Điều trị gãy liên mấu chuyển xương đùi người già bằng khung cố định ngoài
Đầu trên xương đùi được chia thành bốn vùng: (1) Chỏm xương đùi; (2) Cổ xương đùi; (3) Vùng mấu chuyển; (4) Vùng dưới mấu chuyển. Gãy LMCXĐ là loại gãy có đường gãy nằm trong vùng 3. Đây là loại gãy ngoài bao khớp [68], [116].
Gãy LMCXĐ khá phổ biến, chiếm 55% các loại gãy đầu trên xương đùi; hay xảy ra ở người già; phụ nữ gặp nhiều gấp 2 – 3 l ần nam giới. Loãng xương là nguyên nhân chính dẫn đến chỉ một chấn thương nhẹ đã có thể gây gãy LMCXĐ. Người già (TH trên 70 tuổi) chiếm đến 95% trong tổng số các NB gãy LMCXĐ [53], [70], [71].
Gãy LMCXĐ có tần suất ngày càng tăng do tuổi thọ tăng. Ở Mỹ, năm 2004 có 250.000 TH; 90% ở độ tuổi trên 70; tỷ lệ tử vong sau gãy từ 15% –20%; chi phí điều trị khoảng 10 tỷ USD/năm [71]. Ở Pháp, 50.000 TH/năm, tiêu tốn hơn 1 tỷ Euro [115], [113], [116]. Với sự già hóa dân số thì số người gãy đầu trên xương đùi được dự báo là khoảng 500.000 người mỗi năm vào năm 2040.
Người già ngoài loãng xương còn có thể có các bệnh mạn tính kèm theo như: bệnh tim mạch, bệnh về đường hô hấp, các bệnh lý về nội tiết và rối loạn chuyển hóa, sa sút trí tuệ, thoái hoá hệ thống cơ xương khớp, v.v.
Do đó, trước đây bảo tồn là phương pháp điều trị chủ yếu. Tuy nhiên điều trị bảo tồn (Kéo nắn bó bột, xuyên đinh kéo liên tục, bột chống xoay.v.v.) đã gây rất nhiều biến chứng: loét do tỳ đè, viêm tắc mạch, viêm phổi do ứ đọng, v.v. dẫn tới tỷ lệ tử vong rất cao. Theo một nghiên cứu trên thế giới của Horowitz cho thấy điều trị bảo tồn dẫn đến tỷ lệ tử vong là 35% [10].
Trong nước, năm 1984 Nguyễn Trung Sinh đã công bố kết quả điều tra 50 NB gãy LMCXĐ bằng bó bột Whitmann cho thấy: tỷ lệ PHCN kém lên tới 40%; tử vong trong 3 tháng đầu 26%; loét do tỳ đè 14% [16].
Ngày nay, nhờsựphát triển của chuyên ngành Gây mê – Hồi sức, công nghệchếtạo các dụng cụKHX, điều trịgãy LMCXĐ cho người già bằng phương pháp PT đã được thống nhất, hoặc PT KHX bên trong hoặc thay khớp. Nhưng không phải TH nào cũng có thểPT KHX bên trong, đặc biệt với những NB cao tuổi vốn có sức đềkháng suy yếu, gãy xương gây đau đớn lại càng suy yếu hơn và là điều kiện thuận lợi làm bùng phát các bệnh lý nội khoa mãn tính, hoặc tại những cơ sởchưa có đủ điều kiện đả m bảo các PT lớn, thiếu dụng cụ, thiếu máu, v.v. thì việc tìm kiếm một biệ n pháp cốđịnh xương gãy ít can thiệp là cần thiết. Vì vậy, tại các nước phát
triển như Pháp, Ý, ThổNhĩ Kỳđã có những nghiên cứu sửdụng KCĐN điều trịgãy LMCXĐ trên người già có nhiều bệnh lý nội khoa kết hợp [22], [23], [78], [81], [106] do phương pháp này có những ưu điểm như: can thiệp tối thiểu ít sang chấn thêm với kỹthuật đơn giản; thời gian PT nhanh, mất máu không đáng kể, cốđịnh đủ vững giúp NB đỡđau và tập PHCN
sớm tránh các biến chứng do nằm lâu.
Hiện nay tại Việt Nam, các trung tâm y tếlớn có đủđiều kiện vềcon người và trang thiết bị, đa phần PT KHX bên trong điều trịgãy LMCXĐ, áp dụng chung với người già đủ đi ều kiện PT. Còn lại, đa số không can thiệpgì, và NB tựdiễn biến đến những biến chứng do nằm lâu, không vận động và tử vong [10], [21]. Vì vậy, lượng NB cao tuổi gãy LMC không được PT ởnước ta mặc dù chưa được thống kê cụthểnhưng còn rất lớn, hơn nữa điều kiện kinh tếcủa đa sốNB còn khó khăn, không đủkinh phí
cho việc điều trịPT KHX bên trong hay thay khớp. Nên nhu cầu sửdụng hình thức CĐN trong điều trị gãy LMC người già còn nhiều. Tuy nhiên trong nước hiện nay, việc ứng dụng chưa nhiều, chưa có bất kỳmột nghiên cứu nào có hệthống vềđiều trịgãy LMCXĐ bằng KCĐN. Do vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đềtài “Điều trị gãy liên mấu chuyển xương đùi người già bằng khung cố định ngoài”.
Đề tài được nghiên cứu với các mục tiêu sau:
1. Đánh giá kết quả điều trị gãy vùng LMCXĐ người già bằng phương pháp CĐN và phân tích sự khác biệt giữa hai hình thức xuyên đinh vào thân xương đùi ở vùng gần và xa ổgãy.
2. Mô tảcác biến chứng thường gặp của phương pháp CĐN trong điều trị gãy LMCXĐ người già MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN ………………………….. ………………………….. ………………………….
MỤC LỤC ………………………….. ………………………….. ………………………….. ………..
DANH MỤC CÁC CHỮVIẾT TẮT ………………………….. ………………………….. …
BẢNG ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮVIỆT ANH ………………………….. ……………..
DANH MỤC CÁC BẢNG ………………………….. ………………………….. ……………….
DANH MỤC CÁC HÌNH ………………………….. ………………………….. ……………….
DANH MỤC BIỂU ĐỒ ………………………….. ………………………….. …………………..
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………….. ………………………….. ………………………….. .. 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ………………………….. ……………………….. 4
1.1. Đại cương vềgãy liên mấu chuyển xương đùi ………………………….. …………. 4
1.2. Giải phẫu sinh lý liên quan đến gãy liên mấu chuyển xương đùi ………….. 16
1.3. Các yếu tốnguy cơ và cơ chếchấn thương ………………………….. …………… 23
1.4. Biến chứng của gãy xương vùng mấu chuyển xương đùi …………………….. 27
1.5. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước ………………………….. ……………. 34
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU …………… 42
2.1. Đối tượng nghiên cứu ………………………….. ………………………….. …………… 42
2.2. Vật liệu và trang thiết bịnghiên cứu ………………………….. ……………………. 42
2.3. Phương pháp nghiên cứu ………………………….. ………………………….. ………. 46
2.4. Các biến sốcần đánh giá ………………………….. ………………………….. ……….. 51
2.5. Quản lý và phân tích sốliệu ………………………….. ………………………….. …… 54
2.6. Phương pháp khắc phục sai lệch ………………………….. …………………………. 56
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu ………………………….. ………………………….. …….. 56
Chương 3: KẾT QUẢNGHIÊN CỨU ………………………….. ……………………. 57
3.1. Đánh giá kết quảđiều trịgãy vùng liên mấu chuyển xương đùi người già
bằng phương pháp cốđịnh ngoài và phân tích sựkhác biệt giữa hai hình
thức xuyên đinh vào thân xương đùi ởgần và xa ổgãy ……………………… 57
3.2. Các biến chứng thường gặp của gãy xương và quá trình điều trị …………… 81
Chương 4: BÀN LUẬN ………………………….. ………………………….. ……………… 91
4.1. Đánh giá kết quảđiều trịgãy vùng liên mấu chuyển xương đùi người già
bằng phương pháp cốđịnh ngoài và so sánh sựkhác biệt giữahai hình
thức xuyên đinh vào thân xương đùi ởgần và xa ổgãy ……………………… 91
4.2. Các biến chứng thường gặp của điều trị gãy xương vùng mấu chuyển
xương đùi người già ………………………….. ………………………….. ………….. 111
KẾT LUẬN ………………………….. ………………………….. ………………………….. .. 118
KIẾN NGHỊ ………………………….. ………………………….. ………………………….. .. 120
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ………………………….. ………..
TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………………….. ………………………….. ………………..
PHỤLỤC 1: MẪU BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU ………………………….. ………………
PHỤLỤC 2: BỆNH ÁN MINH HỌA ………………………….. ………………………….. .
PHỤLỤC 3: QUY TRÌNH TẬP PHỤC HỒI CHỨC NĂNG ………………………..
PHỤ LỤC 4: GIẤY XÁC NHẬN ĐÃ ĐO CÁC SỐ LIỆU ĐẦU TRÊN
XƯƠNG ĐÙI TẠI BỘ MÔN GIẢI PHẪU HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y
DƯỢC TP. HỒCHÍ MINH ………………………….. ………………………….. ……………..
PHỤ LỤC 5: HỢP ĐỒNG TÍNH TOÁN ĐỘ BỀN KHUNG CỐ ĐỊNH
NGOÀI VÙNG MẤU CHUYỂN XƯƠNG ĐÙI ………………………….. ……………..
PHỤLỤC 6: DANH SÁCH BỆNH NHÂN ………………………….. ………………….
Hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn, cũng như mở ra con đường nghiên cứu, tiếp cận được luồng thông tin hữu ích và chính xác nhất