Đánh giá tác dụng xa của phương pháp gây dính màng phổi bằng bột talc qua nội soi trong điêu trị tràn khí màng phổi
Đặt vấn đề: NSMP gây dính bằng bột talc là một phương pháp điều trị TKMP có hiệu quả, chi phí thấp. Tuy nhiên, bên cạnh khả năng gây dính MP bột talc còn có thể gây nhiểu tác dụng phụ. Mục tiêu nghiên cứu: đánh giá tỷ lệ tái phát và các tác dụng phụ xa của phương pháp gây dính màng phổi bằng bột talc qua nội soi trong điều trị tràn khí màng phổi. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: tiến cứu mô tả, 37 bệnh nhân được chẩn đoán TKMP và được điều trị gây dính màng phổi bằng bột talc qua NSMP tại khoa Hô hấp Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 01/2004 đến tháng 10/2009. Thời gian theo dõi ít nhất là 6 tháng, trong đó 24 bệnh nhân đến khám lại, được theo dõi về lâm sàng, XQ phổi và CNHH. 13 bệnh nhân theo dõi qua điện thoại và thư với bộ câu hỏi mẫu.. Kết quả: thời gian theo dõi trung bình 24.5 tháng, tỷ lệ tái phát TKMP sau NSMP gây dính bằng bột talc là 2.7% (1/37); 21.7% (5/23) BN có rối loạn thông khí hạn chế và 13% (3/23) có rối loạn thông khí hỗn hợp với dung tích toàn phổi trung bình là 75.6% so với giá trị lý thuyết. Các tác dụng phụ xa khác bao gồm: đau ngực mạn tính: 5.4% (2/37) với VAS 2 điểm, dày màng phổi: 100% (23/23), không gặp biến chứng tạo u bột talc (talcome) và ung thư. Kết luận: NSMP gây dính bột talc trong điều trị TKMP là một phương pháp hiệu quả với tỷ lệ tái phát thấp, chi phí thấp và tương đối an toàn.
* BN: bệnh nhân; MP: màng phổi; NSMP: nội soi màng phổi: TKMP: tràn khí màng phổi, CNHH: chức năng hô hấp
* Từ khoá: tràn khí màng phổi, gây dính bột talc, nội soi màng phổi.
I. ĐẶT VẤN ĐÊ:
Tràn khí màng phổi được định nghĩa là sự xuất hiện khí trong khoang màng phổi. Khái niệm này được Itard đề cập đầu tiên năm 1803, sau đó được Laennec mô tả vào năm 1819 [10]. Tràn khí màng phổi gồm: TKMP tự phát và TKMP do chấn thương (bao gồm cả TKMP do các kỹ thuật chẩn đoán và điều trị). TKMP tự phát có 2 loại: TKMP tự phát nguyên phát xảy ra ở người không có bệnh lý về phổi và thứ phát xảy ra ở những người có bệnh lý phổi. Tỷ lệ nhập viện mỗi năm do TKMP tự phát ở Anh là 16,7/100.000 với nam và 5,8/100.000 với nữ, tử vong mỗi năm là
1, 26/1 triệu dân với nam và 0,62/1 triệu dân với nữ từ 1991 đến 1995 [7]. Tỷ lệ TKMP tự phát tái phát ước tính 23-50% sau lần TKMP đầu tiên và cao hơn ở những lần tái phát sau [6].
Điều trị TKMP bao gồm: hút khí ra khỏi khoang MP và phòng ngừa tái phát. NSMP với sự hỗ trợ của video (VATS: video – assisted thoracoscopic surgery) ra đời đã dần trở thành phương pháp điều trị có hiệu quả các trường hợp TKMP tái phát và TKMP hút dẫn lưu không kết quả. Qua NSMP có thể cắt bóng khí, cắt thuỳ phổi có bóng khí, khâu lỗ thủng, chà sát MP,cắt bỏ MP, bơm hoá c h ất h a y b ộ t t a l c đ ể g â y d í n h MP .
Trong số các hoá chất được sử dụng để gây dính màng phổi bột talc vẫn được coi là chất hóa học lý tưởng nên lựa chọn đầu tiên bởi vì bột talc có hiệu quả điều khá cao, giá thành thấp, dễ sử dụng và hầu như không có tác dụng phụ nghiêm trọng nào xảy ra (Sahn (2000) [8]).
Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu đều cho thấy hiệu quả của phương pháp NSMP gây dính bằng bột talc trong điều trị TKMP với tỷ lệ thành công từ 90 – 100%, tỷ lệ tái phát thấp từ 2 – 14%. Tuy nhiên cũng có nhiều nghiên cứu thấy bên cạnh khả năng gây dính màng phổi, bột talc có thể gây nhiều tác dụng phụ. Những phản ứng phụ sớm có thể gặp như đau ngực, sốt. Một số tai biến có thể gặp: nhiễm trùng khoang MP, ARDS, suy hô hấp, rối loạn huyết động. Tác dụng phụ lâu dài là ảnh hưởng đến chức năng hô hấp, đau ngực, hình thành u bột talc (Talcome) trong khoang màng phổi, và nguy cơ ác tính [4].
ở Việt Nam NSMP gây dính bằng bột talc đã được thực hiện trong điều trị TKMP từ nhiều năm nay và đã có một số nghiên cứu bước đầu cho thấy đây là phương pháp điều trị TKMP có hiệu quả cao với một số tác dụng phụ sớm hay gặp là đau ngực, sốt. Tuy nhiên, chưa có một nghiên cứu nào tại Việt Nam theo dõi lâu dài đánh giá hiệu quả, tỷ lệ tái phát TKMP cũng như tác dụng phụ của phương pháp gây dính bằng bột talc ở những bệnh nhân TKMP được điều trị bằng phương pháp này. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài nhằm các mục tiêu sau:
1. Đánh giá tỷ lệ tái phát TKMP sau điều trị gây dính bằng bột Talc qua NSMP.
2. Nhận xét các tác dụng phụ xa trong điều trị TKMP bằng phương pháp gây dính bột Talc qua NSMP.
Thông tin này hy vọng sẽ gợi mở cho các bạn hướng tìm kiếm và nghiên cứu hữu ích