Đánh giá tác dụng của phương pháp dưỡng sinh Y học cổ truyền đối với phụ nữ thời kỳ mãn kinh

Dưỡng sinh hay còn gọi là nhiếp sinh, đạo sinh, bảo dưỡng có nghĩa là bảo dưỡng sinh mệnh. Dưỡng sinh nghiên cứu các quy luật sống của con người, tìm ra các phương pháp phòng bệnh và tăng cường sức khỏe, làm chậm quá trình lão suy và kéo dài chất lượng cuộc sống.

Ở Việt Nam phương pháp dưỡng sinh đã có truyền thống từ lâu đời, được nhiều danh y nghiên cứu, phát triển như: Tuệ Tĩnh (thế kỷ XIV), Hoàng Đôn Hòa (thế kỷ XVI), Đào Công Chính (thế kỷ XVII), Lê Hữu Trác (thế kỷ XVIII) đã góp phần làm cho phương pháp dưỡng sinh từ chỗ thiên về dưỡng sinh cá nhân trở thành một phương pháp y học dự phòng toàn diện [10], [22], [24], [51], [52]. Đến thế kỷ thứ XX, phương pháp dưỡng sinh được phát triển lên mức độ cao hơn với đóng góp của nhiều nhà dưỡng sinh tiêu biểu như: Nguyễn Khắc Viện, Tô Như Khuê, Lê Kim Định và Nguyễn Văn Hưởng. Họ đã vận dụng những phương pháp tập luyện y học cổ truyền với kiến thức y học hiện đại để xây dựng thành những hệ thống tập luyện hoàn chỉnh, có cơ sở khoa học [10], [16], [17], [29], [55].

Với phương châm phòng bệnh hơn chữa bệnh, biến quá trình chữa bệnh thành quá trình tự chữa bệnh, trong nhiều năm trở lại đây phong trào tập luyện dưỡng sinh đã được áp dụng phổ biến trong nhân dân, trong các khoa dưỡng sinh của Bệnh viện. Tập luyện dưỡng sinh đã trở thành nhu cầu của người cao tuổi, trong đó tỷ lệ phụ nữ mãn kinh chiếm một phần không nhỏ [1], [22].

Theo ước tính có đến 75% – 90% phụ nữ độ tuổi trên 50 có các triệu chứng bất thường, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống [6], [13], [20], [42].

Ngoài việc bổ trợ bằng thuốc YHHĐ và YHCT thì phương pháp không dùng thuốc như tự xoa bóp, luyện tập dưỡng sinh cũng góp phần chăm sóc sức khoẻ cho phụ nữ ở lứa tuổi này.

Phương pháp tập luyện dưỡng sinh của Nguyễn Văn Hưởng kế thừa và chỉnh lý trong 40 năm qua đã được Khoa Dưỡng sinh châm cứu Bệnh viện Y học cổ truyền trung ương ứng dụng vào điều trị và phòng bệnh thông qua nhiều khóa luyện tập. Đã có một số công trình nghiên cứu về phương pháp tập luyện này ở các lĩnh vực như: tăng huyết áp [37], rối loạn lipid máu [12], thiểu năng tuần hoàn não [1]. Thực tế cho thấy có rất nhiều phụ nữ đến tham gia các khoá luyện tập. Họ không thuộc những đối tượng có bệnh như trên mà là những phụ nữ mãn kinh có biểu hiện rối loạn về vận mạch, về tâm sinh lý,…Phải chăng phương pháp luyện tập dưỡng sinh Y học cổ truyền đã mang lại những hiệu quả nhất định nên họ mới chăm chỉ luyện tập. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với 2 mục tiêu:

1. Mô tả một số đặc điểm lâm sàng của phụ nữ thời kỳ mãn kinh theo Y học cổ truyền.

2. Đánh giá tác dụng của phương pháp luyện tập dưỡng sinh Y học cổ truyền đối với phụ nữ thời kỳ mãn kinh.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN 3

