HIỆU QUẢ CỦA ĐIỀU TRỊ NỘI TIẾT ĐỐI VỚI PHỤ NỮ MÃN KINH DO PHẪU THUẬT

Luận án HIỆU QUẢ CỦA ĐIỀU TRỊ NỘI TIẾT ĐỐI VỚI PHỤ NỮ MÃN KINH DO PHẪU THUẬT. Ngày nay, khoa học phát triển, tuổi thọ con người ngày càng tăng, người  phụ  nữ  phải  trải  qua  1/3  cuộc  đời  trong  tuổi  mãn  kinh.  Từ  năm 1999, thế giới đã chọn ngày 18/10 hàng năm là Ngày quốc tế người mãn kinh.  Sự  kiện này chứng tỏ  tất cả mọi người  hiện nay ngày càng quan tâm  đến  chất  lượng  cuộc  sống  phụ  nữ  mãn  kinh  dù  do  bất  kì  nguyên nhân gì.

Trên thế giới và ở nước ta đã có khá nhiều nghiên cứu về tuổi mãn kinh tự nhiên. Tuy nhiên còn một vấn đề quan trọng làmãn kinh do phẫu thuật  cắt  hai  buồng  trứng  (có  hoặc  không  cắt  tử  cung),  với  cu?c  s?ng người phụ nữ phải trải qua khá dài mà không có nội tiết sinh dục, nhuv?y h?u qu? c?a cc r?i lo?n trong th?i kì mn kinh cng n?ng n? hon. Phẫu thuật cắt  hai buồng trứng  được thực hiện nhiều trong các bệnh lí  như: u xơ tử cung  có chỉ định mổ,  khối u buồng trứng, lạc nội mạc tử  cung, ung thư buồng trứng, ung thư tử cung… Tại Mỹ hàng năm có khoảng 650.000 trường hợp mổ cắt hai buồng trứng. Chỉ định mổ đa số là do nguyên nhân u xơ tử cung (60%).  90% các  tru?ng h?p  phải phẫu thuật cắt  hai buồng trứng là lành tính [12]

Sau phẫu thuật cắt hai buồng trứng, người phụ nữ sẽ  phải chịu tình trạng  ngưng nội tiết  đột ngột dẫn đến những thay đổi khó chịu  ngay lập tức, điều này hoàn toàn khác hẳn với những phụ nữ mãn kinh tự nhiên với thời kì chuyển tiếp thích nghi dần là giai đoạn tiền mãn kinh[15]. 

Triệu chứng vận mạch là một than phiền chủ yếu và có ảnh hưởng rõ ràng lên chất lượng cuộc sống của người mãn kinh. Trong nhiều công trình nghiên cứu  nhu  Nghiên Cứu Nội Tiết  estrogen/  progestin  Và Tim Mạch (The Heart and Estrogen/Progestin Replacement  Study-  HERS)  và Nghiên  Cứu  của  Tổ  Chức  Sức  Khỏe  Phụ  Nữ  (World  Health  InitiativeWHI),  r?i lo?n  vận mạch là lý do chính để người phụ nữ lưu tâm và bắt đầu  quyết  định  dùng  nội  tiết  điều  trị  mãn  kinh[64,  69].  M?t  khc,  các triệu chứng rối loạn vận mạch, bốc  hỏa, đổ mồ hôi là nguyên nhân tiên phát dẫn đến mất ngủ và thay đổi tính tình  nhu  mệt mỏi, cáu gắt, trầm cảm, lo lắng… Và tất cả những tác động tiêu cực này cùng với thay đổi về tiết niệu, sinh dục dẫn đến suy giảm về chất lượng cuộc sống, quan hệ xã hội, việc làm …  Trong quá khứ, người phụ nữ có xu hướng “thích nghi với triệu chứng” nhưng bây giờ đã có những phương pháp  điều trị để giảm triệu chứng mục đích cải thiện cuộc sống.  Do dđó, nếu tìm được phương cách điều trị các rối loạn cấp bách sẽ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống tuổi mãn kinh.  Một phương pháp cho hiệu quả ngay là dùng nội tiết.

