Đánh giá tính ổn định về chất lượng vắc xin cúm mùa tam giá dạng mảnh bất hoạt (IVACFLU-S) sản xuất tại IVAC

Luận án tiến sĩ y họcĐánh giá tính ổn định về chất lượng vắc xin cúm mùa tam giá dạng mảnh bất hoạt (IVACFLU-S) sản xuất tại IVAC.Vi rút cúm có khả năng đột biến, dẫn đến sự thay đổi về mặt kháng nguyên, nên nhiễm vi rút tự nhiên hoặc do tiêm vắc xin dự phòng chỉ có tác dụng bảo vệ trong khoảng một năm. Dự phòng cúm bằng vắc xin là một chiến lược hiệu quả nhằm giảm nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp trong các nhóm tuổi có nguy cơ cao được triển khai ở hầu khắp các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, các nước trong Khối cộng đồng chung Châu ÂuEU)… Theo Tổ chức Y tế thế giới (TCYTTG), việc tiêm phòng vắc xin cúm góp phần làm giảm khoảng 60% bệnh tật liên quan đến cúm, giảm nguy cơ tử vong do cúm lên đến đến 70-80% cũng như làm giảm nguy cơ mắc bệnh cúm cho người khoẻ mạnh 70-90%[17, 40, 72, 87, 109]. Trên thế giới, hiện nay vắc xin phòng bệnh cúm mùa đã được rất nhiều hãng sản xuất và thương mại hóa như: Inflexal VcủaCrucell (Thụy Sĩ), Fluarix của GSK (Bỉ), Vaxigrip của (Sanofi Pasteur) Pháp, Influvac của Solvay-Fournier (Hà Lan)…

Ở Việt Nam, Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế (IVAC) là đơn vị duy nhất có dây chuyền công nghệ sản xuất vắc xin cúm trên trứng gà có phôi, công suất 1,5 triệu liều/năm đạt chuẩn GMP-WHO. Đây là dây chuyền công nghệ do TCYTTG tài trợ cho IVAC trong khuôn khổ Chương trình phát triển vắc xin cúm toàn cầu, làm cơ sở vững chắc để nghiên cứu phát triển sản xuất vắc xin cúm mùa tam giá ở Việt Nam. Cùng với việc nghiên cứu sản xuất vắc xin cúm mùa tam giá, nghiên cứu đánh giá tính ổn định về chất lượng vắc xin cũng như khả năng tạo được đáp ứng miễn dịch của vắc xin là một vấn đề cần thiết, làm cơ sở đưa vắc xin cúm mùa tam giá, dạng mảnh vào thử nghiệm lâm sàng trên người. Do đó, chúng tôi tiến hành nghiên cứu: “Đánh giá tính ổn định về chất lượng vắc xin cúm mùa tam giá dạng mảnh bất hoạt (IVACFLU-S) sản xuất tại IVAC”.
Mục tiêu nghiên cứu
1. Đánh giá tiền lâm sàng của vắc xin cúm mùa tam giá dạng mảnh bất hoạt (IVACFLU-S).
2. Đánh giá công hiệu và tính ổn định công hiệu của vắc xin cúm mùa tam giá dạng mảnh bất hoạt (IVACFLU-S), 2014 – 2017.
3. Đánh giá tính ổn định một số tính chất lý hóa của vắc xin cúm mùa tam giá dạng mảnh bất hoạt (IVACFLU-S), 2014 – 2017

MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG……………………………………………………………………………………………….. viii
DANH MỤC HÌNH ……………………………………………………………………………………………………xi
ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………………………………………………………..1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN……………………………………………………………………………………….3
1.1. VI RÚT CÚM ………………………………………………………………………………………………….3
1.2. GÁNH NẶNG BỆNH TẬT CỦA CÚM ……………………………………………………………..9
1.3. HỆ THỐNG GIÁM SÁT CÚM………………………………………………………………………..10
1.4. VẮC XIN CÚM……………………………………………………………………………………………..15
1.5. VẮC XIN CÚM MÙA IVACFLU-S…………………………………………………………………29
CHƯƠNG 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………………………………….37
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ………………………………………………………………………….37
2.1.1. Mẫu nghiên cứu …………………………………………………………………………………………..37
2.1.2. Cỡ mẫu và thời gian……………………………………………………………………………………..39
2.2.1. Sinh phẩm …………………………………………………………………………………………………..39
2.2.2. Động vật thí nghiệm …………………………………………………………………………………….40
2.3. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU………………………………………………………………………………42
2.4. BIẾN SỐ NGHIÊN CỨU ………………………………………………………………………………..43
2.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………………………………………………………………….44
2.6. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU………………………………………………………………….57
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………………………………..58
3.1. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ TIỀN LÂM SÀNG VẮC XIN CÚM MÙA
IVACFLU-S……………………………………………………………………………………………………………….
3.1.1. Thử nghiệm an toàn đặc hiệu ………………………………………………………………………..58
3.1.2. Thử nghiệm an toàn chung ……………………………………………………………………………59
3.1.3. Thử nghiệm chất gât sốt ……………………………………………………………………………….61
3.1.4. Thử nghiệm độc tính…………………………………………………………………………………….62
3.1.4.1. Chỉ số sinh hoá máu……………………………………………………………………………………..62
3.1.4.2. Giải phẫu bệnh và tế bào học ………………………………………………………………………..62iv
3.1.5. Thử nghiệm khả năng sinh miễn dịch …………………………………………………………….66
3.2. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ CÔNG HIỆU VÀ TÍNH ỔN ĐỊNH CÔNG HIỆU
CỦA VẮC XIN CÚM MÙA TAM GIÁ, DẠNG MẢNH, BẤT HOẠT (IVACFLUS) ……………………………………………………………………………………………………………………..70
3.2.1. Công hiệu của vắc xin cúm mùa IVACFLU- S………………………………………………..71
3.2.2. Tính ổn định công hiệu của vắc xin cúm mùaIVACFLU- S ở điều kiện thúc
đẩy nhanh ……………………………………………………………………………………………………………….72
3.2.3. Tính ổn định công hiệu theo thời gian của vắc xin cúm mùa IVACFLU- S ở
điều kiện bảo quản tiêu chuẩn……………………………………………………………………………………73
3.3. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ ỔN ĐỊNH CÁC TÍNH CHẤT HOÁ LÝ CỦA VẮC
XIN CÚM MÙA TAM GIÁ, DẠNG MẢNH, BẤT HOẠT IVACFLU-S ………………………82
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN………………………………………………………………………………………….86
4.1. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ TIỀN LÂM SÀNG VÀ ÁP DỤNG TRONG
NGHIÊN CỨU SẢN XUẤT VẮC XIN CÚM MÙA TAM GIÁ IVACFLU-S TẠI
VIỆT NAM …………………………………………………………………………………………………………….86
4.1.1. Phương pháp và ý nghĩa của đánh giá tiền lâm sàng trong nghiên cứu và
sản xuất vắc xin……………………………………………………………………………………………………….86
4.1.2. Đánh giá an toàn và độc tính tiền lâm sàng trong nghiên cứu và sản xuất
vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S ………………………………………………………………………90
4.1.3. Đánh giá tính sinh miễn dịch trong nghiên cứu tiền lâm sàng vắc xin cúm
mùa tam giá IVACFLU-S …………………………………………………………………………………………94
4.2. TÍNH ỔN ĐỊNH CỦA VẮC XIN CÚM MÙA TAM GIÁ IVACFLU-S SẢN
XUẤT TẠI VIỆT NAM……………………………………………………………………………………………97
4.2.1. Tác dụng đánh giá tính ổn định của vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S …………..
4.2.2. Công hiệu và tính ổn định công hiệu của vắc xin cùm mùa tam giá
IVACFLU-S bảo quản ở các nhiệt độ khác nhau …………………………………………………………99
4.3. MỘT SỐ HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU ……………………………………………………..105
KẾT LUẬN…………………………………………………………………………………………………………….107
KIẾN NGHỊ ……………………………………………………………………………………………………………109v
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ………………………………………………………………………………………….110
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………………………………………………11

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1. 1. Các phân đoạn gen của virút cúm và chức năng …………………………………5
Bảng 2. 1. Chủng Cúm mùa dùng trong sản xuất vắc xin IVACFLU-S……………….37
Bảng 2. 2. Sinh phẩm sử dụng trong nghiên cứu………………………………………………39
Bảng 2. 3. Động vật thí nghiệm dùng trong nghiên cứu tiền lâm sàng………………..40
Bảng 2. 4. Danh mục thiết bị, dụng cụ sử dụng trong nghiên cứu……………………….41
Bảng 2. 5. Tiêu chuẩn chất lượng vắc xin cúm mùa IVACFLU-S………………………43
Bảng 2. 6. Nghiên cứu độc tính của vắc xin cúm mùa IVACFLU-S và lô giả dược50
Bảng 2. 7. Đánh giá tính ổn định ở nhiệt độ bảo quản của 1 lô nước cốt đơn giá….54
Bảng 2. 8. Các tiêu chí đánh giá tính ổn định của nước cốt đơn giá…………………….55
Bảng 2. 9. Đánh giá tính ổn định ở điều kiện bảo quản và điều kiện thúc đẩy của 1
lô vắc xin thành phẩm …………………………………………………………………………………..55
Bảng 2. 10. Các tiêu chí đánh giá tính ổn định của vắc xin thành phẩm………………56
Bảng 3. 1. Kết quả đánh giá an toàn đặc hiệu vắc xin cúm mùa IVACFLU-S ……..58
Bảng 3. 2. Kết quả thử nghiệm an toàn chung trên chuột nhắt củavắc xin cúm mùa
tam giá IVACFLU-S …………………………………………………………………………………….59
Bảng 3. 3. Kết quả thử nghiệm an toàn chung trên chuột lang của vắc xin cúm mùa
tam giá IVACFLU-S …………………………………………………………………………………….60
Bảng 3. 4. Kết quả thử nghiệm chất gây sốt trên thỏ của vắc xin cúm mùa tam giá
IVACFLU-S………………………………………………………………………………………………..61
Bảng 3. 5. Thay đổi các trị số sinh hóa máu của nhóm chuột sau tiêm vắc xin cúm
mùa tam giá IVACFLU-S ……………………………………………………………………………..62
Bảng 3. 6. Kết quả nhân chủng sản xuất chủng vắc xin cúm mùa IVACFLU-S……70
Bảng 3. 7. Công hiệu vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S mùa 2014-2015 …….71ix
Bảng 3. 8. Công hiệu vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S mùa 2016-2017 …….71
Bảng 3. 9. Tính ổn định hàm lượng kháng nguyên HA trong 03 lô vắc xin cúm mùa
IVACFLU-S mùa 2014 – 2015 ở nhiệt độ 40oC ± 2oC ………………………………………73
Bảng 3. 10. Tính ổn định công hiệu của vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S lô
số 011214sau 15 tháng tại nhiệt độ 5oC ± 3oC………………………………………………….74
Bảng 3. 11. Tính ổn định công hiệu của vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S lô
số 021214 sau 15 tháng tại nhiệt độ 5oC ± 3oC…………………………………………………74
Bảng 3. 12. Tính ổn định công hiệu của vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S lô
số 031214 sau 15 tháng tại nhiệt độ 5oC ± 3oC…………………………………………………75
Bảng 3. 13. Tính ổn định công hiệu của vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S lô
số 0040116 sau 15 tháng tại nhiệt độ 5oC ± 3oC……………………………………………….75
Bảng 3. 14. Tính ổn định công hiệu của vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S lô
số 0050116 sau 15 tháng tại nhiệt độ 5oC ± 3oC……………………………………………….76
Bảng 3. 15. Tính ổn định công hiệu của vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S lô
số 0060116 sau 15 tháng tại nhiệt độ 5oC ± 3oC……………………………………………….76
Bảng 3. 16. Đánh giá chất lượng lô bán thành phẩm sản xuất vắc xin cúm mùa
IVACFLU-S………………………………………………………………………………………………..78
Bảng 3. 17. Thông tin chung về 03 lô vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU- S mùa
2014 – 2015 …………………………………………………………………………………………………79
Bảng 3. 18. Thông tin chung về 03 lô vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU- S mùa
2016 – 2017 …………………………………………………………………………………………………80
Bảng 3. 19. Đánh giá ổn định chỉ tiêu pH của 03 lô vắc xin cúm mùa tam giá
IVACFLU-S mùa 2014 – 2015……………………………………………………………………….82
Bảng 3. 20. Đánh giá ổn định chỉ tiêu pH của 03 lô vắc xin cúm mùa tam giá
IVACFLU-S mùa 2016 – 2017……………………………………………………………………….83x
Bảng 3. 21. Đánh giá ổn định chỉ tiêu hàm lượng protein tổng số của 03 lô vắc xin
cúm mùa tam giá IVACFLU-S mùa 2014 – 2015……………………………………………..83
Bảng 3. 22. Đánh giá ổn định chỉ tiêu hàm lượng protein tổng số của 03 lô vắc xin
cúm mùa tam giá IVACFLU-S mùa 2016 – 2017……………………………………………..84
Bảng 3. 23. Đánh giá ổn định chỉ tiêu vô khuẩn, cảm quan, chất gây sốt của 03 lô
vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S mùa 2014 – 2015 ………………………………….85
Bảng 3. 24. Đánh giá ổn định chỉ tiêu vô khuẩn, cảm quan, chất gây sốt của 03 lô
vắc xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S mùa 2016 – 2017 ………………………………….8

DANH MỤC HÌNH
Hình 1. 1. Mô hình cấu trúc vi rút cúm……………………………………………………………..3
Hình 1. 2. Các typ và phân typ vi rút cúm được xác định theo từng năm tại Việt
Nam, 2006–2011 ………………………………………………………………………………………….13
Hình 1. 3. Phân bố mẫu xét nghiệm dương tính vi rút cúm theo tháng tại Việt Nam
(2006–2011) ………………………………………………………………………………………………..13
Hình 1. 4. Tỷ lệ chung các mẫu xét nghiệm dương tính với vi rút cúm phân bố theo
từng tháng tại Việt Nam (2006-2011)……………………………………………………………..14
Hình 1. 5. Virus cúm lưu hành tại Việt Nam, 2006-2018…………………………………..14
Hình 1. 6. Các giai đoạn phát triển vắc xin cúm mùa, 1933-2013……………………….15
Hình 1. 7. Sự thay đổi virus cúm trong thành phần vacxin cúm, 2000-2017 ………..25
Hình 1. 8. Phân bố mẫu xét nghiệm dương tính vi rút cúm theo tháng của một số
nước thuộc khu vực Nam Á và Đông nam Á (2008–2011)……………………………….26
Hình 1. 9. Quy trình phát triển, sản xuất và sử dụng vắc xin cúm mùa………………..28
Hình 1. 10. Gây nhiễm và thu hoạch dịch vi rút bằng hệ thống máy Rame- Harte
bán tự động công suất 10.000 trứng/giờ ………………………………………………………….31
Hình 2. 1. Sơ đồ nghiên cứu…………………………………………………………………………..42
Hình 3. 1. Hình ảnh giải phẫu cơ vùng tiêm trên thỏ trước (a) và sau (b) tiêm vắc
xin cúm mùa tam giá IVACFLU-S (x40) ………………………………………………………..63
Hình 3. 2. Hình ảnh giải phẫu tủy xương trên thỏ trước (a) và sau (b) tiêm vắc xin
cúm mùa tam giá IVACFLU-S (x40) ……………………………………………………………..63
Hình 3. 3. Hình ảnh giải phẫu mô phổiphải (a) và phổi trái (b) trên thỏ tiêm vắc xin
cúm mùa tam giá IVACFLU-S (x40) ……………………………………………………………..64
Hình 3. 4. Hình ảnh giải phẫu mô gan trên thỏ trước (a) và sau (b) tiêm vắc xin cúm
mùa tam giá IVACFLU-S (x40) …………………………………………………………………….65xii
Hình 3. 5. Hình ảnh giải phẫu mô lách trên thỏ trước (a) và sau (b) tiêm vắc xin cúm
mùa tam giá IVACFLU-S (x40) …………………………………………………………………….65
Hình 3. 6. Hình ảnh giải phẫu mô thận phải (a) và thận trái (b) trên thỏ tiêm vắc xin
cúm mùa tam giá IVACFLU-S (x40) ……………………………………………………………..66
Hình 3. 7. Đáp ứng miễn dịch của chủng X-179A (H1N1) trong vắc xin cúm mùa
tam giá IVACFLU-S trên chuột thử nghiệm…………………………………………………….67
Hình 3. 8. Đáp ứng miễn dịch của chủng X-223A (H3N2) trong vắc xin cúm mùa
tam giá IVACFLU-S trên chuột thử nghiệm…………………………………………………….68
Hình 3. 9. Đáp ứng miễn dịch của chủng BX-51B (B) trong vắc xin cúm mùa tam
giá IVACFLU-S trên chuột thử nghiệm…………………………………………………………..69
Hình 3. 10. Tính ổn định hàm lượng kháng nguyên HA trong 03 lô vắc xin cúm
mùa IVACFLU-S mùa 2014 – 2015 ở nhiệt độ 30oC ± 2oC ……………………………….72
Hình 3. 11. Kết quả chung đánh giá độ ổn định công hiệu của 6 lô vắc xin cúm
IVACFLU-S bào quản ở nhiệt độ 5oC ± 3oC……………………………………………………7