Đánh giá tác dụng điện châm huyệt Nội quan, Thần môn, Tam âm giao trong điều trị mất ngủ không thực tổn

Mất ngủ là trạng thái không thõa mãn về số lượng và/hoặc chất lượng của giấc ngủ, tồn tại trong một thời gian dài, làm ảnh hưởng đến sức khoẻ và khả năng làm việc của người bệnh [23].
Các rối    loạn    thường gặp    trong    mất    ngủ bao    gồm    khó    đi vào    giấc ngủ,
ngủ không yên giấc, dậy sớm không ngủ lại được hoặc tỉnh dậy nhiều lần trong khi ngủ. Ở người cao tuổi, thời gian ngủ sẽ ít dần, có khuynh hướng ngủ muộn hơn và thức dậy sớm hơn. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất là chất lượng của giấc ngủ, sau khi ngủ dậy phải cảm thấy tinh thần sảng khoái, phấn chấn, thích làm việc.
Mất ngủ đã được đề cập từ lâu và ngày càng trở thành một hiện tượng khá phổ biến trong xã hội hiện đại. Theo Tổ chức y tế thế giới, nghiên cứu ở 15 khu vực khác nhau trên thế giới ước tính khoảng 26,8% người bị mất ngủ được khám và điều trị tại các trung tâm chăm sóc sức khoẻ ban đầu [6]. Theo công bố của viện Gallup Mỹ năm 1990 nghiên cứu ở 8 nước cho thấy tỷ lệ mất ngủ khá cao, riêng ở Mỹ có 10-20% người mất ngủ đáng kể, trong đó đa số các trường hợp không được quan tâm đúng mức và điều trị thích hợp [6], [72]. Ở Việt Nam, rối loạn giấc ngủ chiếm tỷ lệ cao (50-80%), thường gặp rối loạn trầm cảm, rối loạn lo âu và các bệnh lý tâm sinh [6].
Mất ngủ kéo dài sẽ dẫn đến giảm trí nhớ, khó tập trung chú ý, giảm sút khả năng lao động và hậu quả tất yếu là làm giảm chất lượng sống, nguy cơ phát sinh một số bệnh hoặc làm nặng thêm bệnh đang mắc. Bên cạnh đó, còn có sự liên quan giữa mất ngủ và các rối loạn tâm thần, nghiện rượu, lạm dụng thuốc, chức năng miễn dịch, tim mạch, tử vong [50], [57], [78], [79].
Mất ngủ trong Y học cổ truyền gọi là chứng “Thất miên”, “Bất mị”, “Bất đắc miên”… Nguyên nhân từ các tạng Tâm, Tỳ, Can, Thận, chủ yếu là do Tâm và Tỳ hư, âm hư hoả vượng, khí của Tâm và Đởm hạ, Vị không điều hoà và bị suy nhược sau khi bị bệnh. Sách Cảnh Nhạc toàn thư ghi: “Ngủ là gốc ở phần âm mà thần làm chủ, thần yên thì ngủ được”. Thần sở dĩ không yên một là do tà khí nhiễu động, hai là do tinh khí không đủ [42], [4s].
Y học cổ truyền có nhiều phương pháp để điều trị mất ngủ như dùng thuốc, khí công, dưỡng sinh.. .Mỗi phương pháp đều có ưu điểm riêng và mục đích cuối cùng là đưa bệnh nhân đến giấc ngủ tự nhiên.
Song song với các phương pháp đó, từ xưa châm cứu cũng đã được áp dụng và cho thấy đây là một trong những phương pháp điều trị mất ngủ có hiệu quả. Châm cứu là một phương pháp dễ thực hiện, chi phí thấp, rút ngắn thời gian điều trị, giảm hậu quả bệnh lý và có thể áp dụng rộng rãi ở nhiều tuyến y tế [29], [s4], [s5].
Nhóm huyệt Nội quan, Thần môn, Tam âm giao từ lâu được biết là nhóm huyệt kinh điển có tác dụng an thần, tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu cụ thể nào về việc áp dụng nhóm huyệt này để điều trị mất ngủ không thực tổn.
Nhằm kế    thừa,    phát huy    vốn    quý của    Y    học    cổ truyền    và góp    phần nghiên cứu về điện châm trong điều trị mất ngủ, chúng tôi thực hiện đề tài “Đánh giá tác dụng điện châm huyệt Nội quan, Thần môn, Tam âm giao trong điều trị mất ngủ không thực tổn” nhằm mục tiêu:
1.    Đánh giá tác dụng điện châm huyệt Nội quan, Thần môn, Tam âm giao trong điều trị mất ngủ không thực tổn.
2.    So sánh tác dụng điện châm huyệt Nội quan, Thần môn, Tam âm giao trên 2 thể: Tâm Tỳ hư và Tâm Thận bất giao.
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU     3
1.1.    Sinh lý giấc ngủ và rối loạn giấc ngủ    3
1.1.1.    Sinh lý giấc ngủ     3
1.1.2.    Cơ chế điều hoà thức ngủ     6
1.1.3.    Mất ngủ không thực tổn     8
1.2.    Tiêu chuẩn chẩn đoán mất ngủ không thực tổn     11
1.2.1.    Theo tiêu chuẩn của ICD-10 mục F51.0     11
1.2.2.    Lâm sàng    11
1.3.    Các phương pháp đánh giá rối loạn giấc ngủ trên lâm sàng và cận lâm
sàng      13
1.3.1.    Phương pháp đánh giá trên lâm sàng     13
1.3.2.    Phương pháp đánh giá trên cận lâm sàng    14
1.4.    Các phương pháp điều trị mất ngủ không thực    tổn     17
1.5.    Quan niệm của Y học cổ truyền về mất ngủ    18
1.5.1.    Thể Tâm Tỳ hư      19
1.5.2.    Thể Tâm Thận bất giao     20
1.6.    Các phương pháp điều trị mất ngủ bằng thuốc y học cổ truyền     21
1.7.    Điều trị mất ngủ bằng điện châm     22
1.7.1.    Nguyên tắc chung     22
1.7.2.    Khái niệm về điện châm     22
1.7.3.    Tác dụng của nhóm huyệt điều    trị     23
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU     29
2.1.    Địa điểm và thời gian nghiên cứu    29
2.2.    Đối tượng nghiên cứu     29
2.2.1.    Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân    29
2.2.2.    Tiêu chuẩn loại trừ    31
2.3.    Phương pháp nghiên cứu     31
2.3.1.    Thiết kế nghiên cứu     31
2.3.2.    Quy trình nghiên cứu    31
2.3.3.    Các chỉ tiêu theo dõi     33
2.3.4. Phương tiện nghiên cứu    35
2.4.    Phương pháp xử lý số liệu    36
2.5.    Đạo đức nghiên cứu     36
Chương 3:    KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU     37
3.1.    Mô    tả đặc điểm đối tượng nghiên cứu     37
3.1.1.    Đặc điểm tuổi và giới tính     37
3.1.2.    Đặc điểm về nghề nghiệp, hoàn cảnh gia đình, xã hội    39
3.1.3.    Các nhân tố stress     40
3.1.4.    Thời gian mất ngủ    40
3.2.     Đánh giá và so sánh hiệu quả lâm sàng điều trị MNKTT trên 2 nhóm nghiên cứu      41
3.2.1.    Hiệu quả trên thời lượng giấc ngủ    41
3.2.2.    Hiệu quả trên thời lượng đi vào giấc ngủ    42
3.2.3.    Hiệu quả trên chất lượng giấc ngủ     45
3.2.4.    Hiệu quả làm giảm biểu hiện thức giấc sớm     45
3.2.5.    Hiệu quả làm giảm các triệu chứng mất ngủ gây nên sự mệt mỏi
cản trở hoạt động xã hội và nghề nghiệp    46
3.2.6.    Các rối loạn tâm thần và các triệu chứng thứ phát sau mất ngủ. . 47
3.3.    Đánh giá và so sánh sự biến đổi Test tâm lý trong điều trị MNKTT trên
2 nhóm nghiên cứu     48
3.3.1.    Test PSQI    48
3.3.2.    Đặc điểm Test Beck, SAS-Zung     49
3.4.    Đánh giá và so sánh sự biến đổi các thông số EEG trên 2 nhóm nghiên
cứu     50
Chương 4: BÀN LUẬN     52
4.1.    Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu     52
4.1.1.    Đặc điểm về giới và tuổi    52
4.1.2.    Nghề nghiệp    53
4.1.3.    Tình trạng hôn nhân và hoàn cảnh gia đình     53
4.1.4.    Các yếu tố thúc đẩy mất ngủ không thực tổn     54
4.2.    Tác dụng của điện châm huyệt Nội quan, Thần môn, Tam âm giao
trong điều trị mất ngủ không thực tổn     57
4.2.1.    Thai lugng giac ngu     57
4.2.2.    Thai gian di vao giac ngu    58
4.2.3.    Hieu qua giac ngu    59
4.2.4.    Chat lugng giac ngu     60
4.2.5.    Trieu chung thuc giac luc nua dem hoac day qua sam luc buoi
sang     60
4.2.6.    Trieu chung mat ngu gay nen su met moi can tra hoat dong xa hoi
va nghe nghiep    61
4.2.7.    Cac roi loan tam than va cac trieu chung thu phat sau mat ngu .. 62
4.2.8.    Bien doi bang diem danh gia PSQI     63
4.2.9.    Bien doi cua dien nao do     64
4.3.    So sanh tac dung cua dien cham huyet Noi quan, Than mon, Tam am
giao len dieu tri mat ngu khong thuc ton a hai nhom     65
KET LUAN    69
KIEN NGHI     71