Đánh giá tác dụng hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp gối nguyên phát bằng phương pháp tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng

Luận văn thạc sĩ y học Đánh giá tác dụng hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp gối nguyên phát bằng phương pháp tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng.Thoái hóa khớp (THK) là một bệnh khớp thƣờng gặp ở mọi quốc gia trên thế giới. Có khoảng 18% nữ và 9,5% nam giới trên toàn cầu mắc bệnh THK nói chung, trong đó THK gối chiếm tới 15% dân số [1]. Đây là một trong những căn bệnh phổ biến nhất về bệnh lý về khớp và là căn nguyên hàng đầu gây tàn tật trên toàn thế giới, chủ yếu do triệu chứng đau và hạn chế vận động – lý do chính khiến ngƣời bệnh đến bệnh viện và phòng khám chuyên khoa để điều trị [2].
Theo ƣớc tính năm 2010, THK gối chiếm tỷ lệ 3,8% toàn cầu, ảnh hƣởng đến 250 triệu ngƣời trên thế giới [3]. Ở Mỹ hàng năm có khoảng 21 triệu ngƣời mắc bệnh THK gối, với 4 triệu ngƣời phải nằm viện, khoảng 100.000 bệnh nhân (BN) không thể đi lại đƣợc do THK gối nặng. Trong đó có 10% nam giới và 13% nữ giới 60 tuổi trở lên đƣợc chẩn đoán mắc THK gối [4]. THK gối là nguyên nhân gây tàn tật cho ngƣời có tuổi đứng thứ hai sau bệnh tim mạch [5].

Ở Việt Nam, theo thống kê của khoa Cơ xƣơng khớp bệnh viện Bạch Mai từ 1991 – 2000 cho thấy THK đứng hàng thứ ba (4.66%) trong các bệnh có tổn thƣơng khớp, trong đó THK gối chiếm 56,5% tổng số các bệnh khớp do thoái hóa cần điều trị nội trú [6]. Khớp gối bị thoái hóa không những làm ảnh hƣởng tới chất lƣợng cuộc sống mà còn gây tổn hại kinh tế của ngƣời bệnh do phải chi phí cho điều trị.
Tại các nƣớc Châu Âu chi phí trực tiếp cho điều trị THK khoảng 4.000 USD/ bệnh nhân/ năm [7]. Ở Việt Nam chi phí cho một đợt điều trị nội khoa THK khoảng 2 đến 4 triệu đồng, chƣa kể đến chi phí cho các dịch vụ khác liên quan đến điều trị [8].
Theo Y học cổ truyền (YHCT) THK gối thuộc phạm vi chứng tý. Nguyên nhân do phong, hàn, thấp xâm phạm cùng với chính khí suy giảm mà gây nên bệnh, việc điều trị thƣờng kết hợp phƣơng pháp (PP) dùng thuốc và không dùng thuốc YHCT nhƣ châm cứu, bấm huyệt, khí công dƣỡng sinh (DS) [9]. Các PP chữa bệnh không dùng thuốc với ƣu thế ít tác dụng không mong muốn, phù hợp với tính chất bệnh lý mạn tính hay tái phát của THK đang ngày càng đƣợc đánh giá cao. PP DS của Nguyễn Văn Hƣởng là một PP tự luyện tập nhằm mục đích tăng cƣờng sức2 khỏe, phòng bệnh, trị một số bệnh mạn tính và tiến tới sống lâu sống có ích đã có nhiều nghiên cứu về PP này [10]. Ở Việt Nam PP DS của Nguyễn Văn Hƣởng đã và đang đƣợc áp dụng rộng rãi trong điều trị nhiều bệnh đạt hiệu quả cao.
Tuy vậy ở Việt Nam chƣa có nghiên cứu về PP DS này trên BN THK gối. Với mục đích cung cấp thêm PP hỗ trợ điều trị cho ngƣời bệnh THK gối, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tác dụng hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp gối nguyên phát bằng phương pháp tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng” với hai mục tiêu sau:
1. Đánh giá tác dụng hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp gối nguyên phát bằng phương pháp tập dưỡng sinh Nguyễn Văn Hưởng.