Qua  nhiều  thập kỉ,  mặc dù  y học  chứng  cứ đã  có  các  công  trình quan sát  về  việc sử dụng nội tiết  cho người  mãn kinh,  đặc biệt là mãn kinh  sau  phẫu  thuật  nhưng  việc  chấp  nhận  lợi  ích  thật  sự  của  việc  sử dụng  nội  tiết  ở  nhóm  phụ  nữ  này  vẫn  còn  chưa  thống  nhất.  Với  các nghiên cứu chủ yếu được thực hiện ở các nước phát triển, thập kỷ vừa qua  là  thời  gian  đánh  dấu  sự  dao  động  lớn  về  quan  niệm  sử  dụng LPNTTT  tuổi  mãn kinh.  Tháng  7, năm  2002  với  bài  báo  công  bố  trên JAMA kết quả nghiên cứu của WHI về tác dụng bảo vệ mạch vành của LPNTTT cho thấy nghiên cứu phải ngưng giữa chừng vì tăng nguy cơ đột quỵ, ung thư vú[13]  . Tuy nhiên khi xem xét lại thì tuổi trung bình của bệnh nhân được nhận vào nghiên cứu là 63, độ tuổi mà những rối loạn tuổi  MK  thường đã chấm dứt và ít có ai bắt đầu sử dụng LPNTTT  ở tuổi này. Năm 2003 Hiệp Hội Mãn Kinh Quốc Tế (IMS) đã tổ chức Hội Thảo ở Vienna, trong đó IMS không chấp nhận một số lý giải của WHI và đề nghị tiếp cận một cách công bằng hơn  với những dữ kiện khoa học, các nghiên  cứu  đã  chứng  minh  tầm  quan  trọng  của  tuổi  bắt  đầu  sử  dụng LPNTTT đối với  người dưới 60 tuổi, và LPNTTT  lúc này là tương đối an toàn. 

Phụ nữ châu Á có đặc trưng  khác  với phụ nữ ở các nước phương Tây, châu  Mỹ…về tầm vóc, lối sống…  Một nghiên cứu  về đặc điểm tuổi mãn kinh đã cho thấy có một sự dao động lớn về các rối loạn mãn kinh ? cc ch?ng t?c khc nhau[70].  Ở nước ta hiện nay vẫn chưa có nghiên cứu nào đề cập đến điều trị nội tiết ở đối tượng mãn kinh sau phẫu thuật.  Từ nhu cầu thiết thực trên, nghiên cứu này tiến hành nhằm mong  muốn  góp thêm một số dữ liệu về hiệu quả của điều trị nội tiết trên triệu chứng vận mạch, tâm lý của phụ nữ mãn kinh do phẫu thuật. 

Câu hỏi nghiên cứu: ?

 Hiệu quả của điều trị nội tiết  estrogen  liên hợp trong thời gian  6 tháng  trên  nhóm  phụ  nữ  mãn  kinh  có  triệu  chứng  rối  loạn  vận mạch, tâm lí ra sao? ?  Các yếu tố liên quan với hiệu quả điều trị??  Các  tác dụng không mong muốn   của điều trị nội tiết  estrogen  liên hợp trong thời gian 6 tháng. 

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1)  Xác định hiệu quả của điều trị estrogen liên hợp trong thời gian  6 tháng  với  các  triệu  chứng  rối  loạn  vận  mạch,  tâm  lí  của  phụ  nữ mãn kinh do phẫu thuật.

2)  Xác định các yếu tố liên quan với hiệu quả điều trị  estrogen liên hợp.

3)  Xác  định  tỉ  lệ  tác  dụng  không  mong  muốn  của  điều  trị  estrogen liên hợp trong thời gian 6 tháng

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

Bảng danh mục các từ viết tắt

Bảng đối chiếu thuật ngữ Việt Anh

Mục lục các bảng

Mục lục các biểu đồ, sơ đồ, hình

ĐẶT VẤN ĐỀ   ………………………………………………………………………………  1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU  ……………………………………………………………   4

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU  ……………………………………………   5

1.1. Định nghĩa- phân loại mãn kinh   …………………………………………………  5

1.2. Sự sản xuất nội tiết sau mãn kinh  ………………………………………………   6

1.3. Tổng quan về mãn kinh do phẫu thuật cắt hai buồng trứng   …………  13

1.4. Thang điểm đánh giá rối loạn mãn kinh MRS   …………………………..  15

1.5. Điều trị nội tiết mãn kinh   ………………………………………………………..  17

1.5.1. Một số nguyên tắc của điều trị nội tiết mãn kinh   ……………..  17

1.5.2. Lợi ích của điều trị nội tiết mãn kinh  ………………………………   21

1.5.3. Nguy cơ…………………………………………………………………………………………………….. 24

1.5.4. Nhu cầu của liệu pháp nội tiết thay th? trên phụ nữ mãn kinh 

do phẫu thuật  ………………………………………………………………………..   26

1.5.5. Các phác đồ điều trị nội tiết mãn kinh  …………………………….   28

1.5.6. Biệt dược premarin   ……………………………………………………….  35

1.5.7. Tình hình sử dụng nội tiết ở phụ nữ mãn kinh do phẫu thuật   35

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU   …….  37

2.1. Thiết kế nghiên cứu   ……………………………………………………………….  37

2.2. Đối tượng nghiên cứu   ……………………………………………………………..  37

2.3. Tiêu chuẩn nhận và loại trừ   …………………………………………………….  38 

2.4. Biến số nghiên cứu   …………………………………………………………………  40

2.5. Phương pháp tiến hành   ……………………………………………………………  45

2.6. Phân tích số liệu   …………………………………………………………………….  50

2.8. Y đức  ……………………………………………………………………………………   52

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ  ……………………………………………………………….   53

