Đánh giá tính an toàn và hiệu quả điều trị hội chứng rối loạn lipid máu của nấm hồng chi Đà Lạt

Luận án Đánh giá tính an toàn và hiệu quả điều trị hội chứng rối loạn lipid máu của nấm hồng chi Đà Lạt.Rối loạn lipid máu được coi là một nguy cơ quan trọng cho sự hình thành, phát triển của bệnh vữa xơ động mạch (VXĐM). VXĐM đã gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng đe dọa đến tính mạng con người như: nhồi máu cơ tim, xuất huyết não [30], [31], [48].

Trong vài năm gần đây, trên thế giới có 17 triệu người tử vong do nguyên nhân tim mạch; dự báo trong tương lai (đến năm 2020): bệnh động mạch vành, đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu trên toàn thế giới, tử vong do tim mạch tăng lên 20 triệu người (trong đó có các yếu tố ảnh hưởng đến tỉ lệ tử vong sớm như: tăng cholesterol tử vong 4,4 triệu, tăng huyết áp tử vong 7,1 triệu, hút thuốc lá tử vong 4,9 triệu người, …) [48]. Ở Mỹ, hàng năm có khoảng 1 triệu người chết về bệnh lý tim mạch, trong đó VXĐM gây tử vong liên quan tới 42,6%. Ở Pháp, mỗi năm có khoảng 10.000 ca nhồi máu cơ tim và 50.000 ca tử vong liên quan đến VXĐM. Ở Việt ẩ am, theo Phạm Khuê, Phạm Tử Dương (1986) tử vong do VXĐM gây nên chủ yếu là tai biến mạch máu não (85,1%) và động mạch vành (14,86%) [13], [23]. Hội chứng rối loạn lipid máu đang là vấn đề thời sự được các nhà Y- Dược học trên thế giới và trong nước quan tâm nghiên cứu. Cho đến nay có nhiều nhóm thuốc có tác dụng điều chỉnh rối loạn lipid máu ra đời góp phần hạn chế các hậu quả do rối loạn lipid máu gây ra như: dẫn xuất Statin, Acid fibric, các chất gắn acid mật [6], [81],… ẩ gay cả sự phát triển của các thuốc ức chế HMG-CoA reductase là một tiến bộ lớn trong điều trị tăng cholesterol và tăng lipoprotein máu – nhóm thuốc điều trị rối loạn lipid máu an toàn và hiệu quả nhất là Statin nhưng vẫn làm tăng enzym gan, đau cơ, viêm cơ, hoại tử cơ và có một tỉ lệ gây quái thai; hậu quả sau 20 đến 30 năm liên tục điều trị bằng Statin vẫn chưa được biết rõ; cụ thể như: sau sử dụng thuốc Cerivastatin

(Baycol) của công ty Bayer có 31 người chết liên quan đến bệnh tiêu cơ vân (thuốc không còn được lưu hành trên thị trường nữa) [6], [23], [62], [120]. Hơn nữa việc điều trị rối loạn lipid máu thường kéo dài nên gây rất nhiều tốn kém cho người bệnh. Để khắc phục những tồn tại này, nhiều nhà khoa học trên thế giới đang có xu hướng tìm các thuốc có nguồn gốc tự nhiên đặc biệt là dùng thảo dược làm thuốc phòng và chữa bệnh [33], [68], [119].

Ở Việt ấ am, với truyền thống “ấ am dược trị ấ am nhân”, nhiều bài thuốc cổ phương, nghiệm phương, nhiều vị thuốc thảo mộc đã được sử dụng rộng rãi trong nước để chữa chứng bệnh này như bài: ”ấ hị trần thang”, ”Bối mẫu qua lâu tán”, ”Thanh khí hoá đàm thang”, ”Bán hạ bạch truật thiên ma thang”, ”Giáng chỉ ấm” viên ngưu tất, viên nghệ nén (cholestan) …[19], [20], [22].