2. Khảo sát một số tác dụng không mong muốn của phương pháp

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………………………………………… 1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU………………………………………………………………………….2
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ………………………………………………………….. 3
1.1. THOÁI HÓA KHỚP GỐI THEO Y HỌC HIỆN ĐẠI ……………………………3
1.1.1. Thoái hóa khớp gối …………………………………………………………………..3
1.1.2. Nguyên nhân thoái hóa khớp gối ………………………………………………..3
1.1.3. Cơ chế bệnh sinh và các yếu tố liên quan …………………………………….4
1.1.4. Triệu chứng của thoái hóa khớp gối …………………………………………….7
1.1.5. Tiêu chuẩn chẩn đoán thoái hóa khớp gối ……………………………………9
1.1.6. Các phƣơng pháp điều trị thoái hóa khớp gối………………………………..9
1.1.7. Theo dõi và quản lý …………………………………………………………………10
1.2. THOÁI HÓA KHỚP GỐI THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN………………………10
1.2.1. Thể phong hàn thấp tý ……………………………………………………………..11
1.2.2. Thể phong thấp nhiệt tý …………………………………………………………..12
1.3. PHƢƠNG PHÁP DƢỠNG SINH…….……………………………………………..13
1.3.1. Vài nét về nguồn gốc, lịch sử của phƣơng pháp Dƣỡng sinh…………13
1.3.2. Cơ sở lý luận của phƣơng pháp dƣỡng sinh…………………………………15
1.3.3. Tác dụng của dƣỡng sinh………………………………………………………….17
1.3.4 Phƣơng pháp dƣỡng sinh Nguyễn Văn Hƣởng…………………………….18
1.4. GLUCOSAMIN ………………………………………………………….19
1.5. MỘT SỐ NGHIÊN CỨU ĐIỀU TRỊ THOÁI HÓA KHỚP GỐI……………21
1.6. CÔNG CỤ XÁC ĐỊNH CHẤT LƢỢNG CUỘC SỐNG………………………22
1.6.1 Khái niệm Chất lƣợng cuộc sống …………………………………………….. 22
1.6.2. Chất lƣợng cuộc sống của bệnh nhân thoái hóa khớp gối …………….22
1.6.3. Giới thiệu bộ câu hỏi SF 36 …………………………………………………….23
Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………………..24
2.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU…………………………………………………………24
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân nghiên cứu…………………………………….24
2.1.2. Tiêu chuẩn loại bệnh nhân khỏi nghiên cứu………………………………25
2.2. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ……………………………………………………………25
2.3. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU ………………………………………………………….252.4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……………………………………………………25
2.4.1. Thiết kế nghiên cứu ………………………………………………25
2.4.2. Cỡ mẫu nghiên cứu ………………………………………………25
2.4.3. Tổ chức nghiên cứu ………………………………………………25
2.4.4. Chất liệu nghiên cứu …………………………………………………………….26
2.4.5. Tiến hành nghiên cứu …………………………………………….27
2.4.6. Các chỉ tiêu nghiên cứu ………………………………………………………27
2.5. CÁC CHỈ TIÊU ĐƢỢC ĐÁNH GIÁ VÀ THEO DÕI………………………….32
2.5.1. Đánh giá các chỉ tiêu nghiên cứu ở các thời điểm………………….32
2.5.2. Đánh giá kết quả điều trị chung………………………………………..33
2.5.3. Khảo sát tác dụng không mong muốn ………………………………..33
2.6. PHƢƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU…………….…………………………..34
2.7. VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU…………………………………..34
Sơ đồ nghiên cứu ……………………………………………………………………………………….35
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………………………………………..36
3.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ………………………………36
3.1.1. Đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu ……………………………….36
3.1.2. Đặc điểm lâm sàng của đối tƣợng nghiên cứu trƣớc nghiên cứu…..40
3.1.3.Đặc điểm cận lâm sàng của đối tƣợng nghiên cứutrƣớc nghiên cứu43
3.2. ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG HỖ TRỢ ĐIỀU TRỊ THK GỐI NGUYÊN
PHÁT BẰNG PHƢƠNG PHÁP TẬP DƢỠNG SINH NGUYỄN VĂN HƢỞNG.44
3.2.1. Sự thay đổi triệu chứng lâm sàng trƣớc và SĐT………………..……..44
3.2.2. Sự thay đổi chất lƣợng cuộc sống trƣớc và SĐT…………………..…..53
3.2.3. Sự thay đổi triệu chứng cận lâm sàng trƣớc và SĐT ……………..….55
3.3. HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ CHUNG……………………………………………………56
3.4 TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN …………………………………………..57
Chƣơng 4: BÀN LUẬN ………………………………………………………………………………58
4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU……………….58
4.1.1. Đặc điểm về giới tính ……………………………………………………………..58
4.1.2. Đặc điểm theo tuổi………………………………………………………………….58
4.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp ………………………………………………………..59
4.1.4. Đặc điểm về thời gian mắc bệnh ………………………………………………604.1.5. Đặc điểm vị trí tổn thƣơng ………………………………………………………60
4.2. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ………….61
4.2.1. Đặc điểm lâm sàng của đối tƣợng nghiên cứu trƣớc nghiên cứu……61
4.2.2 Đặc điểm mức độ đau khớp gối theo thang điểm VAS trƣớc NC…..62
4.2.3. Mức độ hạn chế chức năng khớp gối theo Lequesne trƣớc NC……..63
4.2.4. Đặc điểm tầm vận động khớp gối trƣớc nghiên cứu ……………………64
4.2.5.Đặc điểm chức năng vận động khớp gối theo chỉ số gót mông TNC64
4.2.6 Đặc điểm tình trạng béo phì theo chỉ số BMI trƣớc nghiên cứu …….65
4.2.7 Đặc điểm mức độ tổn thƣơng khớp gối trên hình ảnh XQ TNC……..65
4.3. ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG HỖ TRỢ ĐIỀU TRỊ THK GỐI NGUYÊN PHÁT
SAU TẬP NGUYỄN VĂN HƢỞNG …………………………………………………………….66
4.3.1. Sự thay đổi triệu chứng lâm sàng trƣớc và SĐT………………………….66
4.3.2. Sự thay đổi phân loại điểm đau VAS trƣớc và SĐT…………………….67
4.3.3. Sự thay đổi phân loại điểm Lequensne trƣớc và SĐT………………….67
4.3.4 . Sự thay đổi tầm vận động khớp gối trƣớc và SĐT……………………..68
4.3.5. Sự thay đổi phân loại chỉ số gót mông trƣớc và SĐT…………………..68
4.3.6. Sự thay đổi chất lƣợng cuộc sống trƣớc và SĐT……………………….. 69
4.3.7 Sự thay đổi tổn thƣơng trên siêu âm khớp gối trƣớc và SĐT…………73
4.3.8 Sự thay đổi nồng độ Testosteron và Eustrogen trƣớc và SĐT………..74
4.4. BÀN LUẬN VỀ TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN CỦA BN THK
GỐI NGUYÊN PHÁT SAU TẬP DƢỠNG SINH NGUYỄN VĂN HƢỞNG……..75
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………………….76
KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………………………77
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤCDANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Tiêu chuẩn đánh giá mức độ đau theo thang điểm VAS………………. …..29
Bảng 2.2. Đánh giá mức độ tổn thƣơng theo thang điểm Lequesne………………..29
Bảng 2.3. Đánh giá mức độ hạn chế vận động gấp khớp gối…………………… ….30
Bảng 2.4. Cách đánh giá mức độ cải thiện vận động khớp gối………………………. ….30
Bảng 2.5. Đánh giá mức độ hạn chế vận động theo chỉ số gót mông…………………..31
Bảng 2.6. Đánh giá mức độ bệnh và kết quả điều trị…………………………………………33
Bảng 3.1. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo giới..……………………………….36
Bảng 3.2. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo tuổi..……………………………….37
Bảng 3.3. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo nghề nghiệp.………………………37
Bảng 3.4. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo thời gian mắc bệnh.……………….38
Bảng 3.5. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo vị trí khớp bị tổn thƣơng..…………38
Bảng 3.6. Phƣơng pháp điều trị đã sử dụng……. ……………………………………………..39
Bảng 3.7. Các dấu hiệu lâm sàng tại khớp thoái hóa… …………………………….40
Bảng 3.8. Đặc điểm mức độ đau theo thang điểm VAS……………………………40
Bảng 3.9. Mức độ hạn chế chức năng của khớp gối theo Lequesne……………….41
Bảng 3.10. Mức độ hạn chế tầm vận động khớp gối theo độ gấp duỗi Warent……41
Bảng 3.11. Mức độ hạn chế vận động khớp gối theo chỉ số gót- mông……………………….42
Bảng 3.12. Tình trạng béo phì theo chỉ số BMI… …………………………………42
Bảng 3.13. Mức độ tổn thƣơng khớp gối trên phim chụp X quang theo Kellgren và
Lawrence ……………………………………………………………………………….. 43
Bảng 3.14. Mức độ THK gối trên siêu âm khớp gối.………………………………43
Bảng 3.15. Giá trị trung bình của sụn khớp gối trên siêu âm.. ……………………..44
Bảng 3.16. Sự thay đổi triệu chứng lâm sàng trƣớc và sau tập……………………………44
Bảng 3.17. Sự thay đổi phân loại điểm đau VAS trƣớc và sau tập …………………….45
Bảng 3.18. Sự thay đổi giá trị trung bình điểm đau VAS trƣớc và sau tập……………46
Bảng 3.19. Sự thay đổi phân loại điểm Lequensne trƣớc và sau tập……………………47
Bảng 3.20. Sự thay đổi giá trị trung bình điểm Lequensne trƣớc và sau tập…………48
Bảng 3.21. Sự thay đổi phân loại biên độ gấp khớp gối trƣớc và sau tập……………..49Bảng 3.22. Sự thay đổi giá trị trung bình biên độ gấp khớp gối trƣớc và sau tập….50
Bảng 3.23. Sự thay đổi phân loại chỉ số gót mông trƣớc và sau tập…………………….51
Bảng 3.24. Sự thay đổi giá trị trung bình chỉ số gót mông trƣớc và sau tập………….52
Bảng 3.25. Sự thay đổi điểm chất lƣợng cuộc sống trƣớc và sau tập…………………..53
Bảng 3.26. Sự thay đổi hiệu số điểm chất lƣợng cuộc sống trƣớc và sau tập………..54
Bảng 3.27. Sự thay đổi phân loại điểm chất lƣợng cuộc sống trƣớc và sau………….54
Bảng 3.28. Sự thay đổi trung bình điểm CLCS trƣớc và sau tập ………………………..55
Bảng 3.29. Sự thay đổi tổn thƣơng trên siêu âm khớp gối trƣớc và sau tập………….55
Bảng 3.30. Sự thay đổi chỉ số hormone ở một số bệnh nhân nghiên cứu …………….56DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Phân bố giới tính của bệnh nhân nghiên cứu …………………………………35
Biểu đồ 3.2. Sự thay đổi giá trị TB điểm đau VAS trƣớc và sau điều trị………….46
Biểu đồ 3.3. Sự thay đổi giá trị TB điểm Lequensne trƣớc và sau điều trị…………48
Biểu đồ 3.4. Sự thay đổi giá trị TB của biên độ gấp khớp gối trƣớc và sau điều trị.50
Biểu đồ 3.5. Sự thay đổi giá trị TB của biên độ gấp khớp gối trƣớc và sau điều trị.52
Biểu đồ 3.6. Phân loại hiệu quả điều trị chung ………………………………………………..57DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Hình ảnh khớp gối bình thƣờng và bị thoái hóa ………………………. .3
Hình 2.1. Thuốc Glucosamin…………………………………………………………………………26
Hình 2.2. Thang điểm VAS …………………………………………………….…28
Hình 2.3. Đo độ gấp duỗi khớp gối Warren A.Katr (1997) …………….……….. 3