Dậy thì sớm là gì ?
Định nghĩa
Tuổi dậy thì là khi thay đổi cơ thể của một đứa trẻ
thành một người trưởng thành. Nó bao gồm sự tăng trưởng nhanh chóng của xương và
cơ bắp, những thay đổi về hình dạng cơ thể và kích thước, phát triển khả năng của
cơ thể để sinh sản.
thành một người trưởng thành. Nó bao gồm sự tăng trưởng nhanh chóng của xương và
cơ bắp, những thay đổi về hình dạng cơ thể và kích thước, phát triển khả năng của
cơ thể để sinh sản.
Tuổi dậy thì thường bắt đầu ở trẻ em gái ở độ tuổi từ
8 và 12 và ở các bé trai ở độ tuổi từ 9 và 14. Tuổi dậy thì sớm là tuổi dậy thì
bắt đầu trước khi cho bé gái 8 tuổi và trước khi cho bé trai 9 tuổi.
8 và 12 và ở các bé trai ở độ tuổi từ 9 và 14. Tuổi dậy thì sớm là tuổi dậy thì
bắt đầu trước khi cho bé gái 8 tuổi và trước khi cho bé trai 9 tuổi.
Nguyên nhân của dậy thì sớm thường có thể không được
tìm thấy. Hiếm khi, các điều kiện như nhiễm trùng, rối loạn nội tiết tố, các khối
u, những bất thường não hoặc chấn thương có thể gây dậy thì sớm. Điều trị dậy
thì sớm thường bao gồm các thuốc làm chậm phát triển hơn.
tìm thấy. Hiếm khi, các điều kiện như nhiễm trùng, rối loạn nội tiết tố, các khối
u, những bất thường não hoặc chấn thương có thể gây dậy thì sớm. Điều trị dậy
thì sớm thường bao gồm các thuốc làm chậm phát triển hơn.
Các triệu chứng
Các dấu hiệu và triệu chứng của dậy thì sớm bao gồm
phát triển trong các bước sau trước khi 8 tuổi ở nữ và trước 9 tuổi ở bé trai.
phát triển trong các bước sau trước khi 8 tuổi ở nữ và trước 9 tuổi ở bé trai.
Trẻ gái
Vú tăng trưởng.
Kinh nguyệt.
Trẻ trai
Mở rộng tinh hoàn và dương vật.
Râu (thường phát triển đầu tiên trên môi trên).
Tăng cường tiếng nói.
Cả hai trẻ gái và trẻ trai
Lông mu hoặc nách.
Tăng trưởng nhanh.
Mụn trứng cá.
Mùi cơ thể người lớn.
Đến gặp bác sĩ khi
Thực hiện một cuộc hẹn với bác sĩ của con quý vị cho
một đánh giá nếu con có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng của dậy thì sớm.
một đánh giá nếu con có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng của dậy thì sớm.
Nguyên nhân
Để hiểu rõ nguyên nhân gây dậy thì sớm ở một số trẻ
em, là hữu ích để biết những gì gây ra ở tuổi dậy thì bắt đầu. Một quá trình phức
tạp được gọi là điều chỉnh trục dưới đồi-tuyến yên-sinh dục (HPG) khi xảy ra ở
tuổi dậy thì. Quá trình này bao gồm các bước sau:
em, là hữu ích để biết những gì gây ra ở tuổi dậy thì bắt đầu. Một quá trình phức
tạp được gọi là điều chỉnh trục dưới đồi-tuyến yên-sinh dục (HPG) khi xảy ra ở
tuổi dậy thì. Quá trình này bao gồm các bước sau:
Não bắt đầu quá trình. Một phần của não gọi là vùng
dưới đồi sản xuất gonadotropin-releasing hormone (Gn-RH).
dưới đồi sản xuất gonadotropin-releasing hormone (Gn-RH).
Các hormone tuyến yên phát hành thêm. Gn-RH chỉ huy
tuyến yên – một tuyến hình nhỏ đậu của bộ não – phát hành thêm hai kích thích tố:
luteinizing hormone (LH) và hormone kích thích nang trứng (VSATTP).
tuyến yên – một tuyến hình nhỏ đậu của bộ não – phát hành thêm hai kích thích tố:
luteinizing hormone (LH) và hormone kích thích nang trứng (VSATTP).
Hormone sinh dục được sản xuất. LH và FSH làm cho buồng
trứng sản xuất kích thích tố tham gia vào sự tăng trưởng và phát triển các đặc điểm
tình dục nữ (estrogen) và tinh hoàn để sản xuất hormon chịu trách nhiệm cho sự
tăng trưởng và phát triển các đặc điểm tình dục nam (testosterone). Các tuyến
thượng thận cũng bắt đầu sản xuất estrogen và testosterone.
trứng sản xuất kích thích tố tham gia vào sự tăng trưởng và phát triển các đặc điểm
tình dục nữ (estrogen) và tinh hoàn để sản xuất hormon chịu trách nhiệm cho sự
tăng trưởng và phát triển các đặc điểm tình dục nam (testosterone). Các tuyến
thượng thận cũng bắt đầu sản xuất estrogen và testosterone.
Thay đổi vật lý xảy ra. Việc sản xuất estrogen và
testosterone gây ra những thay đổi vật lý của tuổi dậy thì.
testosterone gây ra những thay đổi vật lý của tuổi dậy thì.
Lý do quá trình này bắt đầu sớm trong một số trẻ em
phụ thuộc vào loại dậy thì sớm: Dậy thì sớm hoặc dậy thì sớm trung tâm ngoại
vi.
phụ thuộc vào loại dậy thì sớm: Dậy thì sớm hoặc dậy thì sớm trung tâm ngoại
vi.
Dậy thì sớm trung ương
Thường không có nguyên nhân nhận dạng cho các loại dậy
thì sớm.
thì sớm.
Trong dậy thì sớm trung tâm, toàn bộ trục HPG bắt đầu
quá sớm. Mặc dù chúng bắt đầu sớm hơn, mô hình và thời gian của các bước trong
quá trình này là khác thường. Đối với phần lớn trẻ em với tình trạng này, không
có vấn đề y tế cơ sở và không có lý do nhận dạng cho trục HPG khi nó bắt đầu.
quá sớm. Mặc dù chúng bắt đầu sớm hơn, mô hình và thời gian của các bước trong
quá trình này là khác thường. Đối với phần lớn trẻ em với tình trạng này, không
có vấn đề y tế cơ sở và không có lý do nhận dạng cho trục HPG khi nó bắt đầu.
Trong trường hợp hiếm hoi, những điều sau đây có thể
gây dậy thì sớm trung ương:
gây dậy thì sớm trung ương:
Một khối u trong não hoặc dây cột sống (hệ thống thần
kinh trung ương).
kinh trung ương).
Bị nhiễm trùng, chẳng hạn như viêm não hay viêm màng
não.
não.
Một khiếm khuyết trong hiện tại bộ não khi sinh, chẳng
hạn như sự tích tụ chất lỏng dư thừa (tràn dịch não) hoặc khối u không phải ung
thư (hamartoma).
hạn như sự tích tụ chất lỏng dư thừa (tràn dịch não) hoặc khối u không phải ung
thư (hamartoma).
Bức xạ vào não hay cột sống.
Tổn thương não hoặc dây cột sống.
Sự tắc nghẽn dòng máu chảy tới (thiếu máu cục bộ) não.
Hội chứng McCune-Albright – một căn bệnh di truyền có
ảnh hưởng đến xương, màu da và gây ra vấn đề nội tiết.
ảnh hưởng đến xương, màu da và gây ra vấn đề nội tiết.
Tăng sản thượng thận bẩm sinh – một nhóm các rối loạn
di truyền liên quan đến sản xuất nội tiết tố bất thường của tuyến thượng thận
di truyền liên quan đến sản xuất nội tiết tố bất thường của tuyến thượng thận
Suy giáp – một tình trạng mà tuyến giáp không sản xuất
đủ hormone.
đủ hormone.
Dậy thì sớm ngoại vi
Estrogen hoặc testosterone trong cơ thể của trẻ gây
ra loại dậy thì sớm.
ra loại dậy thì sớm.
Dậy thì sớm ngoại vi là ít phổ biến hơn so với dậy
thì sớm trung tâm, sẽ xảy ra mà không có sự tham gia của Gn-RH. Thay vào đó,
nguyên nhân là phát hành của estrogen hay testosterone vào cơ thể vì vấn đề với
buồng trứng, tinh hoàn, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên.
thì sớm trung tâm, sẽ xảy ra mà không có sự tham gia của Gn-RH. Thay vào đó,
nguyên nhân là phát hành của estrogen hay testosterone vào cơ thể vì vấn đề với
buồng trứng, tinh hoàn, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên.
Trong cả hai gái và trai, sau đây có thể dẫn đến dậy
thì sớm bị ngoại vi:
thì sớm bị ngoại vi:
Một khối u ở tuyến thượng thận hoặc trong tuyến yên
tiết ra estrogen hoặc là testosterone.
tiết ra estrogen hoặc là testosterone.
Hội chứng McCune-Albright.
Tiếp xúc với các nguồn bên ngoài của estrogen hay
testosterone, chẳng hạn như các loại kem hoặc thuốc mỡ.
testosterone, chẳng hạn như các loại kem hoặc thuốc mỡ.
Dậy thì sớm ngoại vi ở trẻ gái cũng có thể được kết
hợp với:
hợp với:
U nang buồng trứng.
Các khối u buồng trứng.
Dậy thì sớm ngoại vi ở trẻ trai cũng có thể là do:
Một khối u trong các tế bào sản xuất tinh trùng (tế
bào mầm), hoặc trong các tế bào mà sản xuất testosterone (tế bào Leydig).
bào mầm), hoặc trong các tế bào mà sản xuất testosterone (tế bào Leydig).
Gene đột biến – một rối loạn hiếm gặp gọi là
gonadotropin, là do một khiếm khuyết ở gen, có thể dẫn đến việc sản xuất ban đầu
của testosterone ở các bé trai, thường là ở độ tuổi từ 1 đến 4.
gonadotropin, là do một khiếm khuyết ở gen, có thể dẫn đến việc sản xuất ban đầu
của testosterone ở các bé trai, thường là ở độ tuổi từ 1 đến 4.
Yếu tố nguy cơ
Những yếu tố làm tăng nguy cơ của một đứa trẻ của dậy
thì sớm bao gồm:
thì sớm bao gồm:
Trẻ gái. Trẻ gái rất có khả năng phát triển dậy thì
sớm.
sớm.
Là người Mỹ gốc Phi. Dậy thì sớm ảnh hưởng đến người
Mỹ gốc Phi thường xuyên hơn những người khác.
Mỹ gốc Phi thường xuyên hơn những người khác.
Béo phì. Nếu thừa cân đáng kể, có một nguy cơ phát
triển dậy thì sớm.
triển dậy thì sớm.
Tiếp xúc với hormone giới tính. Liên hệ với hoặc
testosterone kem hoặc thuốc mỡ estrogen, hoặc các chất khác có chứa các hormon
(như thuốc dành cho người lớn bổ sung chế độ ăn uống), có thể làm tăng nguy cơ
của trẻ phát triển dậy thì sớm.
testosterone kem hoặc thuốc mỡ estrogen, hoặc các chất khác có chứa các hormon
(như thuốc dành cho người lớn bổ sung chế độ ăn uống), có thể làm tăng nguy cơ
của trẻ phát triển dậy thì sớm.
Các điều kiện khác. Dậy thì sớm có thể là một biến
chứng của hội chứng McCune-Albright tăng sản thượng thận bẩm sinh hoặc – điều
kiện có liên quan đến sản xuất, bất thường của kích thích tố nam (androgen).
Trong trường hợp hiếm hoi, dậy thì sớm cũng có thể được kết hợp với suy giáp.
chứng của hội chứng McCune-Albright tăng sản thượng thận bẩm sinh hoặc – điều
kiện có liên quan đến sản xuất, bất thường của kích thích tố nam (androgen).
Trong trường hợp hiếm hoi, dậy thì sớm cũng có thể được kết hợp với suy giáp.
Các biến chứng
Biến chứng có thể xảy ra của dậy thì sớm bao gồm:
Chiều cao hạn chế. Trẻ dậy thì sớm có thể phát triển
nhanh chóng đầu tiên và cao so với các đồng nghiệp của họ. Tuy nhiên, bởi vì xương
trưởng thành nhanh hơn bình thường, thường ngừng phát triển sớm hơn thường lệ. Điều
này có thể làm cho chúng ngắn hơn so với trung bình người lớn. Điều trị sớm của
dậy thì sớm, đặc biệt là khi nó xảy ra ở trẻ em rất có thể giúp họ đạt được chiều
cao hơn là không điều trị.
nhanh chóng đầu tiên và cao so với các đồng nghiệp của họ. Tuy nhiên, bởi vì xương
trưởng thành nhanh hơn bình thường, thường ngừng phát triển sớm hơn thường lệ. Điều
này có thể làm cho chúng ngắn hơn so với trung bình người lớn. Điều trị sớm của
dậy thì sớm, đặc biệt là khi nó xảy ra ở trẻ em rất có thể giúp họ đạt được chiều
cao hơn là không điều trị.
Hội chứng buồng trứng đa nang. Chu kỳ kinh nguyệt trước
khi 8 tuổi có nguy cơ phát triển chứng rối loạn nội tiết tố sau này ở tuổi dậy
thì.
khi 8 tuổi có nguy cơ phát triển chứng rối loạn nội tiết tố sau này ở tuổi dậy
thì.
Các xét nghiệm và chẩn đoán
Nếu nghi ngờ dậy thì sớm, có thể giới thiệu đến một
bác sĩ chuyên điều trị các điều kiện liên quan đến nội tiết tố ở trẻ em (nội tiết
nhi khoa).
bác sĩ chuyên điều trị các điều kiện liên quan đến nội tiết tố ở trẻ em (nội tiết
nhi khoa).
Để chẩn đoán dậy thì sớm, bác sĩ sẽ:
Đánh giá và tiền sử bệnh của gia đình.
Làm một bài kiểm tra thể chất.
Chạy thử máu để đo nồng độ hormone.
X – quang bàn tay và cổ tay cũng rất quan trọng để
chẩn đoán dậy thì sớm. X – quang có thể giúp bác sĩ xác định tuổi xương của
con, trong đó cho thấy nếu các xương đang phát triển quá nhanh.
chẩn đoán dậy thì sớm. X – quang có thể giúp bác sĩ xác định tuổi xương của
con, trong đó cho thấy nếu các xương đang phát triển quá nhanh.
Xác định các loại dậy thì sớm
Sau khi chẩn đoán ban đầu đã được thực hiện, bác sĩ
sẽ cần phải tìm ra loại dậy thì sớm của con quý vị có. Để làm như vậy, sẽ thực
hiện một thử nghiệm liên quan đến việc tiêm với St-RH hormone và sau đó lấy một
mẫu máu. Ở trẻ em với dậy thì sớm trung tâm, tiêm Gn-RH và mức hormone LH
VSATTP tăng. Ở trẻ em với dậy thì sớm bị ngoại vi, mức độ hormone LH và FSH giữ
nguyên.
sẽ cần phải tìm ra loại dậy thì sớm của con quý vị có. Để làm như vậy, sẽ thực
hiện một thử nghiệm liên quan đến việc tiêm với St-RH hormone và sau đó lấy một
mẫu máu. Ở trẻ em với dậy thì sớm trung tâm, tiêm Gn-RH và mức hormone LH
VSATTP tăng. Ở trẻ em với dậy thì sớm bị ngoại vi, mức độ hormone LH và FSH giữ
nguyên.
Bổ sung thử nghiệm cho dậy thì sớm trung tâm
Chụp cộng hưởng từ (MRI). Não MRI thường được thực
hiện cho trẻ em có dậy thì sớm trung tâm để xem có bất kỳ bất thường của não gây
ra sự bắt đầu vào đầu của tuổi dậy thì.
hiện cho trẻ em có dậy thì sớm trung tâm để xem có bất kỳ bất thường của não gây
ra sự bắt đầu vào đầu của tuổi dậy thì.
Kiểm tra tuyến giáp. Các bác sĩ cũng có thể kiểm tra
tuyến giáp của trẻ em nếu người đó cho thấy bất kỳ dấu hiệu của suy giáp, chẳng
hạn như mệt mỏi, trì trệ, tăng độ nhạy để táo bón, cảm lạnh, giảm hiệu suất hoạt
động trường học hoặc khô da nhợt nhạt.
tuyến giáp của trẻ em nếu người đó cho thấy bất kỳ dấu hiệu của suy giáp, chẳng
hạn như mệt mỏi, trì trệ, tăng độ nhạy để táo bón, cảm lạnh, giảm hiệu suất hoạt
động trường học hoặc khô da nhợt nhạt.
Bổ sung thử nghiệm cho dậy thì sớm bị ngoại vi
Các xét nghiệm khác cũng rất cần thiết cho trẻ dậy
thì sớm ngoại vi để tìm ra nguyên nhân của tình trạng. Ví dụ, các bác sĩ có thể
chạy thử máu bổ sung để tiếp tục kiểm tra hàm lượng hoóc môn hoặc ở trẻ em gái,
có thể làm siêu âm vùng chậu để kiểm tra u nang buồng trứng hoặc ung thư.
thì sớm ngoại vi để tìm ra nguyên nhân của tình trạng. Ví dụ, các bác sĩ có thể
chạy thử máu bổ sung để tiếp tục kiểm tra hàm lượng hoóc môn hoặc ở trẻ em gái,
có thể làm siêu âm vùng chậu để kiểm tra u nang buồng trứng hoặc ung thư.
Phương pháp điều trị và thuốc
Điều trị dậy thì sớm phụ thuộc vào nguyên nhân.
Điều trị dậy thì sớm trung ương
Hầu hết trẻ em bị dậy thì sớm trung tâm, trong đó không
có điều kiện y tế cơ sở, có thể điều trị hiệu quả bằng thuốc. Điều trị này, được
gọi là điều trị St-RH, thường bao gồm một mũi tiêm thuốc hàng tháng, như
leuprolide, dừng trục HPG và chậm phát triển hơn nữa. Đứa trẻ tiếp tục nhận được
thuốc này cho đến khi đến tuổi bình thường của tuổi dậy thì. Một khi dừng thuốc,
quá trình dậy thì bắt đầu lại.
có điều kiện y tế cơ sở, có thể điều trị hiệu quả bằng thuốc. Điều trị này, được
gọi là điều trị St-RH, thường bao gồm một mũi tiêm thuốc hàng tháng, như
leuprolide, dừng trục HPG và chậm phát triển hơn nữa. Đứa trẻ tiếp tục nhận được
thuốc này cho đến khi đến tuổi bình thường của tuổi dậy thì. Một khi dừng thuốc,
quá trình dậy thì bắt đầu lại.
Điều trị tình trạng y tế cơ sở
Nếu một điều kiện y tế đang gây dậy thì sớm của trẻ,
điều trị các điều kiện đó là cần thiết để ngăn chặn sự tiến bộ của tuổi dậy thì.
Ví dụ, nếu một đứa trẻ có một khối u sản xuất các hormon và gây dậy thì sớm, sự
tiến triển của tuổi dậy thì thường sẽ dừng lại khi khối u được phẫu thuật cắt bỏ.
điều trị các điều kiện đó là cần thiết để ngăn chặn sự tiến bộ của tuổi dậy thì.
Ví dụ, nếu một đứa trẻ có một khối u sản xuất các hormon và gây dậy thì sớm, sự
tiến triển của tuổi dậy thì thường sẽ dừng lại khi khối u được phẫu thuật cắt bỏ.
Đối phó và hỗ trợ
Trẻ em bắt đầu tuổi dậy thì sớm có thể cảm nhận khác
nhau từ các đồng nghiệp, có thể gây ra các vấn đề xã hội và cảm xúc như lòng tự
trọng thấp, trầm cảm và lạm dụng thuốc. Là cha mẹ, cũng có thể có vấn đề đối phó
với sự phát triển sớm của trẻ.
nhau từ các đồng nghiệp, có thể gây ra các vấn đề xã hội và cảm xúc như lòng tự
trọng thấp, trầm cảm và lạm dụng thuốc. Là cha mẹ, cũng có thể có vấn đề đối phó
với sự phát triển sớm của trẻ.
Nếu con hoặc các thành viên khác của gia đình đang gặp
khó khăn trong đối phó, tìm kiếm sự tư vấn. Tư vấn tâm lý có thể giúp gia đình
hiểu rõ hơn và xử lý các cảm xúc, những vấn đề và thách thức đi cùng với dậy thì
sớm. Nếu có thắc mắc hoặc muốn hướng dẫn về cách tìm một cố vấn có trình độ, nói
chuyện với một thành viên của nhóm chăm sóc sức khỏe.
khó khăn trong đối phó, tìm kiếm sự tư vấn. Tư vấn tâm lý có thể giúp gia đình
hiểu rõ hơn và xử lý các cảm xúc, những vấn đề và thách thức đi cùng với dậy thì
sớm. Nếu có thắc mắc hoặc muốn hướng dẫn về cách tìm một cố vấn có trình độ, nói
chuyện với một thành viên của nhóm chăm sóc sức khỏe.
Phòng chống
Một số các yếu tố nguy cơ dậy thì sớm, chẳng hạn như
giới tính và chủng tộc, không thể tránh khỏi. Nhưng, có những điều có thể làm để
giảm nguy cơ của trẻ phát triển dậy thì sớm, bao gồm:
giới tính và chủng tộc, không thể tránh khỏi. Nhưng, có những điều có thể làm để
giảm nguy cơ của trẻ phát triển dậy thì sớm, bao gồm:
Giữ tránh nguồn bên ngoài của estrogen và
testosterone – thuốc theo toa cho người lớn trong nhà, bổ sung chế độ ăn uống có
chứa estrogen hay testosterone, ví dụ.
testosterone – thuốc theo toa cho người lớn trong nhà, bổ sung chế độ ăn uống có
chứa estrogen hay testosterone, ví dụ.
Khuyến khích duy trì một trọng lượng khỏe mạnh.
Nguồn: https://yhnbook.blogspot.com/2018/07/day-thi-som.html