ấ ấm Linh chi (Ganoderma lucidum thuộc họ nấm gỗ Ganodermataceae) là một loại thuốc quí đã mọc và được nuôi trồng nhiều ở Lâm Đồng [40]. Truyền thuyết xưa còn coi đây như một loại thuốc trường sinh bất lão bởi tác dụng đa năng trong điều trị nhiều chứng bệnh. Việc nghiên cứu sử dụng nấm Linh chi trong điều trị hội chứng rối loạn lipid máu đã được Trung Quốc, ấ hật Bản, Ân Độ đánh giá có hiệu quả [41], [68], [95]. Ở nước ta Bùi Chí Hiếu, Đào Văn Phan, ấ guyễn Thị Mai Anh đã sơ bộ nghiên cứu trên thực nghiệm cho thấy nấm Linh chi có tác dụng hạ lipid máu trên chuột [2], [21]. Tại Đà Lạt Lâm Đồng các nhà dược học và sinh học đã tìm thấy nấm Linh chi mọc tự nhiên trong các khu rừng, hiện nay đang được nhân dân nuôi trồng và sử dụng rộng rãi, nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu về Y học. Trong phạm vi đề tài này đã tiến hành nghiên cứu về cây thuốc địa phương nấm Hồng chi Đà Lạt (Ganoderma lucidum) chủng DL1 trong điều trị hội chứng rối loạn lipid máu với những mục tiêu cụ thể sau:

1. Xác định độc tính cấp (LD50) và độc tính bán trường diễn của nấm Hồng chi Đà Lạt (Ganoderma lucidum) chủng DL1.

2. Đánh giá tác dụng của nấm Hồng chi Đà Lạt trên mô hình gây tăng cholesterol máu thực nghiệm.

3. Đánh giá tác dụng của nấm Hồng chi Đà Lạt trong điều trị hội chứng rối loạn lipid máu ở người thông qua một số chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN 3

1.1. Lipid máu, lipoprotein 3

1.1.1. Lipid máu 3

1.1.2. Thành phần và cấu trúc của lipoprotein 3

1.1.3. Phân loại lipoprotein 3

1.1.4. Các con đường chuyển hóa lipoprotein 4

1.2. Rối loạn lipid máu 6

1.2.1. T ăng lipid máu thứ phát 7

1.2.2. Tăng lipid máu tiên phát 8

1.2.3. Các rối loạn lipid máu khác 10

1.2.4. Rối loạn lipid máu (RLLPM) và các bệnh tim mạch 12

1.2.5. Điều trị hội chứng rối loạn lipid máu 14

1.3. Quan niệm của Y học Cổ truyền về hội chứng rối loạn lipid máu 25

1.3.1. Sự chuyển hóa tân dịch trong cơ thể 25

1.3.2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của chứng đàm 25

1.3.3. Các bệnh về đàm và phương pháp điều trị 27

1.3.4. Các nghiên cứu trong nước và nước ngoài về các bài thuốc, vị thuốc

có tác dụng điều trị rối loạn lipid máu 29

1.4. Tổng quan về nấm Linh chi 30

1.4.1. Sơ bộ về nấm Linh chi 30

1.4.2. Thành phần hóa học của nấm Linh chi 32

1.4.3. Một số nghiên cứu về Y học của nấm Linh chi trong nước và ngoài nước 33

1.4.4. Tổng quan về nấm Linh chi Đà Lạt 34

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 36

2.1. Chất liệu nghiên cứu 36

2.2. Đối tượng nghiên cứu 37

2.2.1. Trong phòng thí nghiệm 37

2.2.2. Trên lâm sàng 37

2.3. Phương pháp nghiên cứu 39

2.3.1. Xác định thành phần hoá học của nấm Hồng chi Đà Lạt (Ganoderma

lucidum) chủng DL1 39

2.3.2. Nghiên cứu tính an toàn của nấm Hồng chi 40

2.3.3. Đánh giá tác dụng của nấm Hồng chi trên chuột cống trắng gây tăng

cholesterol máu thực nghiệm 42

2.3.4. Nghiên cứu lâm sàng 44

2.4. Xử lý số liệu 49

2.5. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 50

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 51

3.1. Nghiên cứu thành phần hoá học và xác định độc tính cấp

(LD50), độc tính bán trường diễn của nấm Hồng chi Đà Lạt (Ganoderma lucidum) chủng DL1 51

