Hiệu quả điều trị lichen phẳng bằng bôi corticoid và uống methotrexate
Luận văn Hiệu quả điều trị lichen phẳng bằng bôi corticoid và uống methotrexate.Thuật ngữ lichen phang (LP) được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 1869 bởi Erasmus Wilson. LP được phân vào loại bệnh có sấn và bong vảy với tỷ lệ ít gặp hơn các bệnh khác trong cùng nhóm này. Đây là bệnh da viêm cấp hoặc mạn tính ảnh hưởng đến da, niêm mạc, tóc và móng. Bệnh tiến triển mạn tính và thường tái phát nhiều lần nên gây khó khăn trong điều trị và quản lý.
Hiệu quả điều trị lichen phẳng bằng bôi corticoid và uống methotrexateTổn thương cơ bản về lâm sàng của LP là những sấn, màu ánh tím, bóng, hình đa giác đều đặn nhiều cạnh tạo thành mảng, thành đám hoặc dải nổi trên bề mặt da, niêm mạc, người bệnh có the ngứa nhiều hoặc không ngứa tại tổn thương sấn lichen. Tùy theo vùng tổn thương và type mô học mà có các triệu chứng kèm theo như rụng lông, tóc, loét da, niêm mạc, …. về mô bệnh học, tổn thương đặc trưng là hiện tượng dày sừng, tăng sinh lớp hạt, thoái hóa lớp tế bào đáy tạo thành hình ảnh “răng cưa”, thể Civatte trong lớp nhú trung bì hoặc ngay trên lớp tế bào đáy và hiện tượng xâm nhập tế bào viêm đơn nhân (chủ yếu là lympho bào) thành dải trong vùng trung bì nông [1].
LP là một sự phản ứng của cơ thể đối với tác nhân xâm nhập từ bên ngoài nhưng chưa rõ nguồn gốc. Cơ chế miễn dịch qua trung gian tế bào đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra các triệu chứng lâm sàng của bệnh [1], [2].
Vấn đề điều trị lichen phang cho đến nay có rất nhiều phương pháp như thuốc kháng histamine giúp làm giảm bớt ngứa, kem hoặc thuốc mỡ corticosteroid tại chỗ, corticosteroid toàn thân, liệu pháp PUVA, Acid retinoic, tacrolimus thuốc mỡ hoặc kem pimecrolimus, methotrexate,.. [3].
Các nghiên cứu về thuốc điều trị LP đã được tiến hành từ nhiều năm nay trên thế giới nhưng theo thống kê của Bernard Cribier [4] thì chưa có nhiều nghiên cứu thử nghiệm trên số lượng lớn bệnh nhân đe đưa ra kết luận chính xác về hiệu quả của mỗi loại thuốc đối với các tốn thương của LP, đa phần chỉ là tập hợp các kinh nghiệm điều trị trên lâm sàng. Lựa chọn đầu tay của các bác sỹ da liễu vẫn là dùng các chế phẩm corticoid tại chỗ hoặc toàn thân, tuy nhiên tỷ lệ bệnh tái phát còn ở mức khá cao [1 ].
Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Hiệu quả điều trị lichen phẳng bằng bôi corticoid và uống methotrexate” với 2 mục tiêu:
1. Mô tả một số yếu tố liên quan, lâm sàng và mô bệnh học của bệnh lichenphẳng tại Bệnh viện Da Liễu Trung ương từ tháng 03/2014 đến 09/2014.
2. Đánh giá hiệu quả điều trị lichen phẳng bằng bôi corticoid và uống methotrexate.
MỤC LỤC
ðẶT VẤN ðỀ………………………………………………………………………………. 1
Chương 1: TỔNG QUAN ………………………………………………………………. 3
1.1. ðại cương Lichen phẳng………………………………………………………….. 3
1.1.1. Cơ chế bệnh sinh ………………………………………………………………. 3
1.1.2. Lâm sàng ………………………………………………………………………… 5
1.1.3. Mô bệnh học ……………………………………………………………………. 9
1.1.4. Chẩn ñoán………………………………………………………………………10
1.1.5. ðiều trị…………………………………………………………………………..1 1
1.2. Corticoid bôi………………………………………………………………………..1 2
1.2.1. Tính chất chống viêm và cơ chế tác dụng………………………………12
1.2.2. Phân loại………………………………………………………………………..13
1.2.3. Biến chứng và tác dụng phụ ……………………………………………….14
1.3. ðại cương về Methotrexate …………………………………………………..16
1.3.1. Cấu trúc hóa học………………………………………………………………16
1.3.2. Tính chất và hiệu quả ñiều trị…………………………………………….16
1.3.3. Dược ñộng học ………………………………………………………………..16
1.3.4. Chỉ ñịnh …………………………………………………………………………17
1.3.5. Chống chỉ ñịnh ………………………………………………………………..17
1.3.6. Liều dùng……………………………………………………………………….18
1.3.7. Tác dụng phụ…………………………………………………………………..18
1.3.8. Tương tác thuốc……………………………………………………………….18
Chương 2: ðỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………19
2.1. ðối tượng nghiên cứu…………………………………………………………….19
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân………………………………………………..19
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ……………………………………………………………..20
2.2. Phương pháp nghiên cứu ………………………………………………………..20
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ………………………………………………………….20
2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu…………………………………………………………..21
2.2.3. Vật liệu nghiên cứu…………………………………………………………..21
2.2.4. Các bước tiến hành…………………………………………………………..22
2.3. ðịa ñiểm và thời gian nghiên cứu……………………………………………..26
2.3.1. ðịa ñiểm nghiên cứu…………………………………………………………26
2.3.2. Thời gian nghiên cứu………………………………………………………..26
2.3.3. Xử lý số liệu……………………………………………………………………26
2.3.4. Khống chế sai số ……………………………………………………………..26
2.4. ðạo ñức nghiên cứu ………………………………………………………………26
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………….27
3.1. ðặc ñiểm một số yếu tố liên quan …………………………………………….27
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi………………………………………27
3.1.2. Phân bố bệnh theo giới………………………………………………………28
3.1.3. Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp……………………………………28
3.1.4. Tiền sử bệnh……………………………………………………………………29
3.1.5. Tiền sử thuốc ñã dùng……………………………………………………….29
3.1.6. Thời ñiểm khởi phát bệnh theo mùa……………………………………..30
3.1.7. Kháng thể kháng virus viêm gan …………………………………………31
3.2. ðặc ñiểm lâm sàng và mô bệnh học ………………………………………….31
3.2.1. ðặc ñiểm lâm sàng …………………………………………………………..31
3.2.2. Mô bệnh học …………………………………………………………………..36
3.3. ðánh giá hiệu quả ñiều trị……………………………………………………….37
3.3.1. ðặc ñiểm ñối tượng của nhóm nghiên cứu và nhóm chứng……….37
3.3.2. Kết quả nhóm nghiên cứu ………………………………………………….38
3.3.3. So sánh kết quả 2 nhóm…………………………………………………….42
3.3.4. So sánh kết quả chung sau 8 tuần ñiều trị………………………………47
Chương 4: BÀN LUẬN…………………………………………………………………48
4.1. Một số yếu tố liên quan ………………………………………………………….48
4.1.1. ðặc ñiểm về tuổi và giới……………………………………………………48
4.1.2. Phân bố bệnh theo nghề nghiệp…………………………………………..49
4.1.3. Tiền sử bệnh……………………………………………………………………50
4.1.4. Tiền sử thuốc ñã dùng……………………………………………………….51
4.1.5. Phân bố bệnh theo mùa……………………………………………………..52
4.1.6. Mối liên quan giữa lichen phẳng và virus viêm gan…………………53
4.2. ðặc ñiểm lâm sàng và cận lâm sàng………………………………………….54
4.2.1. Triệu chứng ngứa trên lâm sàng ………………………………………….54
4.2.2. Phân bố và vị trí tổn thương ……………………………………………….54
4.2.3. Tổn thương da của lichen phẳng………………………………………….58
4.2.4. Tổn thương ở vùng niêm mạc và bán niêm mạc c ủa lichen phẳng…..60
4.2.5. Chẩn ñoán mô bệnh học…………………………………………………….62
4.3. ðánh giá hiệu quả ñiều trị……………………………………………………….64
4.3.1. ðặc ñiểm ñối tượng nghiên cứu của hai nhóm………………………..64
4.3.2. Kết quả ñiều trị của nhóm nghiên cứu và so sánh với kết quả ñiều
trị của nhóm chứng…………………………… ……………………………….64
4.3.3. So sánh kết quả chung hai nhóm sau 8 tuần ñi ều trị…………………74
KẾT LUẬN…………………………………………………………………………………7 5
KIẾN NGHỊ………………………………………………………………………………..7 6
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
Hiệu quả điều trị lichen phẳng bằng bôi corticoid và uống methotrexate