau cột sống thắt lưng có thể gi p tăng cường cột sống và hỗ trợ cơ bắp, dây chằng, gân. Hầu hết các bài tập lưng tập trung không chỉ cho lưng, mà còn cho cơ bụng và cơ mông và cơ hông. Các cơ bắp mạnh mẽ thực tế làm giảm đau vì ch ng hỗ trợ mạnh mẽ cho cột sống, giữ cột sống trong điều kiện tốt và tạo điều kiện cho các vận động cột sống hoàn hảo.
Trong số các bài tập tăng cường sức lưng điều trị đau cột sống thắt lưng nổi tiếng nhất là bài tập Mc.Kenzie. ài tập này bắt đầu bằng việc tập luyện với một nhà vật lý trị liệu, để đảm bảo rằng bài tập có hiệu quả với mỗi bệnh nhân.
Theo y học cổ truyền, đau thắt lưng thuộc phạm vi “Chứng tý‟‟ với bệnh danh là “Yêu thống‟‟ được điều trị bằng nhiều phương pháp: châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, tác động cột sống, thuốc đông dược hoặc kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại như: điện châm, thủy châm, cấy chỉ catgut vào huyệt [6].
Trong giai đoạn phát triển về khoa học kỹ thuật hiện nay, trong lĩnh vực y học việc kết hợp giữa hiện đại và cổ truyền là xu thế tất yếu của thời đại. Điện châm là phương pháp dựa trên cơ sở học thuyết kinh lạc, có hiệu quả điều trị cao về tác dụng giảm đau và cải thiện tầm vận động trong các bệnh cơ xương khớp trong đó có đau thắt lưng. Đã có nhiều đề tài sử dụng phương pháp điện châm để điều trị đau thắt lưng nhưng chưa có đề tài nghiên cứu tác dụng của điện châm kết hợp bài tập Mc.Kenzie trong điều trị ĐTL mang tính hệ thống. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tác dụng của điện châm kết hợp bài tập Mc.Kenzie trong điều trị đau thắt lưng đơn thuần”
Nhằm hai mục tiêu:
1. Đánh giá tác dụng giảm đau của phương pháp điện châm kết hợp bài tập Mc.Kenzie trong điều trị đau thắt lưng.
2. Đánh giá tác dụng cải thiện tầm vận động cột sống thắt lưng sau điều trị và chỉ số sinh hoạt

MỤC LỤC
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Danh mục chữ viết tắt
Mục lục
Danh mục bảng
Danh mục hình
ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………………………………….1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU…………………………………………………..3
1.1. Giải phẫu –sinh lý cột sống thắt lưng ……………………………………………. 3
1.1.1. Đặc điểm chung……………………………………………………………………. 3
1.1.2. Cấu trúc cột sống thắt lưng ……………………………………………………. 3
1.1.3. Cấu tạo đĩa đệm – khớp liên cuống…………………………………………. 4
1.1.4. Cơ – dây chằng…………………………………………………………………….. 5
1.1.5. Lỗ liên đốt – sự phân bố thần kinh cột sống…………………………….. 6
1.2. Đau thắt lưng theo y học hiện đại …………………………………………………. 7
1.2.1. Khái niệm về đau thắt lưng ……………………………………………………. 7
1.2.2. Nguyên nhân ……………………………………………………………………….. 7
1.2.3. Cơ chế đau thắt lưng …………………………………………………………….. 8
1.2.4. Lâm sàng đau thắt lưng…………………………………………………………. 8
1.2.5. Điều trị đau thắt lưng ………………………………………………………….. 10
1.3. Đau thắt lưng theo YHCT………………………………………………………….. 12
1.3.1. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh ………………………………………… 12
1.3.2. Các thể bệnh lâm sàng theo y học cổ truyền…………………………… 13
1.3.3. Điều trị theo y học cổ truyền………………………………………………… 15
1.4. Tổng quan về điện châm ……………………………………………………………. 17
1.4.1. Định nghĩa…………………………………………………………………………. 17
