Đánh giá tình trạng sẹo bọng sau mổ cắt bè điều trị Glôcôm nguyên phát bằng máy Visante OCT

Glôcôm là bệnh gây giảm thị lực, tổn thương thị thần kinh và mù nếu không điều trị. Đây là bệnh đứng thứ hai trong các nguyên nhân gây mù trên thế giới. Số người mắc bệnh ngày càng tăng. Theo tổ chức Y tế thế giới dự tính đến năm 2020 có khoảng 80 triệu người mắc bệnh Glôcôm, chiếm 2,86% dân số (độ tuổi > 40 tuổi), trong đó có 11,2 triệu người bị mù do bệnh này [56].

Phương pháp phẫu thuật cắt bè củng giác mạc được áp dụng từ những năm 1960 và trở thành phương pháp phẫu thuật tiêu chuẩn trong điều trị glôcôm. Đó cũng là phương pháp điều trị phổ biến cho các hình thái glôcôm. Trong phẫu thuật này, thủy dịch sẽ lưu thông trực tiếp từ hậu phòng ra tiền phòng qua lỗ cắt bè ra khoang dưới kết mạc và tạo thành một bọng thấm (sẹo bọng) rồi được hấp thu vào hệ thống mao mạch kết mạc. Sự hình thành sẹo bọng sau phẫu thuật cắt bè củng giác mạc là dấu chuẩn (hallmark) đánh giá sự thành công của cuộc phẫu thuật và là chìa khóa để tạo lập nhãn áp bình ổn. Trong một số trường hợp bệnh nhân tuổi còn trẻ (<55 tuổi), để đề phòng tái phát do bít sẹo bọng, bệnh nhân được áp thêm chất chống tăng sinh mô sợi như MMC hoặc 5FU [15], [39], [57]. Như vậy sự thành công của phẫu thuật cắt bè phần lớn dựa trên sự hình thành của các sẹo bọng, đặc biệt là sự liền sẹo và sẹo hóa. Tuy nhiên, theo thời gian chức năng của các sẹo bọng có thể bị ảnh hưởng, gây tăng nhãn áp thứ phát [42]. Việc quan sát các sẹo bọng theo các tiêu chí về mặt hình thái học sẽ giúp nhận biết các dấu hiệu sớm của quá trình liền sẹo và là cơ sở cho các can thiệp tiếp theo sau phẫu thuật [25].

Việc đánh giá sẹo bọng sau phẫu thuật có thể dựa trên lâm sàng hoặc cận lâm sàng. Trên thế giới và Việt Nam hiện nay có nhiều phương pháp đánh giá tình trạng sẹo bọng như: siêu âm, đo nhiệt độ giác mạc (nhiệt học), chụp cắt lớp quang học bán phần trước (Optical Coherence Tomography-OCT)….

Phương pháp OCT là một phương pháp mới đang được áp dụng triển khai trên thế giới. Đã có nhiều tác giả nghiên cứu đánh giá tình trạng sẹo bọng bằng OCT như Leung CK [34], Muller M [40], Savini G [46], Singh M [49], Zhang Yi [58]. Các tác giả khẳng định OCT là phương pháp dễ thực hiện, không xâm hại, có độ nhậy và độ chính xác cao hơn so với phương pháp đánh giá bằng lâm sàng (Slitlamp) hoặc siêu âm. Một khả năng vượt trội khác của OCT là đánh giá được cấu trúc nội tại của sẹo bọng, liên quan chặt chẽ với đánh giá lâm sàng và chức năng của sẹo bọng. Do vậy OCT có giá trị trong nghiên cứu đánh giá kết quả phẫu thuật cắt bè củng giác mạc. Tuy nhiên ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa có một nghiên cứu nào về sử dụng máy OCT bán phần trước đánh giá sẹo bọng và các mối liên quan đến sẹo bọng. Nhằm hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tình trạng sẹo bọng sau mổ cắt bè điều trị Glôcôm nguyên phát bằng máy Visante OCT ” với các mục tiêu:

1. Đánh giá tình trạng sẹo bọng sau mổ cắt bè củng giác mạc bằng máy Visante OCT.

2. Khảo sát sự phù hợp giữa tình trạng sẹo bọng bằng OCT với khám nghiệm lâm sàng.

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG I 3

TỔNG QUAN 3

1.1. PHẪU THUẬT CẮT BÈ CỦNG GIÁC MẠC VÀ QUÁ TRÌNH LIỀN SẸO

SAU PHẪU THUẬT 3

1.1.1. Giải phẫu và tổ chức học của củng mạc 3

1.1.2. Phẫu thuật cắt bè củng giác mạc 3

1.1.3. Quá trình liền sẹo (hàn gắn vết thương) của củng mạc sau phẫu thuật cắt

bè .7. 6

1.2. OCT BÁN PHẦN TRƯỚC 9

1.2.1. Lịch sử ra đời và phát triển của OCT 9

1.2.2. Nguyên lý hoạt động của máy OCT 10

1.2.3. Ứng dụng của Visante OCT trong nhãn khoa 13

1.3. SẸO BỌNG VÀ PHÂN LOẠI 14

1.3.1. Sinh lý bọng thấm và sự lưu thông thủy dịch sau phẫu thuật cắt bè 14

1.3.2. Phân loại sẹo bọng 15

CHƯƠNG 11…..’…………. 28

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 28

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 28

2.1.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu: 28

2.1.2. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 28

2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ bệnh nhân 28

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CứU 28

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 28

2.2.2. Phương tiện nghiên cứu 29

2.2.3. Các bước tiến hành 29

2.2.4. Các chỉ số nghiên cứu 33

2.2.5. Thu thập số liệu 35

2.2.6. Xử lý số liệu 35

2.2.7. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu 36

CHƯƠNG III 37

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 37

3.1. ĐẶC ĐIỂM BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU 37

3.1.1. Tuổi ’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’’38

3.1.2. Giới tính 38

3.1.3. Thị lực mắt nghiên cứu 38

3.1.4. Nhãn áp mắt nghiên cứu 39

3.1.5. Thời gian sau phẫu thuật 39

3.1.6. Hình thái Glôcôm 40

3.1.7. Giai đoạn bệnh 40

3.1.8. Sử dụng chất chống chuyển hóa 41

3.2. TÌNH TRẠNG SẸO BỌNG NGHIÊN CỨU TRÊN MÁY OCT 41

3.2.1. Đặc điểm sẹo bọng theo hình thái 41

3.2.2. Đặc điểm sẹo bọng theo chiều cao của bọng 41

3.2.3. Đặc điểm sẹo bọng theo độ phản âm bên trong bọng 42

3.2.4. Đặc điểm sẹo bọng theo quan sát đường dịch dưới vạt củng mạc 43

3.2.5. Đặc điểm sẹo bọng theo quan sát khoang dịch dưới kết mạc 44

3.2.6. Đặc điểm sẹo bọng theo khoang dịch trên vạt củng mạc 45

3.2.7. Đặc điểm sẹo bọng theo quan sát lỗ mở bè 46

3.2.8. Mối liên quan giữa tình trạng sẹo bọng bằng OCT với một số yếu tố 47

3.2.8.1. Tình trạng sẹo bọng và độ tuổi 47

3.2.8.2. Tình trạng sẹo bọng và giới 48

3.2.8.3. Tình trạng sẹo bọng và tình hình sử dụng chất CCH 49

3.2.8.4. Tình trạng sẹo bọng và hình thái Glôcôm 49

3.2.8.5. Tình trạng sẹo bọng và giai đoạn bệnh Glôcôm 50

3.2.8.6. Tình trạng sẹo bọng và thời gian sau mổ 51

3.3. SỰ PHÙ HỢP VỀ ĐặC ĐIểM SẹO BọNG TRÊN OCT VớI CÁC KHÁM

NGHIệM LÂM SÀNG 52

3.3.1. Đặc điểm sẹo bọng theo lâm sàng 52

3.3.2. Mối liên quan giữa lâm sàng và OCT 53

3.3.3. Liên quan giữa lâm sàng, OCT và nhãn áp 54

3.3.4. Liên quan giữa hình thái sẹo bọng và nhãn áp 55

3.3.5. Liên quan giữa chiều cao của sẹo bọng và nhãn áp 56

3.3.6. Liên quan giữa độ phản âm của sẹo bọng và nhãn áp 57

3.3.7. Liên quan giữa đường dịch dưới vạt củng mạc và nhãn áp 58

3.3.8. Liên quan giữa khoang dịch trên vạt củng mạc và nhãn áp 59

3.3.9. Liên quan giữa lỗ mở bè và nhãn áp 60

3.3.10. Liên quan giữa tình trạng sẹo bọng trên lâm sàng và nhãn áp 61

CHƯƠNG IV .7. …..7. 63

BÀN LUẬN 63

4.1. NHẬN XÉT Về NHÓM BệNH NHÂN NGHIÊN CứU 63

4.2. NHẬN XÉT Về TÌNH TRạNG SẹO BọNG TRÊN OCT 67

4.2.1. về hình thái 67

4.2.2. về chiều cao sẹo bọng 71

4.2.3. về độ phản âm bên trong sẹo bọng và khoang dịch dưới kết mạc 72

4.2.4. về độ dày thành của sẹo bọng, đường dịch dưới vạt củng mạc và tình

trạng lỗ mở bè 74

4.2.5. Mối liên quan giữa tình trạng sẹo bọng bằng OCT với một số yếu tố 76

4.2.5.1. Với tuổi và giới 76

4.2.5.2. Với chất CCH 78

4.2.5.3. Với hình thái Glôcôm 78

4.2.5.4. Với giai đoạn bệnh Glôcôm 79

4.2.5.5. Với thời gian sau mổ 79

4.3. nhận xét sự phù hợp về tình trạng sẹo bọng trên OCT

VỚI CÁC KHÁM NGHIỆM LÂM SÀNG 80

4.3.1. Đặc điểm sẹo bọng giữa OCT và lâm sàng 80

4.3.2. Đặc điểm sẹo bọng giữa OCT và nhãn áp 82

KẾT LUẬN ‘ 86

HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP

PHỤ LỤC 1

PHIẾU NGHIÊN CỨU BỆNH NHÂN

PHỤ LỤC 2

LỜI CẨM ƠN

TÀI LIỆU THAM KHẨO