HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG PHÁP GIẢM ĐAU DO BỆNH NHÂN KIỀM SOÁT (PCA) ĐƯỜNG TĨNH MẠCH Sử DỤNG KẾT HỢP MORPHINE VÀ KETAMINE SAU CÁC PHẪU THUẬT LỚN TẠI Ổ BỤNG

Nghiên cứu tiến cứu lâm sàng, ngẫu nhiên có đối chứng nhằm đánh giá hiệu quả và tác dụng không mong muốn của phương pháp giảm đau do bệnh nhân kiểm soát (PCA) ơường tĩnh mạch sử dụng két hợp morphine và ketamine sau các phẫu thuật lớn tại ổ bụng. Két quả cho thấy không có khác biệt giữa hai nhóm về các yếu tố liên quan đến bệnh nhân, gây mê, phẫu thuật cũng như các thay đổi về hô hấp và tuần hoàn. Điểm VAS (Visual Analogue Scale) trung bình sau mổ của nhóm M (morphine) và nhóm MK (két hợp morphine và ketamine) tương đương nhau ở các thời điểm 24 và 48 giờ. Tiêu thụ morphine PCA trong 24 và 48 giờ sau mổ ở nhóm M (40,4 ± 7,2 mg và 71 ± 8,9 mg) lớn hơn so với nhóm MK (36,6 ± 6,2 mg và 65,5 ± 10,3 mg) (p < 0,05). Không có khác biệt về tỷ lệ buồn nôn và nôn sau mổ, ngứa, Ramsay > 4 giữa hai nhóm (p > 0,05). Kết hợp morphine và ketamine (theo tỷ lệ 1:1, 1mg/1mg) trong PCA đường tĩnh mạch là phương pháp giảm đau hiệu quả sau các phẫu thuật lớn tại ỗ bung. Sự kết hợp này làm giảm tiêu thụ morphine nhưng không làm thay đỗi ý nghĩa tỷ lệ nôn, buồn nôn, ngứa và mức độ an thần.

Bên cạnh việc gây đau đớn, khó chịu, sợ hãi cho bệnh nhân, giảm chất lượng của hệ thống chăm sóc y tế, giảm đau sau mổ không hiệu quả còn ảnh hưởng không ít đến các hệ thống cơ quan trong cơ thể (đặc biệt là trên tim mạch, hô hấp), làm chậm quá trình hồi phục, tăng tỷ lệ các biến chứng và thậm trí là tỉ lệ tử vong sau mổ (đặc biệt ở các nhóm bệnh nhân có nguy cơ cao). Giảm đau do bệnh nhân kiểm soát (patient controlled anal¬gesia: PCA) sử dụng các opioid đường tĩnh mạch là một trong những phương pháp giảm đau được sử dụng phổ biến nhất hiện nay trên thế giới [1]. Tại Việt Nam, phương pháp này

đã bắt đầu được sử dụng tại một số bệnh viện lớn từ đầu những năm 1990 [2], Với PCA, morphine là thuốc được sử dụng rộng rãi nhất, tuy nhiên cũng giống như các opioid khác bên cạnh tác dụng giảm đau, morphine còn gây ra một số tác dụng không mong muốn như; buồn nôn, nôn, ngứa, bí đái, an thần sâu và nguy hiểm nhất là suy hô hấp. Điều này làm hạn chế việc kiểm soát đau sau mổ bằng morphine như một thuốc giảm đau duy nhất với sự ra đời của quan niệm “giảm đau đa phương thức” (multimodal analgesia). Đây là phương pháp giảm đau phối hợp một số thuốc giảm đau có cơ chế tác dụng khác nhau với mục đích làm tăng cường hiệu quả giảm đau trong khi làm giảm tỷ lệ các tác dụng không mong muốn. Ketamine (chất đối kháng recep¬tor NMDA) là thuốc gây mê có tác dụng giảm đau ở liều thấp, làm giảm hiện tượng tăng đau, đau mạn tính sau mổ [1; 3]. Trên thế giới đã có những nghiên cứu về PCA đường tĩnh mạch phối hợp morphine và ketamine trong giảm đau sau mổ [4, 5, 6], tuy nhiên kết quả còn trái ngược nhau, trong khi ở Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu về vấn đề này, do đó chúng tôi thực hiện nghiên cứu với mục tiêu: Đánh giá hiệu quả giảm đau, tiêu thụ morphine và tác dụng không mong muốn của phương phương pháp giảm đau do bệnh nhân kiểm soát (PCA) đường tĩnh mạch sử dụng kết hợp morphine và ketamine sau các phẫu thuật tại ổ bụng.