3.1. Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu  ……………………………………   55

3.2. Hiệu quả của điều trị nội tiết ở phụ nữ mãn kinh sau phẫu thuật  …   63

3.3. Tác dụng không mong muốn ……………………………………………………  76

3.4. Phân tích các yếu tố liên quan với hiệu quả điều trị   …………………..  78

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN   …………………………………………………………….  83

4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu   ……………………………….  83

4.2. Hiệu quả của điều trị nội tiết ở phụ nữ mãn kinh sau phẫu thuật  …   86

4.2.1. Đối với triệu chứng vận mạch  ………………………………………..   86

4.2.2. Đối với triệu chứng tâm lí   ……………………………………………..  91

4.2.3. Nhu cầu điều trị lpnttt mãn kinh đối với phụ nữ mãn kinh sau 

phẫu thuật  …………………………………………………………………………….   95

4.3. Tác dụng không mong muốn……………………………………………………   97

4.4. Phân tích các yếu tố liên quan với hiệu quả điều trị   …………………..  99

4.5. Đánh giá độ tin cậy của phương pháp nghiên cứu ……………………   103

4.5.1. Đánh giá phương pháp nghiên cứu………………………………..   103

4.5.2. Đánh giá qui trình chọn mẫu   ………………………………………..  105

4.5.3. Đánh giá phương pháp thu thập và xử lí số liệu  ……………..   106

KẾT LUẬN   ………………………………………………………………………………  107

KIẾN NGHỊ   ………………………………………………………………………………  108

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU 

 

LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI CỦA TÁC GIẢ

1.  (2011)  “Khảo sát diễn tiến  lâm sàng các rối loạn mãn kinh trên phụ nữ  mãn kinh do phẫu thuật khoâng  điều trị  nội tiết”,  Tạp chí Phụ  Sản,Hội Phụ  Sản Khoa veà SĐCKH Việt Nam,  Tập 09, số  01/2011,  tr.30-34.

2.  (2011)  “Nghiên  cứu  triệu  chứng  lâm sàng  của phụ  nữ  mãn  kinh  do phẫu  thuật  sau  mổ  một  thaùng  tại  TP.  Hồ  Chí  Minh”,  Tạp  chí  Y  học thực hành. Bộ Y Tế. số 3 (756), tr81-83.

3.  (2011) “Đánh giá hiệu quả  can thiệp  điều trị  nội tiết treân phụ  nữ  mãn kinh sau phẫu thuật”,  Tạp chí Y học thực hành,  Bộ  Y Tế,  số  3 (756),tr.119-121.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

TRONG NƯỚC

1. Nguyễn Thị Cúc (2002) “Kết quả điều trị nội tiết trên bệnh nhân tiền mãn kinh, mãn  kinh  tại  bệnh  viện  Từ  Dũ”.  Khoa  Phụ  sản.  Đại  học  Y  Phạm  Ngọc Thạch. Hồ Chí Minh.

2. Phạm Gia Đức, Lê Nguyên Thông  Nguyễn Trọng Hiếu (1998) “Tuổi mãn kinh với phụ nữ thành phố Hồ Chí Minh”.  Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học kĩ thuật Y- Dược,  190-194.

3. Nguyễn Thị Lan Phương (2010) “Các rối loạn vận mạch và tiết niệu sinh dục ở phụ nữ tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh”.  Luận văn thạc sĩ Y Học. Bộ môn Phụ Sản. Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh.

4. Nguyễn Thị Ngọc Phượng (1998) “Thiếu hụt Estrogen và mãn kinh”.  Hội nghị Việt Pháp về Sản Phụ Khoa, 1, (8).

5. Sturdee A. Pines D.W. , Trần Thị Lợi lược dịch (2011) “Khuyến cáo cập nhật của  Hiệp  Hội  Mãn  kinh  quốc  tế  tháng  6  năm  2011  và  các  thông  điệp chính”. Tạp chí Hosrem, 14, (3).

6. Nguyễn Duy Tài (2008) “Hiệu quả của điều trị nội tiết tố ở phụ nữ tiền mãn kinh-  mãn kinh tại tp Hồ Chí Minh”.  Khoa Phụ sản.  Đại học Y dược. Hồ Chí Minh.

7. Trần Lệ Thủy (2003) “Một số đặc điểm tuổi mãn kinh và các yếu tố liên quan với yếu tố kinh tế xã hội”.  Luận văn tốt nghiệp nội trú. Bộ môn Phụ sản. Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh