Đánh giá tổn thương hắc võng mạc vùng hoàng điểm qua chụp mạch với xanh indocyanin
Luận văn thạc sĩ y học Đánh giá tổn thương hắc võng mạc vùng hoàng điểm qua chụp mạch với xanh indocyanin.Hoàng điểm là vùng có cấu trúc giải phẫu đặc biệt, chức năng quan trọng của mắt, đây là vùng có nhiều bệnh lý nặng và có nguy cơ gây mù lòa cao [1]. Các tổn thương hắc võng mạc vùng hoàng điểm thường hay gặp trên những bệnh nhân có một số bệnh lý như: viêm biểu mô sắc tố võng mạc, viêm hắc mạc hoàng điểm, viêm mao mạch hắc mạc, bệnh lý thoái hóa của vùng hoàng điểm như: thoái hóa hoàng điểm tuổi già, bệnh lý của mạch máu hắc mạc, bệnh lý mạch hắc mạc dạng polyp… Những triệu chứng chung đặc trưng khi có tổn thương hoàng điểm là hội chứng hoàng điểm (nhìn mờ, ám điểm trung tâm, nhìn méo hình, đổi màu) với các mức độ khác nhau[3].
Trên thế giới, các bệnh cảnh gây mù liên quan đến những bệnh lý về đáy mắt như các bệnh về thoái hóa hoàng điểm tuổi già chiếm tỷ lệ trên 30% người từ 80 tuổi trở lên bị bệnh, người ta thấy có những điểm chung như: tổn thương hoàng điểm muộn do phối hợp nhiều tác nhân, xuất hiện trên cơ địa di truyền, biểu hiện lâm sàng phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau tuy nhiên còn phụ thuộc nhiều vào điều kiện môi trường, kết hợp những biểu hiện bất thường khác nhau của biểu mô sắc tố, biểu mô thần kinh hay những drusen và tân mạch dưới võng mạc[2][4][5][6].
Gần đây cùng với sự tiến bộ của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh, đặc biệt là chụp cắt lớp võng mạc (OCT), chụp mạch ký huỳnh quang với fluorescein và chụp mạch huỳnh quang với xanh indocyanin (indocyanine green angiography) (ICGA), những bệnh lý liên quan đến tổn thương của hắc mạc được chẩn đoán 1 cách dễ dàng và chính xác hơn. Đặc biệt chụp mạch với indocyanin cho phép xác định 1 cách chọn lọc hơn những rối loạn trong những tổn thương thường bị che khuất bởi lớp biểu mô sắc tố võng mạc và các thoái hóa cũng như xuất huyết, bao gồm những trường hợp có tân mạch trong các bệnh thoái hóa hoàng điểm tuổi già, những mạch máu bất thường khác của vùng hoàng điểm, bong thanh dịch hoặc những bất thường phía hắc mạc[6][6][7].
Tại Việt Nam trong những năm gần đây đã có những công trình nghiên cứu về các bệnh thoái hóa hoàng điểm tuổi già, các bệnh lý về những mạch máu bất thường bằng các phương pháp thăm khám như đã nêu trên. Tuy nhiên cho đến thời điểm này hiện nay chưa có một nghiên cứu đánh giá về các tổn thương của hắc mạc qua chụp mạch với xanh indocyanin. Do vậy với mong muốn đóng góp thêm một số dữ liệu khoa học nhằm đánh giá rõ hơn về các tổn thương và các yếu tố liên quan khi thăm khám bằng các phương tiện chẩn đoán hình ảnh, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tổn thương hắc võng mạc vùng hoàng điểm qua chụp mạch với xanh indocyanin” với hai mục tiêu:
1. Mô tả một số hình ảnh tổn thương hắc võng mạc vùng hoàng điểm trên chụp mạch huỳnh quang với xanh indocyanin
2. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan giữa tân mạch hắc mạc với một số yếu tố bệnh
TÀI LIỆU THAM KHẢO Đánh giá tổn thương hắc võng mạc vùng hoàng điểm qua chụp mạch với xanh indocyanin
1. Đỗ như Hơn (2013) chuyên đề dịch kính võng mạc., NXB Y học Hà nội
2. Đỗ Như Hơn và CS (2013) Nhãn khoa tập 1,3. NXB Y học Hà nội.
7. Hồ Xuân hải (2005) Nghiên cứu ứng dụng chụp mạch huỳnh quang một số bệnh hoàng điểm thường gặp, Luận văn Thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà nội.
9. Hoàng Quang Vinh (2011), Nghiên cứu cứu tổn thương xuất huyết võng mạc vùng hoàng điểm, Luận văn Thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà nội.
13. Mai Huy Thành(2013) Nghiên cứu tổn thương xuất huyết võng mạc do chấn thương đụng dập nhãn cầu tại Bệnh viện Mắt TW, Luận văn Thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà nội.
14. Nguyễn Thị thanh (1011), Nghiên cứu đặc điểm màng tân mạch trong thoái hóa hoàng điểm tuổi già , Luận văn Thạc sĩ y học, Trường Đại học Y Hà nội.
52. Bùi Thị kiều Anh(2007), Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng cuae thoái hóa hoàng điểm tuổi già tại Bệnh viện Mắt Trung ương, Luận văn Thạc sĩ y học, Đại học Y hà nội.
53. Cù Thị Thanh Phương (2000), Nghiên cứu chụp mạch huỳnh quang một số bệnh hoàng điểm thường gặp, Luận văn Thạc sĩ y học, Đại học Y hà nội.
MỤC LỤC Đánh giá tổn thương hắc võng mạc vùng hoàng điểm qua chụp mạch với xanh indocyanin
ĐẶT VẤN ĐỀ 1
Chương 1: TỔNG QUAN 12
1.1. ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU SINH LÝ CỦA VÙNG HOÀNG ĐIỂM … 12
1.2. MỘT SỐ BỆNH LÝ HOÀNG ĐIỂM 14
1.2.1. Thoái hóa hoàng điểm tuổi già 14
1.2.2. Bệnh mạch máu hắc mạc dạng polyp 17
1.3. MẠCH KÝ HUỲNH QUANG VỚI INDOCYANIN (ICGA) 18
1.3.1. Lịch sử ra đời 18
1.3.2. Nguyên lý 19
1.3.3. Chỉ định chụp mạch huỳnh quang với ICG 19
1.3.4. Kĩ thuật chụp 20
1.3.5. Độc tính của ICG 20
1.3.6. Đọc phim chụp mạch huỳnh quang với ICG 21
1.4. MỘT SỐ TỔN THƯƠNG VÙNG HOÀNG ĐIỂM KHI CHỤP ICGA … 25
1.4.1. Tổn thương hay gặp trong thoái hóa hoàng điểm tuổi già thể ướt.25
1.4.2. Bong biểu mô sắc tố 33
1.4.3. Bệnh mạch máu hắc mạc dạng polyp 34
1.5. LIÊN QUAN GIỮA TÂN MẠCH HẮC MẠC VÀ CÁC YẾU TỐ … 36
1.5.1. Liên quan giữa thời gian xuất hiện bệnh và tổn thương trên ICGA 36
1.5.2. Liên quan giưa dấu hiệu lâm sàng và tổn thương trên ICGA 36
1.5.3. Liên quan giữa ICGA và OCT và mạch ký huỳnh quang với
fluorescein 37
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 40
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn 40
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 40
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 40
2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu 40
2.2.3. Chọn mẫu 41
2.2.4. Phương tiện nghiên cứu 41
2.2.5. Quy trình nghiên cứu 41
2.3. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ VÀ CÁCH ĐÁNH GIÁ 45
2.3.1. Đánh giá tổn thương hoàng điểm qua chụp ICGA: 45
2.3.2. Đánh giá liên quan 46
2.4. XỬ LÝ SỐ LIỆU 46
2.5. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU 46
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 48
3.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU 48
3.1.1. Đặc điểm bệnh nhân theo tuổi và giới 48
3.1.2. Đặc điểm bệnh nhân theo nghề nghiệp 48
3.1.3. Đặc điểm bệnh nhân theo thời gian đến viện 49
3.1.4. Đặc điểm bệnh nhân theo triệu chứng đưa bệnh nhân đến viện… 49
3.1.5. Thị lực 50
3.1.6. Đặc điểm bệnh nhân theo độ dày hoàng điểm trên OCT 50
3.2. TỔN THƯƠNG HOÀNG ĐIỂM QUA ICGA 51
3.2.1. Loại tổn thương 51
3.2.2. Vị trí tổn thương 52
3.2.3. Kích thước tân mạch 52
3.2.4. Loại tân mạch 53
3.2.5. Đặc điểm của bệnh mạch máu nhắc mạc dạng polyp 53
3.2.6. Đặc điểm của các tổn thương phối hợp 54
3.2.7. Đặc điểm của các tổn thương xuất huyết 54
3.3. LIÊN QUAN GIỮA LÂM SÀNG VÀ ICGA TRONG CHẨN ĐOÁN
TỔN THƯƠNG VÙNG HOÀNG ĐIỂM 55
3.3.1. Liên quan với thời gian đến viện 55
3.3.2. Liên quan giữa chẩn đoán lâm sàng và ICGA 56
3.3.3. Liên quan giữa tổn thương và chẩn đoán mạch ký huỳnh quang,
OCT, ICGA 58
Chương 4: BÀN LUẬN 60
4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA NHÓM NGHIÊN CỨU 60
4.2. ĐẶC ĐIỂM TỔN THƯƠNG HOÀNG ĐIỂM TRÊN ICGA 63
4.2.1. Tân mạch hắc mạc 63
4.2.2. Bệnh mạch máu hắc mạc dạng polyp 66
4.2.3. Các tổn thương khác 69
4.3. MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN GIỮA TỔN THƯƠNG TÂN MẠCH HẮC
MẠC LÂM SÀNG VÀ MẠCH KÝ HUỲNH QUANG, OCT, ICGA 75
KẾT LUẬN 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC BẢNG
•
Bảng 3.1. Phân phối bệnh nhân theo tuổi và giới 48
Bảng 3.2. Phân phối bệnh nhân theo nghề nghiệp 48
Bảng 3.3. Phân phối bệnh nhân theo thời gian đến viện 49
Bảng 3.4. Phân phối bệnh nhân theo triệu chứng đưa bệnh nhân đến khám 49
Bảng 3.5. Thị lực khi bệnh nhân đến khám 50
Bảng 3.6. Phân phối bệnh nhân theo chiều dày của võng mạc trên OCT 50
Bảng 3.7. Phân phối bệnh nhân theo loại tổn thương 51
Bảng 3.8. Phân phối bệnh nhân theo vị trí tân mạch ẩn so với hoàng điểm .. 52
Bảng 3.9. Kích thước tân mạch hắc mạc 52
Bảng 3.10. Phân phối bệnh nhân theo loại tân mạch 53
Bảng 3.11. Phân phối bệnh nhân theo đặc điểm của bệnh mạch máu hắc mạc
dạng polyp 53
Bảng 3.12. Các tổn thương kèm theo của hoàng điểm 54
Bảng 3.13. Đặc điểm của tổn thương xuất huyết võng mạc 54
Bảng 3.14. Liên quan giữa thời gian đến viện và tổn thương 55
Bảng 3.15. Liên quan giữa chẩn đoán lâm sàng và chẩn đoán ICGA 56
Bảng 3.16. Liên quan giữa tổn thương và kết quả chẩn đoán trên 58
Bảng 4.1. Đặc trưng cơ bản khác biệt giữa hai loại tổn thương hoàng điểm 69
Bảng 4.2. Kết quả bảng giữa mạch ký huỳnh quang và ICGA 78
DANH MỤC HÌNH ẢNH
•
Hình 1.1. Thoái hóa hoàng điểm tuổi già giai đoạn sớm 15
Hình 1.2. Thoái hóa hoàng điểm tuổi già 16
Hình 1.3. Bệnh mạch máu hắc mạc dạng polyp gây nên dò dịch, bong thanh
dịch võng mạc 18
Hình 1.4. Hiện tượng tự huỳnh quang và che lấp bởi chất noãn hoàng 22
Hình 1.5. Hiện tượng không truyền do tắc mạch 22
Hình 1.6. Tự huỳnh quang 23
Hình 1.7. Hiệu ứng cửa sổ 24
Hình 1.8. Xuất huyết hoàng điểm khi chụp mạch ký huỳnh quang thông thường . 24
Hình 1.9. Xuất huyết hoàng điểm, tân mạch ẩn xuất hiện khi chụp ICGA … 24
Hình 1.10. Tân mạch ẩn trên ICGA và OCT 28
Hình 1.11. Tân mạch ẩn dạng Spots 30
Hình 1.12. Tân mạch ẩn dạng plaques 30
Hình 1.13. Tân mạch ẩn dạng Spots trên ICGA và OCT 30
Hình 1.14. Mảng tân mạch xuất hiện thì trung gian của ICGA 31
Hình 1.15. Rách biểu mô sắc tố 32
Hình 1.16. Drusen hoàng điểm trong AMD 33
Hình 1.17. Tổn thương bệnh mạch máu hắc mạc dạng Polyp mạch hắc mạc … 35
Hình 1.18. Bệnh mạch máu hắc mạc dạng polyp 35
Hình 1.19. Bệnh mạch máu hắc mạc dạng polyp 35
Hình 1.20. Tân mạch đã phá hủy màng Bruch tuy nhiên chưa có biểu hiện lâm sàng . 36
Hình 1.21. Tân mạch ẩn 37
Hình 1.22. Chụp mạch huỳnh quang không thấy tân mạch hắc mạc, khi chụp
ICGA thấy tân mạch ẩn xuất hiện 39