Đột biến gen p53 liên quan đến biểu hiện lâm sàng nhiễm Virut viêm gan B

Viêm gan virút B đã, đang và sẽ còn là vấn đề y tế toàn cầu. Người ta ước tính có hơn 2 tỷ người trên toàn thế giới nhiễm virus viêm gan B (HBV), trong đó khoảng 400 triệu người đang mang HBV mạn tính và mỗi năm có khoảng 1 triệu người tử vong do xơ gan và ung thư gan. Tuy nhiên sự phân bố tỷ lệ nhiễm HBV là khác nhau theo từng khu vực. Nhiễm HBV có thể gây nên nhiều mức độ bệnh khác nhau từ người mang virus mạn tính không triệu chứng đến viêm gan cấp tính, viêm gan mạn tính, xơ gan (XG) và ung thư gan (UTG) [1].

Nguyên nhân gây nên sự khác biệt về biểu hiện lâm sàng đó cho đến nay vẫn chưa hoàn toàn  sáng  tỏ.  Tuy  nhiên,  có  hai  giả  thuyết được nhiều tác giả quan tâm đó là vai trò của virút (liên quan đến kiểu gen, đột biến gene…) và các yếu tố nội tại của người bệnh (kháng nguyên bạch cầu người HLA lớp I, II, sự biến đổi đa hình của các gen mã hoá cytokin, chemokin, mannose-binding lectin, vitamin D receptor và gen p53) [2, 3].

Gen P53 khu trú trên nhiễm sắc thể số 17,mã hóa protein P53 có kích thước 393 acid amin (aa) và trọng lượng phân tử là 53 kD. Protein P53 có chức năng điều hoà kiểm soát sự phát triển tế bào và ức chế sự hình thành u bằng con đường thúc đẩy tế bào chết theo chương trình và khả năng làm dừng sự phân chia của tế bào [4]. Thêm vào đó, người ta đã thấy rằng HBx, một kháng nguyên của HBV có khả  năng  làm  cản  trở  quá  trình  sửa  chữa chậm của đột biến này. Đồng thời gene HBx cũng có một đoạn trình tự tương tự như gen P53 do đó chúng có khả năng gắn kết với nhau. Do đó, khi có đột biến gen p53 sẽ có nguy cơ trực tiếp gây ung thư gan [5]. Vì vậy, nghiên cứu này nhằm mục tiêu tìm hiểu tỷ lệ đột biến gen p53 và vai trò của nó trong biểu hiện lâm sàng bệnh do nhiễm HBV.

II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

1. Đối tượng

Tổng số có  228 bệnh nhân nhiễm HBV được chia thành 4 nhóm: Nhóm 1: 54 bệnh nhân viêm gan B mạn tính; Nhóm 2: 94 bệnh nhân ung thư gan có HBsAg(+); Nhóm 3: 30 bệnh nhân xơ gan có HBsAg (+); Nhóm 4: 50 người mang virus viêm gan B mạn tính không triệu chứng. Để làm nhóm chứng chúng tôi tiến hành nghiên cứu trên 100 người khỏe mạnh.

2. Tiêu chuẩn lựa chọn

2.1. Viêm gan B mạn tính

– Bệnh nhân đã được xác định có HBsAg (+) sau thời gian > 6 tháng.

– Các triệu chứng lâm sàng và cận  lâm sàng có biểu hiện tổn thương mô gan. Hiện tại có biểu hiện lâm sàng viêm gan như mệt mỏi, chán ăn, gan to dưới bờ  sườn mật độ chắc, có thể có vàng da. HBc-Ab-IgG(+), men ALT có  thể  tăng  cao  hơn  2  lần  bình  thường, bilirubin máu và nước tiểu có thể bình thường hoặc tăng.

– Sinh thiết gan làm mô bệnh học cho thấy hình ảnh viêm gan mạn tính.

Ung thư gan

– 94  bệnh  nhân  UTG  nhiễm  HBV  được điều trị tại bệnh viện Trung ương  Quân đội 108. Tiêu chuẩn chẩn đoán dựa vào khám lâm sàng có thể sờ thấy có khối u, xét nghiệm Alpha Foeto Protein (AFP) huyết thanh có thể tăng, siêu âm gan có khối khu trú hoặc tổn thương lan toả, hoặc CT scanner có khối u nghi ngờ UTG. Tất cả các bệnh nhân được chọc hút tế bào gan dưới hướng dẫn của siêu âm để làm tế bào học xác định có tế bào ung thư, HBsAg(+).