1.1. Dưỡng sinh và cơ sở lý luận của phép dưỡng sinh 3

1.1.1. Khái niệm 3

1.1.2. Cơ sở lý luận của phép dưỡng sinh 3

1.2. Một số phương pháp tập luyện dưỡng sinh ở trên thế giới và Việt Nam…. 5

1.2.1. Nguồn gốc của các phương pháp tập luyện 5

1.2.2. Một số phương pháp tập luyện dưỡng sinh ở trên thế giới 6

1.2.3. Phương pháp tập luyện dưỡng sinh ở Việt Nam 8

1.3. Nội dung bài tập dưỡng sinh YHCT tại Bệnh viện Y học cổ truyền trung ương 8

1.3.1. Xuất xứ của bài tập: 8

1.3.2. Nội dung bài tập 9

1.4. Các công trình đã nghiên cứu về bài tập dưỡng sinh 11

1.5. Khái niệm về Mãn kinh 12

1.5.1. Theo Y học hiện đại 12

1.5.2. Theo Y học cổ truyền 22

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25

2.1. Đối tượng nghiên cứu 25

2.1.1 Tiêu chuẩn lựa chọn 25

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 27

2.2. Phương pháp nghiên cứu 27

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 27

2.2.2. Chọn mẫu nghiên cứu 27

2.3. Tiến hành nghiên cứu 28

2.3.1. Phương pháp tập luyện 28

2.3.2. Các chỉ tiêu theo dõi 30

2.4. Phương pháp đánh giá 31

2.5. Xử lý số liệu 35

2.6. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 35

2.7. Mô hình nghiên cứu 36

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 37

3.1. Một số đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu 37

3.1.1. Độ tuổi 37

3.1.2. Thời gian mãn kinh: 37

3.1.3. Trình độ văn hoá 38

3.1.4. Đặc điểm nghề nghiệp 38

3.1.5. Tình trạng hôn nhân 39

3.2. Các đặc điểm lâm sàng trước tập luyện của đối tượng nghiên cứu 39

3.2.1 Triệu chứng cơ năng 39

3.2.2. Phân bố đối tượng theo thể bệnh Y học cổ truyền 43

3.2.3. Tình trạng các bệnh lý kèm theo 43

3.3. Kết quả sau tập luyện dưỡng sinh 44

3.3.1. Thay đổi các triệu chứng lâm sàng sau tập luyện 44

3.3.3. Kết quả chỉ số nhân trắc trước và sau tập luyện 47

3.3.4. Kết quả cơ lực trước và sau tập luyện 48

3.3.5. Kết quả huyết áp trước và sau tập luyện 48

3.4. Đánh giá kết quả chung 50

Chương 4: BÀN LUẬN 51

4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu 51

4.1.1. Độ tuổi 51

4.1.2. Số năm mãn kinh 51

4.1.3. Tuổi mãn kinh trung bình 52

4.1.4. Trình độ văn hoá và nghề nghiệp 52

4.1.5. Tình trạng hôn nhân 53

4.1.6. Các thể bệnh của YHCT 53

4.2. Các đặc điểm lâm sàng (thường gặp) của đối tượng nghiên cứu theo YHHĐ và theo YHCT 53

4.2.1. Các biểu hiện rối loạn chức năng theo 11 nhóm triệu chứng của Blatt-Kupperman 53

4.2.2. Các đặc điểm lâm sàng của đối tượng nghiên cứu theo YHCT …. 55

4.3. Đánh giá tác động của bài tập Dưỡng sinh trên một số chỉ số lâm sàng

và cận lâm sàng 57

4.3.1. Sự thay đổi các nhóm triệu chứng theo bảng Blatt-Kupperman… 57

4.3.2. Sự thay đổi điểm số và mức độ rối loạn theo thang điểm Blatt- Kupperman trước và sau tập luyện 61

4.3.3. Sự thay đổi về chỉ số BMI trước và sau tập 61

4.3.4. Sự thay đổi về cơ lực trước và sau tập luyện 62

4.3.5. Sự thay đổi HA trước và sau tập luyện 62

4.3.6. Sự thay đổi về một số chỉ số cận lâm sàng 64

4.3.7. Kết quả chung 64

4.3.8. Kết quả theo thể bệnh YHCT 64

4.3.9. Bàn về tác dụng của tập luyện dưỡng sinh YHCT giúp cải thiện các rối loạn cơ năng ở phụ nữ thời kỳ mãn kinh 65

KẾT LUẬN 70

KIẾN NGHỊ 72

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC