Đánh giá tác dụng của viên nang Bát vị quế phụ kết hợp ôn điện châm điều trị đau thắt lưng thể thận dương hư

Đau thắt lưng (ĐTL) là một chứng bệnh thường xảy ra trong cuộc sống hàng ngày. Nói chung, có tới 70-85% dân số ít nhất một lần bị đau vùng thắt lưng trong đời. Theo Andersson-1997, tỷ lệ đau vùng thắt lưng hàng năm trung bình là 30% (dao động trong khoảng 15-45%). Tại Mỹ, đây là nguyên nhân hàng đầu gây hạn chế vận động của phụ nữ trên 45 tuổi, là lý do đứng thứ hai khiến bệnh nhân đi khám bệnh, là nguyên nhân nằm viện đứng thứ năm và đau vùng thắt lưng đứng thứ ba trong số các bệnh phải phẫu thuật (Andersson-1999). Ở Việt Nam, theo Phạm Khuê trong điều tra tình hình bệnh tật, đau thắt lưng chiếm 2% dân số, chiếm 17% những người trên 60 tuổi [15]. Tại khoa Cơ xương khớp bệnh viện Bạch Mai năm 1988, đau thắt lưng chiếm 6% tổng số các bệnh đau xương khớp [1]

Đau thắt lưng là một triệu chứng của rất nhiều bệnh đa dạng, từ đơn giản đến phức tạp mà thoái hóa cột sống (hư cột sống) là một nguyên nhân quan trọng. Tỷ lệ bệnh tăng theo tuổi. Thoái hóa cột sống gặp ở mọi chủng tộc, dân tộc, mọi miền khí hậu, địa lý, kinh tế. Thống kê 1995 của thế giới cho thấy 0,3 – 0,5% dân số bị bệnh khớp trong đó có 20% bị thoái hóa khớp. Ở Mỹ, 80% người trên 55 tuổi có dấu hiệu X Quang là thoái hóa cột sống. Ở Việt Nam, đau xương khớp, chủ yếu là thoái hóa, chiếm 20% số bệnh nhân, các vị trí thoái hóa theo thứ tự từ cao đến thấp: cột sống thắt lưng 31%, cột sống cổ 14%, khớp gối 13% [14].

Về điều trị hội chứng đau thắt lưng, YHHĐ có nhiều phương pháp khác nhau. Điều trị nội khoa bảo tồn đã được đề cập đến từ lâu nhưng phương pháp này cũng có nhược điểm là các thuốc giảm đau chống viêm của YHHĐ hay có một số tác dụng không mong muốn ảnh hưởng đến người bệnh. Bên cạnh đó, YHCT đã mô tả chứng đau thắt lưng trong phạm vi chứng “yêu thống” và có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả bằng: châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, thuốc đắp chườm ngoài, thuốc uống YHCT…. Ngoài tác dụng của châm cứu đối với ĐTL đã được chứng minh trong nhiều nghiên cứu là làm giảm đau nhanh, khôi phục lại chức năng vận động CSTL [so], [s7], YHCT còn quan niệm thắt lưng là phủ của tạng thận, nên việc điều trị ĐTL bằng các loại thuốc uống trong để bổ thận cũng đem lại hiệu quả rất tốt, hoặc việc kết hợp các bài thuốc bổ thận với châm cứu làm tăng hiệu quả điều trị là sự lựa chọn thường thấy và cần thiết. Trên thực tế lâm sàng hiện nay, có một số bài thuốc hay được dùng cho bệnh nhân ĐTL như: Độc hoạt tang ký sinh thang, lục vị hoàn, bát vị hoàn, v.v… tuỳ theo thể bệnh, trong đó “Bát vị” là một bài thuốc cổ phương kinh điển có tác dụng bổ thận dương. Dựa trên bài thuốc cổ phương này, công ty dược TRAPHACO đã bào chế viên nang “Bát Vị Quế Phụ” nhằm hiện đại hóa các dạng bào chế thuốc YHCT, với nguồn nguyên liệu Phụ tử trồng ở Sapa, Việt nam đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng và tính an toàn. Trên cơ sở đó, chúng tôi đi sâu nghiên cứu kết hợp ôn điện châm với viên nang “Bát Vị Quế Phụ” để điều trị bệnh nhân ĐTL thể thận dương hư.

Chúng tôi tiến hành đề tài: “Đánh giá tác dụng của viên nang Bát vị quế phụ kết hợp ôn điện châm điều trị đau thắt lưng thể thận dương hư’’ nhằm hai mục tiêu sau:

1. Đánh giá tác dụng của viên nang Bát vị quế phụ kết hợp ôn điện châm điều trị đau thắt lưng thể thận dương hư.

2. Theo dõi tác dụng không mong muốn của viên nang Bát vị quế phụ kết hợp ôn điện châm.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Đau thắt lưng theo y học hiện đại 3

1.1.1. Định nghĩa 3

1.1.2. Đặc điểm giải phẫu vùng thắt lưng 3

1.1.3. Nguyên nhân đau thắt lưng 7

1.1.4. Thoái hóa cột sống thắt lưng 8

1.1.5. Cơ chế gây đau thắt lưng 10

1.1.6. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng của đau thắt lưng do thoái hoá

cột sống 11

1.1.7. Điều trị 13

1.2. Đau thắt lưng theo y học cổ truyền 15

1.2.1. Khái niệm 15

1.2.2. Nguyên nhân 16

1.2.3. Các thể lâm sàng 16

1.2.4 Điều trị theo YHCT 17

1.3 Sơ lược bài thuốc Bát vị và viên nang Bát vị quế phụ 20

1.3.1 Bài thuốc Bát vị 20

1.3.2 Nghiên cứu các vị thuốc trong bài Bát vị 21

1.3.3 Ý nghĩa phương thuốc Bát vị quế phụ: 27

1.3.4 Tình hình nghiên cứu bài thuốc “Bát vị” và nghiên cứu vị thuốc

trong bài thuốc 27

1.3.5 Viên nang “Bát vị quế phụ” 30

Chương 2: CHẤT LIỆU- ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU32

2.1. Chất liệu nghiên cứu 32

2.1.1 Thuốc nghiên cứu 32

2.1.2 Phương tiện nghiên cứu 32

2.2. Đối tượng nghiên cứu 32

2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo y học hiện đại 32

2.2.2. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân theo y học cổ truyền 33

2.2.3. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 34

2.3. Phương pháp nghiên cứu 34

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 34

2.3.2. Quy trình nghiên cứu 35

2.2.3. Theo dõi và đánh giá 36

2.4 Các chỉ tiêu nghiên cứu 36

2.4.1 Chỉ tiêu theo YHHĐ 36

2.4.2 Chỉ tiêu theo Y học cổ truyền : 40

2.4.3. Đánh giá tác dụng không mong muốn của thuốc 41

2.4.4. Xử lý số liệu 41

2.5. Đạo đức trong nghiên cứu 42

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 44

3.1 Đặc điểm chung 44

3.1.1 Phân bố bệnh nhân theo lứa tuổi của hai nhóm 44

3.1.2 Phân bố bệnh nhân theo giới của hai nhóm 45

3.1.3 Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp 45

3.1.4 Phân bố theo thời gian mắc bệnh của hai nhóm 46

3.1.5 Phân bố bệnh nhân theo mức độ đau 47

3.2 Kết quả điều trị giảm đau thắt lưng 48

3.2.1 Kết quả thay đổi mức độ đau của hai nhóm theo thang điểm VAS48

3.2.2 Kết quả thay đổi độ giãn cột sống thắt lưng của hai nhóm 49

3.2.3 Kết quả thay đổi tầm vận động CSTL của hai nhóm 50

3.2.4 Sự cải thiện các chức năng hoạt động CSTL 52

3.2.5 Kết quả điều trị chung của hai nhóm 54

3.3 Kết quả cải thiện các triệu chứng của Thận dương hư theo YHCT ..56

3.4. Đánh giá kết quả sự biến đổi một số chỉ số sinh lý của nhóm nghiên cứu …58

3.5. Tác dụng không mong muốn của viên nang Bát vị quế phụ 59

3.6. Đánh giá kết quả sự biến đổi một số chỉ tiêu cận lâm sàng của nhóm nghiên cứu 59

Chương 4: BÀN LUẬN 62

4.1 Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 62

4.1.1 Tuổi 62

4.1.2. Giới 63

4.1.3. Nghề nghiệp 64

4.1.4. Thời gian mắc bệnh 64

4.2. Bàn luận về kết quả điều trị 65

4.2.1. Sự cải thiện về mức độ đau 65

4.2.2. Sự cải thiện độ giãn cột sống thắt lưng 66

4.2.3. Sự cải thiện tầm vận động cột sống thắt lưng 67

4.2.4. Chức năng hoạt động cột sống thắt lưng 67

4.2.5. Sự cải thiện các triệu chứng của thận dương hư 68

4.2.6. Kết quả điều trị chung 71

4.3. Sự biến đổi một số chỉ số sinh lý và chỉ tiêu cận lâm sàng 73

4.3.1. Sự biến đổi một số chỉ số sinh lý 73

4.3.2. Sự biến đổi một số chỉ tiêu cận lâm sàng 75

KẾT LUẬN 76

KIẾN NGHỊ 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC