ghiên cứu giải pháp can thiệp nâng cao kiền thức, thái độ, thực hành về sức khỏe môi trường của người dân

Luận án Nghiên cứu giải pháp can thiệp nâng cao kiền thức, thái độ, thực hành về sức khỏe môi trường của người dân tại một phường thuộc thị xã Phủ Lý đang đô Thị Hóa.Đô thị hóa là một quá trình tất yếu của phát triển. Xu hướng đô thị hóa ngày càng trở nên phổ biến trôn toàn cầu, đặc biệt ờ các nước đang phát triển. Năm 1920 thế giới mới chỉ có 14% dân cư đô thị, năm 1980 dà lôn tới gần 40%, theo dự kiến của Tổ chức Y tế thế giới, đến năm 2000 con số đó SC vượt quá 50%. Tại các nước đang phát Iriển, tỷ lộ đô thị hóa trong khoảng 1975 – 2000 dự tính cung sẽ lớn gấp 3 lần so với giai đoạn 1970 – 1975 185]

Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật đó, đồ thị hóa là một quá trình tất yếu, đã bắt đầu gia tãng và sẽ trở nên phổ biến trong những thập kỷ tới. Năm 1990, số dân cư sống ở dỏ thị của Iiưức ta chỉ chiếm 20% dân số cả nước, dự kiến con sô này sẽ là 25% vào năm 2000, 35% vào năm 2010, và 45% vào năm 2020 [16]

Đô thị hóa luôn tác dộng tới sức khỏe môi trường theo cả hai phía, vẻ mạt lý thuyết thì sự tập trung nhân lực, vạt lực trong các đồ thị sẽ tảng khả năng khống chế ổ nhiễm nhờ có hiện dại hóa các công trình vệ sinh công cộng, tãng đầu tư cho các hoạt động xử lý chất thải và chống ô nhiễm từ đó cải tạo môi trường đô thị, nùng cao sức khỏe. Một mật, có thể làm tăng thêm ô nhiẻm công nghiệp, tiếng ồn do giao thông, sinh hoạt, xuất hiện những yếu tố ô nhiễm mới… Đồng thời dô thị hóa luôn đi đôi với tãng dân số và những vấn đề ô nhiễm di kèm với tăns dân số khôníĩ kiểm soát được ờ khu vực đô thi. Sư gia tăn£ nhanh chons về mût độ dân CƯ do đô tlìi hóa dẫn dến tình trạng quá tải và những vấn ciề ô nhiễm đi kèm với tãng dân số không kiểm soát dược ở khu vực đô thị sẽ gây ra suy thoái môi trường, tội phạm và gia tăng các yếu tố gay bệnh từ đó tác hại đến sức khỏe. [16], [26ị, [831

Thực tế, nhiều nước phát triển đang phái đối mặt với những hậu quả nặng nề của quá trình dô thị hóa tự phát triển và tình trạng klìông điều khiển được sự phát triển của các siêu dô thị. Cuộc khủng hoảng vể nhiều mặt ở các thành phố đang diẻn ra. Bầu không khí bị ồ nhiễm, nguồn nước bị ô nhiễm làm cho điều kiện sống của con người bị suy giảm. Việc sử dụng lãnh thổ, quỹ nhà ờ, cơ sở hạ tầng dỏ thị trong các thành phố lớn có chiổu hướng xấu đi [45]

Nước ta đang trong thòi kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, quá trình đô thị hóa đang diễn ra với tốc độ rất cao. Nhicu dỏ thị đã, đang, và sẽ hình thành và phát triển. Nhữns yếu tố ô nhiễm môi trường do đô thị hóa, công nghiệp hóa mang lại và những yếu tớ ỏ nhiễm mỏi trường của một nền kinh tế xã hội kém phát triển vẫn còn tồn tại đang cùng một lúc tác động lén môi trường và sức khỏe cùa níiười dân đỏ thị. Hơn nữa, quá trình dỏ thị hóa diễn ra nhanh nhưng lại xuất phát từ một cơ sở hạ tầng nghco nàn, lạc hậu SC không tránh khỏi tình trạng quá tải làm cho ồ nhiễm môi trường càng nặng nề hon. Sự phát triển thiếu quy hoạch tổng thể trong những năm qua đã dặt các dô thị lớn vào một tình trạng khó giải quyết vấn cté môi trường trong những năm tói. Sự bất họp lý trong phát triển dô thị dẫn tới hình thành các khu nhà ổ chuột, sự mất cân đối giữa tăng dân số cơ học và tăng công trình công cộng, giữa tãng số xe cộ và xây dựng đường giao thông là nguy cơ tăng số người có cuộc sống thiếu nước, thiếu nhà ử, tăng số tai nạn giao thông hàng năm, tăng các điểm ách tác giao thông, tăng các điểm ứ dọng nước, rác trong các đô thị lớn… Đầu năm 1997, ờ nước ta, một loạt các tỉnh mới được tách ra từ cấc tỉnh liên hợp lại trước đây, kèm theo nó là các thị xã, thị trấn bị lãng quên nay phát triển và mở rộng trở lại thành tỉnh lỵ. Với tốc dộ đồ thị hóa như hiện nay, các yếu tố môi trường do dô thị hóa mang lại dang ngày càng tác động mạnh mẽ lên sức khỏe người dân đô thị. Song thực tế, làm thế nào để bảo vệ và nâng cao sức khỏe người dân tại khu vực đô thị hóa thì lại chưa được quan tủm đúng mức.

Thị xã Phú Lý là một dô thị đang trong tình trạng đó. Đầu năm 1997, trờ thành trung tâm kinh tế – vãn hóa của tỉnh Hà Nam, dủn số thị xã tăng nhanh (chủ yếu là do dòng người nhập cư vào), các diộn tích cây hoa mầu, cây ăn quả ngày càng thu hẹp, các hổ chứa nước bị san lấp, thay vào đó là các công sở, nhà cao tầng, tạo nôn sự quá tải đối với cơ sở hạ tầng vốn đã nhỏ hẹp của một thị trấn cũ làm cho ô nhiẽm môi trường càng gia tăng. Trước nguy ca môi trường bị xúm hại, dc dọa sức khỏe của người dân dô thị, chúng tôi tiến hành đề tài này với hai mục tiêu sau:

1. Xác định một sô yếu tố chủ yếu của mỏi trường ảnh hưởng đến sức khỏe tại một phường thuộc thị xâ Phũ Lý

2. Bước đầu áp dụng và đánh giá kết quả một sơ giai pháp can thiệp truyền thông giáo dục sức khỏe mỏi trường

Trên cơ sớ đỏ đề xuất môt số ý kiến với kình dạo địa plìươns nhằm cải thiện sức khỏe môi trườn” lại khu vực đô thị hóa

Trang

ĐẶT VẤN ĐỂ 1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN 4

1.1. Sức khỏe, môi trường và phái triến 4

1.2. Đô thị hóa và các vấn đẻ sức khốc môi trường 10

1.3. Các phương pháp ivihicn cứu sức kliỏc mói inrònu dược sứ dụ nu iroim nghiên cíai 22

1.4. Truyền thông giáo dục sức khỏe 31

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cửu 45

2.1. Thời gian nghiên cứu 45

2.2. Đòi tượng nghiỏn cứu 45

2.3. Phương pháp nghiên cứu 46

2.4. Nội dung nghiôn cứu và kỹ thuật thu thập (hổng lin 4X

2.5. Xử lý số liệu . 52

2.6. Các bước lổ chức nghiôn cứu 53

2.7. Khống chế sai số 56

2.8. Vấn đé đạo đức trong nghiên cứu 57

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIẾN cứu 58

3.1. Thực trạng sức khòc mồi trường phường Minh Khai irước can thiệp 5X

3.2. Kết quả can thiệp ÒX

3.2.1. Kết quả can thiệp bước 1: Tác động vào toàn pỉurờng 68

3.2.2. Kết quả can thiộp bước 2: Tác dộng vào dối urợng ưu tiôn 76

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 98

4.1. Thục trạng sức khỏe mỏi trường phường Minh Khai irước can thiệp 98

4.2. Các giải pháp can ỉhiộp và kết quá can thiệp 1 13

4.3. Một sổ hạn chế của nghiên cứu 133

KẾT LUẬN 135

KIẾN NGHỊ 137

DANH MỤC BÀI BÁO ĐÃ ĐĂNG LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 13X

TÀI LIỆU THAM KHẢO 139

PHỤ LỤC 148