1.4.2. Chỉ định và chống chỉ định ………………………………………………….. 171.4.3. Cách tiến hành điện châm ……………………………………………………. 18
1.4.4. Liệu trình điện châm …………………………………………………………… 18
1.5. Bài tập Mc.Kenzie…………………………………………………………………….. 18
1.5.1. Vài nét về tác giả McKenzie và bài tập …………………………………. 18
1.5.2. Chỉ định và chống chỉ định của bài tập Mc.Kenzie…………………. 19
1.6. Một số kết quả nghiên cứu về điều trị đau thắt lưng. …………………….. 20
1.6.1. Nghiên cứu các tác giả nước ngoài ……………………………………….. 20
1.6.2.Nghiên cứu của các tác giả trong nước…………………………………… 21
CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………. 22
2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ……………………………….. 22
2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân ……………………………………………………….. 22
2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo YHHĐ……………………………….. 22
2.2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo YHCT………………………………… 22
2.3. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân khỏi diện nghiên cứu……………………… 22
2.4. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………………. 23
2.4.1. Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………….. 23
2.4.2. Phương tiện nghiên cứu ………………………………………………………. 23
2.4.3. Quy trình nghiên cứu ………………………………………………………….. 24
2.4.4. Sơ đồ nghiên cứu………………………………………………………………… 25
2.5. Các bước tiến hành……………………………………………………………………. 26
2.5.1. Thăm khám lâm sàng ………………………………………………………….. 26
2.5.2. Thăm khám cận lâm sàng…………………………………………………….. 26
2.5.3. Tiến hành điều trị ……………………………………………………………….. 26
2.6. Các chỉ tiêu nghiên cứu……………………………………………………………… 32
2.6.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ……………………………………… 32
2.6.2. Thời gian theo dõi, đánh giá ………………………………………………… 32
2.6.3. Cách xác định các chỉ tiêu nghiên cứu…………………………………… 332.7. Xử lý số liệu …………………………………………………………………………….. 35
2.8. Đạo đức nghiên cứu: …………………………………………………………………. 36
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………… 37
3.1. Đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu………………………………. 37
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo giới………………………………………………… 37
3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo tuổi………………………………………………… 38
3.1.3. Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp ……………………………………. 38
3.1.4. Phân bố bệnh nhân theo các bệnh mắc kèm theo ……………………. 39
3.1.5. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh ………………………….. 40
3.2. Đặc điểm bệnh lý của đối tượng nghiên cứu: ……………………………….. 40
3.2.1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo mức độ đau của thang điểm VAS…. 40
3.2.2. Đặc điểm độ giãn CSTL trước điều trị…………………………………… 41
3.2.3. Đặc điểm tầm vận động cột sống thắt lưng trước điều trị…………. 42
3.2.4. Đặc điểm tổn thương cột sống thắt lưng trên phim X – quang ….. 42
3.3. Kết quả nghiên cứu của điện châm kết hợp bài tập Mc.Kenzie ………. 43
3.3.1. Sự thay đổi mức độ đau trước và sau điều trị ở hai nhóm………… 43
3.3.2. Đánh giá kết quả về độ giãn cột sống thắt lưng của hai nhóm ….. 44
3.3.3. Đánh giá kết quả về tầm vận động CSTL của hai nhóm ………….. 46
3.3.4. Mức cải thiện chức năng sinh hoạt ……………………………………….. 48
3.3.5. Kết quả điều trị chung của hai nhóm …………………………………….. 49
CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN ……………………………………………………………………. 51
4.1. Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu………………………………………… 51
4.1.1. Giới tính ……………………………………………………………………………. 51
4.1.2. Tuổi ………………………………………………………………………………….. 52
4.1.3. Nghề nghiệp ………………………………………………………………………. 53
4.1.4. Thời gian mắc bệnh…………………………………………………………….. 54
4.1.5. Bệnh mắc kèm theo…………………………………………………………….. 544.2. Các triệu chứng lâm sàng trước điều trị……………………………………….. 54
4.2.1. Mức độ đau thắt lưng theo thang điểm VAS trước điều trị ………. 54
4.2.2.Độ giãn và tầm vận động cột sống thắt lưng …………………………… 55
4.3. Hiệu quả điều trị……………………………………………………………………….. 56
4.3.1. Sự thay đổi thang điểm VAS sau điều trị ………………………………. 56
4.3.2. Sự cải thiện độ giãn và tầm hoạt động CSTL sau điều trị ………… 57
4.3.3. Mức cải thiện chức năng sinh hoạt hàng ngày………………………… 59
4.3.4. Hiệu quả điều trị chung……………………………………………………….. 60
KẾT LUẬN………………………………………………………………………………………….. 62
KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………………… 63
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤCDANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo mức độ đau của thang điểm VAS …. 40
Bảng 3.2. Đặc điểm độ giãn CSTL trước điều trị………………………………………. 41
Bảng 3.3. Đặc điểm tầm vận động CSTL trước điều trị …………………………….. 42
Bảng 3.4. Hình ảnh trên phim X – quang cột sống thắt lưng ………………………. 42
Bảng 3.5. So sánh sự thay đổi điểm VAS ở 2 nhóm trước và sau 7 ngày điều trị … 43
Bảng 3.6. So sánh sự thay đổi điểm VAS ở 2 nhóm trước …………………………. 43
và sau 21 ngày điều trị……………………………………………………………………………. 43
Bảng 3.7. Sự cải thiện độ giãn CSTL sau 7 ngày điều trị …………………………… 44
Bảng 3.8. Sự cải thiện độ giãn CSTL sau 21 ngày điều trị …………………………. 45
Bảng 3.9 Sự cải thiện tầm vận động CSTL sau 7 ngày điều trị…………………… 46
Bảng 3.10. Sự cải thiện tầm vận động CSTL sau 21 ngày điều trị………………. 47
Bảng 3.11 Mức cải thiện chức năng sinh hoạt sau 7 ngày điều trị ………………. 48
Bảng 3.12. Mức cải thiện chức năng sinh hoạt sau 21 ngày điều trị ……………. 48
iểu đồ 3.1. Phân bố theo giới………………………………………………………………… 37
iểu đồ 3.2. Phân bố độ tuổi của đối tượng nghiên cứu …………………………….. 38
iểu đồ 3.3. Phân bố nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu……………………… 38
Biểu đồ 3.4. Phân loại bệnh nhân theo các bệnh mắc kèm …………………………. 39
Biểu đồ 3.5. Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh ………………………….. 40
Biểu đồ 3.6 Kết quả điều trị chung sau 7 ngày điều trị ………………………………. 49
Biểu đồ 3.7 Kết quả điều trị chung sau 21 ngày điều trị …………………………….. 49DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1.Các đốt sống thắt lưng………………………………………………………………….4
Hình 2.1. Thước đo độ đau VAS …………………………………………………………….. 23
Hình 2.2. Thước đo tầm vận động cột sống thắt lưng………………………………… 23
Hình 2.3. Máy điện châm M8 do Viện châm cứu Việt Nam sản xuất………….. 24
Hình 2.4. Kim châm cứu Đông Á ……………………………………………………………. 24
Hình 2.5. Nằm sấp thư giãn ……………………………………………………………………. 30
Hình 2.6. Nằm sấp và duỗi thân ở tư thế chống trên hai khuỷu tay……………… 30
Hình 2.7. Duỗi thân ở tư thế nằm sấp chống trên hai bàn tay …………………….. 31
Hình 2.8. Duỗi lưng ở tư thế đứng ………………………………………………………….. 32
Sơ đồ 2.1 Mô hình nghiên cứu………………………………………………………………… 2