3.1.1. Thành phần hoá học 51

3.1.2. Kết quả nghiên cứu độc tính cấp trên chuột nhắt trắng 52

3.1.3. Kết quả nghiên cứu độc tính bán cấp 52

3.2. Đánh giá tác dụng hạ lipid máu của nấm Hồng chi trên mô hình

gây tăng lipid máu thực nghiệm 66

3.2.1. Nghiên cứu ổn định mô hình gây tăng lipid máu trên chuột cống trắng ..66

3.2.2. Anh hưởng của nấm Hồng chi đối với hàm lượng lipid huyết thanh

chuột cống trắng 66

3.3. Đánh giá tác dụng của nấm Hồng chi Đà Lạt trong điều trị hội chứng rối loạn lipid máu ở người thông qua một số chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng 69

3.3.1. Đặc điểm chung của các đối tượng nghiên cứu 69

3.3.2. Đánh giá tác dụng của nấm Hồng chi Đà Lạt trong điều trị hội chứng

rối loạn lipid máu thông qua một số chỉ số lâm sàng 74

3.3.3. Kết quả điều trị trên các chỉ tiêu cận lâm sàng 80

3.3.4. Đánh giá kết quả điều trị theo tiêu chuấn đã đưa ra 85

3.3.5. Đánh giá tác dụng không mong muốn của thuốc 86

Chương 4: BÀN LUẬN 89

4.1.  Độc tính cấp (LD50) và độc tính bán trường diễn của nấm Hồng chi Đà Lạt (Ganoderma lucidum) chủng DL1 89

4.1.1. Kết quả nghiên cứu độc tính cấp (LD 50) của nấm Hồng chi Đà Lạt 89

4.1.2. Kết quả nghiên cứu độc tính bán cấp 90

4.2.  Tác dụng của nấm Hồng chi Đà Lạt (Ganoderma lucidum) chủng DL1 trên mô hình gây tăng cholesterol máu thực nghiệm 93

4.2.1. ấ ghiên cứu ổn định mô hình gây tăng lipid máu trên chuột cống trắng 93

4.2.2. Anh hưởng của nấm Hồng chi đối với hàm lượng cholesterol huyết

thanh chuột cống trắng 95

4.3. Tác dụng của nấm Hồng chi Đà Lạt trong điều trị hội chứng rối loạn

• o o • o • • o •

lipid máu ở người thông qua một số chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng 98

4.3.1. Mối tương quan giữa các yếu tố liên quan với các chỉ số về lipid ở các bệnh nhân nghiên cứu 98

4.3.2. Sự liên quan giữa các biến lipid và huyết áp 98

4.3.3. Sự thay đổi triệu chứng cơ năng theo tứ chấn 100

4.3.4. Tác dụng hạ lipid máu của nấm Hồng chi Đà Lạt (Ganoderma

lucidum) chủng DL1 102

4.3.5. Chọn thuốc trong nhóm đối chứng 110

4.3.6. Kết quả điều trị theo tiêu chuấn đã đưa ra 112

4.3.7. Tác dụng không mong muốn của thuốc 112

4.3.8. Chọn liều nấm Hồng chi Đà Lạt (Ganoderma lucidum) chủng DL1… 114

4.3.9. Tính kinh tế và ý nghĩa thực tiễn của thuốc nghiên cứu 115

KẾT LUẬN 117

KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT 118

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ

TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC